Andrzej Bobkowski

Z Wikipedii

Andrzej Bobkowski (ur. 27 października 1913 w Wiener Neustadt w Austrii, zm. 26 czerwca 1961 w mieście Gwatemala w Gwatemali) – prozaik, eseista, przedsiębiorca, popularyzator modelarstwa lotniczego, z wykształcenia ekonomista.

Spis treści

1 Życiorys
2 Twórczość
3 Inni o Bobkowskim
4 Zobacz też
- 4.1 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

Jego ojciec - Henryk Bobkowski - był wykładowcą Cesarsko-Królewskiej Akademii Wojskowej w Wiedniu. Jego matka - Stanisława z Malinowskich - pochodziła z Wileńszczyzny. Podczas wojny polsko-bolszewickiej jego ojciec był szefem sztabu 11 Dywizji Piechoty. W II Rzeczypospolitej - został generałem. Jego rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania. Przebywali w Lidzie, Wilnie, Toruniu, Modlinie i Krakowie. 1924-1926 Bobkowski uczy się w toruńskim gimnazjum. W Krakowie uczęszczając do Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego poznał swoją przyszłą żonę - Barbarę Birtusównę. W 1933 roku rozpoczął studia ekonomiczne w SGH w Warszawie. W 1935 debiutował w "Tempie Dnia" krótką humoreską. 1937-1938 - pracuje na Śląsku, w katowickiej hucie Laura - jest urzędnikiem. W Boże Narodzenie 1938 - ślub z Barbarą Birtusówną, z którą zaprzyjaźnił się na początku lat 30. Była absolwentką gimnazjum klasycznego, a potem studentką Państwowej Szkoły Przemysłu Artystycznego w Krakowie.

W marcu 1939 wyjechał z żoną do Francji, do Châtillon pod Paryżem. 7 września 1939 Andrzej Bobkowski zgłosił się do Armii Polskiej we Francji, ale nigdy nie został do wojska przyjęty. W tym czasie utrzymywał się z handlu. Założył też polską pralnię. 1940 Zatrudnia się we francuskiej fabryce amunicji jako robotnik. Wkrótce zostaje jednak oddelegowany do pracy w Biurze Polskim - reprezentuje interesy polskich robotników zatrudnionych we Francji. W 1940 roku rozpoczął - dzieło życia - Szkice piórkiem. Bobkowski opuszcza Paryż i ewakuuje się z innymi paryżanami na południe Francji. Większość podróży przemierza na rowerze. Ta wędrówka została opisana w dzienniku wojennym, który ukazał się jako Szkice piórkiem w Instytucie Literackim w 1957 roku. 1957 roku. Po klęsce Francji pracował w biurze likwidacyjnym swojej fabryki. Prowadził wówczas tajną pomoc dla polskich robotników. 1940-1944 pracuje w Biurze Polskim przy Atelier de Construction de Chatillon - nadal pomaga polskim robotnikom. 1945-1946pracuje w polskiej YMCA, zatrudnia się też jako magazynier, naprawia rowery. Wraz z Andrzejem Chciukiem Andrzej Chciuk redaguje pismo Razem Młodzi Przyjaciele. Działa w organizacji Niepodległość i Demokracja, a także w paryskiej placówce 2 Korpusu Polskiego. 1947 publikuje swój esej "Nekyja" w pierwszym numerze Kultury Kultura (miesięcznik). Drukuje też w Wiadomościach londyńskich Wiadomości i do początku lat 50. - w pismach krajowych m.in. Tygodniku Powszechnym, Twórczości i Nowinach Literackich. 25 czerwca 1948 wraz żoną wsiada na statek Jagiełło płynący do Ameryki Środkowej. Bobkowscy rozpoczynają nowe życie w Gwatemali Gwatemali; Barbara Bobkowska uczy rysunku, projektuje kostiumy, Andrzej stara się znaleźć zawód, który pozwoli mu na życie. Produkuje pierwsze modele samolotów. 1949 W sklepie niemieckiego biznesmena Bobkowski zakłada warsztat z modelami, a potem otwiera własny interes - Guatemala Hobby Shop. Gromadzi wokół siebie grono młodych entuzjastów modelarstwa i tworzy klub modelarski. 1954 Bobkowski bierze udział w światowych zawodach modeli latających w Stanach Zjednoczonych. W 1956 roku przyjechał na zawody do Europy. Zawody odbyły się w Szwecji, ale Bobkowski odwiedził także Szwajcarię, Niemcy i Francję. 1957 nakładem Instytutu Literackiego Instytut Literacki w Paryżu ukazują się Szkice piórkiem, okupacyjny dziennik Bobkowskiego. Za opowiadanie "Spadek" pisarz dostaje nagrodę londyńskich Wiadomości. W 1958 Andrzej Bobkowski przechodzi pierwszą operację nowotworu. Trzy tygodnie potem zapisał w dzienniku: "Wiem, że powinienem starać się nie myśleć, wrócić do normalnego życia natychmiast, gdy cięcie się zagoi. I wrócę. Ale chyba tylko na powierzchni. Na dnie będzie już zawsze tkwiło przygotowanie." Kolejne operację są w roku 1959 - 1960. 1959 sztukę teatralną Czarny piasek publikuje w 11 numerze Kultury Kultura (miesięcznik). W kwietniu 1961 wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych na leczenie... i na narty. Andrzej Bobkowski umiera 26 czerwca 1961 w Gwatemali na raka mózgu. Zostaje pochowany w grobie rodzinnym doktora Quevedo, którego czterech synów od dwunastu lat uczył modelarstwa. Po śmierci żona tłumaczyła, m.in. fragmenty Notatnika modelarza, Czarny piasek, Lourdes i esej Józefa Czapskiego Querido Bob. Uporządkowała manuskrypty męża, posyłała je do Maisons Laffitte ; korespondowała z Tymonem Terleckim, Mieczysławem Grydzewskim,Kazimierzem Wierzyńskim i Jerzym Giedroyciem. Barbara Bobkowska zmarła 22 września 1982, została pochowana w grobie obok Andrzeja.

