Akcja N
Z Wikipedii
| Historia Polski |
 Ten artykuł jest częścią cyklu: |
Akcja N - była szeregiem działań dywersyjno-propagandowych, prowadzonych wśród Niemców, od kwietnia 1941 do kwietnia 1944. Organizował je referat N (powołany w grudniu 1940 przez gen. Stefana Roweckiego), który w październiku 1941 przekształcono w Samodzielny Podwydział N Biura Informacji i Propagandy Związku Walki Zbrojnej AK. Kierował nim Tadeusz Żenczykowski ps. Kania.
Akcja N stanowiła oddzielny dział walki psychologicznej z okupantem. Prowadzono ją poprzez specjalne konspiracyjne pisma i ulotki w języku niemieckim. Miały wywołać wrażenie, że są dziełem niemieckich grup antyhitlerowskich.
Spis treści |
[edytuj] Struktura
W skład Samodzielnego Podwydziału "N" wchodziło pięć działów:
- organizacji,
- studiów,
- akcji dywersyjnej,
- redakcji,
- kolportażu.
Pracowano z niezwykłą dbałością. Dział studiów zbierał specjalne wiadomości z historii i geografii Niemiec, a szczególnie z zakresu języka niemieckiego, dialektów, gwar środowiskowych, zawodowych, zwrotów urzędowych oraz aktualnych problemów politycznych, gospodarczych, nastrojów w wojsku, wśród ludności cywilnej itp.
Drukowano na tej podstawie tysiące ulotek, broszur, a nawet całych czasopism o różnych orientacjach politycznych - od komunistycznych do monarchistycznych, pisma satyryczne czy nawet religijne.
Do skutecznego działania potrzebne były odpowiednie agendy w terenie, zespół tajnych drukarni, maszyny powielające, dokumentacje, kartoteki. W 1942 w ramach Akcji N, brało udział 700-950 osób (redaktorów, tłumaczy, drukarzy, kurierów i kolporterów), w tym harcerze Szarych Szeregów. Miesięcznie rozprowadzano 20-30 tysięcy różnych druków (gazet, periodyków, ulotek, itp.). Łącznie, w latach 1942-1944, wydano ponad 1 milion egzemplarzy różnych wydawnictw i materiałów propagandowych.
[edytuj] Cele
Akcja ta miała na celu dezorientację, presję moralną i podkopanie morale Niemców. W związku z tym redagowano i rozpowszechniano różne wydawnictwa, skierowne do cywilnych obywateli III Rzeszy, żołnierzy niemieckich, volksdeutschów, funkcjonariuszy administracji okupacyjnej. Spośród gazet i czasopism, wydawano systematycznie następujące tytuły:
- "Der Soldat" (pol. Żołnierz), wydawany na przemian z miesięcznikiem "Der Frontkämpfer" (pol. Bojownik Frontowy) - obie gazety sugerowały istnienie szerokiej antyhitlerowskiej opozycji wewnątrz armii niemieckiej, konspiracyjna organizacja miała rzekomo obejmować kręgi generalicji i wyższych oficerów armii.
- "Der Hammer" (pol. Młot), oraz "Der Durchbuch" (pol. Przełom) - miesięczniki przeznaczone dla Niemców o poglądach socjaldemokratycznych i lewicowych.
- "Der Klabautermann" (pol. duch okrętowy, postać pojawiająca się na tonącym okręcie, oznaczająca dla żeglarzy bliską katastrofę) - pismo satyryczne.
- "Die Ostwache" (pol. Straż na Wschodzie) - przeznaczone dla niemieckiej administracji okupacyjnej na wschodzie.
- "Die Zukunft" (pol. Przyszłość) - gazeta dla polskich volksdeutschów z tytułem dwujęzycznym.
- "Kennst Du die Wahrheit ?" (pol. Czy znasz prawdę ?) - gazeta przeznaczona dla Niemców z Rzeszy, a także dla volksdeutschów w okupowanej Polsce.
Oprócz tego m.in. dwukrotnie podrobiono kolaboracyjny "Goniec Krakowski", a 21 marca 1943 wydano 10 tys. egzemplarzy "Nowego Kuriera Warszawskiego". Ukazywały się także defetystyczne, destrukcyjne broszury i ulotki. Ich autorstwo miało wskazywać na niemieckie organizacje konspiracji antyhitlerowskiej, wyrażać pewność o bliskim upadku III Rzeszy.
Wszystkie teksty przygotowywane były przez polskich tłumaczy w bezbłędnej niemczyźnie, z uwzględnieniem niemieckich dialektów regionalnych. To spowodowało, że jeszcze długo po wojnie przypisywano te działania Niemcom.
[edytuj] Działalność
Nacisk kładziono na pozorowanie działalności i podszywanie się pod nieistniejące niemieckie grupy oporu. W tym celu wydzielona komórka analityczna (Sekcja II Samodzielnego Podwydziału N), kierowana przez dr. Michała Mendysa, zajmowała się badaniami nad nazizmem, jego kontekstem społeczno-politycznym, zmianami strukturalnymi, obsadą personalną i bieżącymi kierunkami działalności.
Prowadzono studia nad używanym przez partię nazistowską sposobem komunikacji ze społeczeństwem, jego partyjnym żargonem i pojęciami językowymi. Badano przedwojenną działalność niemieckich organizacji opozycyjnych, ich postawy i programy polityczne, konflikty i stronnictwa w armii niemieckiej. W efekcie "stworzono" kilkanaście fikcyjnych organizacji niemieckich, m. in.:
- Heimatsbund "Freiheit unf Frieden" (pol. Związek Ojczyźniany "Wolność i Przyjaźń") - podziemna organizacja cywilna, mająca rzekomo swoje siedziby w Monachium i Berlinie, apelująca w imieniu niemieckiej ludności cywilnej, o zaprzestanie nadmiernych wyrzeczeń i pracy ponad siły w przemyśle wojennym Niemiec.
- Süddeutschen Freiheitsbund (pol. Związek Wolnościowy Południowych Niemców) - organizacja rzekomo działająca w Monachium i Wiedniu, postulowała nowe wybory do Reichstagu bez terroru nazistowskiego i fałszerstw wyborczych, domagała się potępienia przez cały naród polityki NSDAP.
- Der Verband Deutscher Frontsoldaten (pol. Związek Niemieckich Żołnierzy Frontowych) - organizacja antyhitlerowska, dążąca do jak najszybszego rozejmu z aliantami, krytykująca politykę NSDAP.
- Soldatenbund "Hindenburg" (pol. Związek Żołnierski "Hindenburg") - organizacja wojskowa mająca na celu uświadomienie żołnierzom niemieckim iż nie jest możliwe wygranie wojny z Rosją, stale podkreślająca wysokie straty Wehrmachtu na wschodzie i nawołująca do obalenia A. Hitlera.
- Verband der freien Deutschen Nordamerikas (pol. Związek Wolnych Niemców Północnoamerykańskich w Nowym Jorku) - organizacja reprezentująca rzekomo Niemców zamieszkujących terytorium Stanów Zjednoczonych, demaskująca ogrom zbrodni niemieckich, wypowiadająca się przeciwko faszyzacji Europy oraz wzywająca współrodaków do walki z Hitlerem i partią nazistowską.
- Der Deutsche Demokratenbund (pol. Niemiecki Związek Demokratyczny) - organizacja krytykowała sprzymierzeńców III Rzeszy, związanych sojuszem tzw. państw Osi (którego głównymi sygnatariuszami były Niemcy, Włochy i Japonia), jej celem było wzbudzenie nieufności do sojuszników i osłabienie wzajemnych relacji. Przekonywała, iż przymierze z Włochami zakończy się dla Niemiec katastrofą. Ostrzegała przed wzrostem potęgi Japonii - w wyniku nieodpowiedzianej polityki Führera, który lekkomyślnie obiecał jej wpływy w Azji i Polinezji, bez gwarancji iż Japonia wypowie wojnę ZSRR.
- Der Soldtenrat einer Infanteriedivision im Osten (pol. Rada Żołnierska Dywizji Piechoty na Wschodzie) - organizacja występująca przeciwko wysokim stratom w ludziach i sprzęcie na froncie wschodnim. Kierowała ulotki i listy otwarte do żołnierzy niemieckich walczących na froncie, w których protestowała przeciwko zakłamaniu propagandy i braku wolności słowa, żądając jednocześnie ujawnienia rzeczywistych strat niemieckich, zmian na stanowisku naczelego wodza armii niemieckiej, oraz ostrzegając o grożącej klęsce wojennej.
- Oesterreichische Freiheitsfront (pol. Austriacki Front Wolności) - powstały rzekomo w Wiedniu, w 1943 kierował ulotki do Austriaków, w których podkreślał iż Austria od 5 lat (od czasu Anschlussu Austrii), znajduje się pod jarzmem władzy hitlerowskiej i ponosi ciężary wojny narzuconej przez faszystów niemieckich. W odezwach i ulotkach podkreślano, iż Austriacy giną za nie swoją sprawę, cierpią głód i prześladowania w interesie Niemiec. Organizacja wzywała do walki z hitlerowską Rzeszą i zakładania organizacji lokalnych pod hasłem "Austria dla Austriaków" (niem. "Oesterreich den Oesterreichern").
[edytuj] Pozostała działalność
Oprócz wydawania czasopism i ulotek , Akcja N przybierała inne formy, były to między innymi akcje wysyłania ulotek, fałszywych zarządzeń czy zawiadomień urzędowych do konkretnych Niemców, których dane gromadzono w osobnych katotekach. W lutym 1943 wysłano do Niemców mieszkających w Warszawie, fałszywe zawiadomienie ustanawiające dla nich godzinę policyjną - z ostrzeżeniem iż jego lekceważenie może spowodować uszkodzenie ciała lub śmierć. W marcu 1943 w kolejnym zawiadomieniu, poinformowano Niemców o przydziale w określonych dniach masek przeciwgazowych - wobec ich niewystarczającej ilości spowodowało to chaos i panikę wśród adresatów komunikatu.
30 kwietnia 1942 do 209 zakładów pracy pod zarządem niemieckim, wysłano fałszywe zarządzenie nakazujące udzielenie wszystkim robotnikom dnia wolnego na 1 maja, w związku z dniem NSDAP - z jednoczesnym obowiązkiem wypłaty pełnego wynagrodzenia przez pracodawcę. W lutym 1944 rozplakatowano fikcyjne zarządzenie o określeniu kolejności ewakuacji wszystkich Niemców z terenu Generalnego Gubernatorstwa - podpisane przez Wyższego Dowódcę SS i Policji gen. Wilhelma Koppego - co wywołało kolejną falę paniki. Według zarządzenia, w pierwszej kolejności ewakuować miano Gestapo, następnie SS, SA, urzędników administracji niemieckiej, reichsdeutschów (Niemców z terenu Rzeszy) oraz volksdeutschów.
Podobne akcje dezinformacyjne powtarzano cyklicznie, prowadząc jednocześnie akcje propagandy ulicznej - od września 1943 na murach masowo wypisywano słowo "October" (pol. październik), wywołując wśród Niemców psychozę strachu przed nadciągającym październikiem, wywołującym skojarzenia z tragicznym dla sił niemieckich walczących podczas pierwszej wojny światowej październikiem 1918 r. W ramach osobnej akcji "tse-tse" - nękano Niemców telefonami z pogróżkami, listami, fałszywymi ogłoszeniami czy zalepianiem gipsem dziurek od kluczy w ich mieszkaniach, co uniemożliwiało do nich szybki dostęp. Działaniami akcji "tse-tse" zajmowali się harcerze Szarych Szeregów (ok. 19 chorągwi), a każdy Niemiec w ramach tych działań miał otrzymać dwa "ukłucia" (wybierano dwa dowolne antyniemieckie działania). Połączone to było z akcją małego sabotażu (np. malowanie kotwicy - znaku Polski Walczącej), również prowadzoną przez Szare Szeregi.
[edytuj] Epilog
Apogeum działalności Akcji N nastąpiło w 1943, kiedy sieć organizacyjna przedsięwzięcia obejmowała większość obszaru kraju, łącznie ze Szczecinem, Wrocławiem, i miastami wschodniej Polski. Zawieszenie działalności Akcji N nastąpiło na wiosnę 1944. Przyczyniło się do tego kilka elementów: dekonspiracja głównej drukarni Akcji N w Warszawie i całej akcji przez Gestapo i organy policyjne, w okresie grudzień 1943 - marzec 1944 (mimo rozpracowania sporej części drukarni Akcji N przez Niemców, nie został wydany żaden rozkaz o jej likwidacji, a siatka współpracowników nadal pozostawała w gotowości), istotna zmiana nastawienia społeczeństwa niemieckiego do polityki III Rzeszy - na skutek ustawicznych porażek militarnych na froncie i systematycznych bombardowań alianckich, zmiana sytuacji politycznej wewnątrz kraju - propaganda niemiecka osłabła, natomiast wzmogła się propaganda komunistów polskich z PPR i propaganda sowiecka - czego skutkiem było powołanie w listopadzie 1943 przez BiP AK, tzw. Akcji Antyk, która prowadziła antykomunistyczną i antysowiecką działalność propagandową.
[edytuj] Bibliografia
- Grzegorz Mazur, Aleksander Gieysztor: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987. ISBN 83-211-0892-X.
- Halina Auderska, Zygmunt Ziółek, Akcja N. Wspomnienia 1939-1945, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa, 1972
- Marek Ney-Krwawicz, Armia Krajowa. Szkic Historyczny, Wydawnictwo Ars Print Production, Warszawa, 1999, ISBN 83-87224-17-0
- Stanley Newcourt-Nowodworski, Joanna Rumińska: Czarna propaganda: Polska, Niemcy, Wielka Brytania - tajemnice największych oszustw II wojny światowej. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008. ISBN 978-83-240-0936-7.