Po II wojnie światowej związany z Kulturą paryską. Współpracownik organizacji emigracyjnej Niepodległość i Demokracja.

[edytuj] Twórczość

1957 – Szkice piórkiem (Francja 1940-1944)
1970 – Coco de Oro. Szkice i opowiadania
1997 - Jerzy Giedroyc Andrzej Bobkowski Listy 1946-1961
2002 -Potłuczona mozaika. Andrzeja Bobkowskiego myśli o epoce
2006 - Listy do Tymona Terleckiego
2006 - Z dziennika podróży
2007 - Zmierzch
2008 - "Punkt równowagi"

W swojej twórczości Andrzej Bobkowski krytykował kolektywizm, był gorącym orędownikiem indywidualizmu i szerokiej autonomii jednostki. Szkice piórkiem oprócz bacznego opisu Francji po klęsce 1940 roku są też gorzkim szkicem kondycji Europy doby międzywojennej. W książce widać również przywiązanie autora do detali i ich symboliki. Tuż po II wojnie światowej Bobkowski związał się ze środowiskiem paryskiej Kultury i publikował na jej łamach. Formułował dosyć wyraźne i kontrowersyjne poglądy na temat roli jednostki w społeczeństwie, krytykował postawy polskich emigrantów. Jego emigracja do Gwatemali stanowiła swoistego rodzaju protest przeciw Europie, która wedle Bobkowskiego skompromitowała już swoje wartości.

[edytuj] Inni o Bobkowskim

Jerzy Giedroyc: Był pod wielkim wrażeniem upadku i rozkładu Europy, nienawidził jej zmurszałych ideologii, widział tu przyszłość w bardzo czarnych barwach i chciał rozpocząć nowe życie w Ameryce Południowej. Miał pasję życia, z którego czerpał wielkimi garściami. Swoją śmiertelną, długotrwałą chorobę - raka - traktował z pogodnym stoicyzmem, oczekując śmierci z otwartymi oczami. Był to jego najważniejszy egzamin pokazujący klasę człowieka.

Tymon Terlecki: Było w Bobkowskim właściwie dwóch pisarzy: ten, który występował publicznie i - poufny epistolograf. Obok Pawła Hostowca należał do już nielicznych przedstawicieli pięknej sztuki pisania listów, która jest tym bardziej sztuką, im mniej chce nią być. W drugim tomie "Szkiców piórkiem" jest zapiska o epistolografii: "Nie lubię pisać listów, bo nigdy nie potrafię pisać w skrócie". Ta wrodzona skłonnosć, może i osamotnienie w wybranym odludziu, może również prozaiczny tryb życia sprawiały, że pisał listy-lawiny, listy-eksplozje, reakcje łańcuchowe, niewymuszone i niepozowane, a świetne literacko.

Józef Czapski: Namiętna pasja pracy konkretnej, celowej, jak pisze "egoistycznej", walka codzienna, materialna, zdobywanie gruntu pod nogami, nie tylko nie osłabia go pisarsko, ale go — jako pisarza — pogłębia i karmi. Jeszcze w Paryżu notuje: "prawdziwy pisarz to nie ten, który dobrze pisze, ale który n a j w i ę c e j d o s t r z e g a". Andrzej dostrzega coraz więcej. Ten pisarz, który rzucił Europę, bo znienawidził "zmurszałe ideologie", bo chciał po prostu żyć, poprzez to wzrastające zespolenie z każdą pracą, której się bez przymusu z zewnątrz podejmuje, przez to czucie, widzenie, reagowanie na cały świat go otaczający, zdaje się podchodzić jakby na nowo do tych samych problemów, które go w Paryżu trawiły. Każde jego opowiadanie, każdy jego list, wszystko wiąże się z zasadniczymi problemami życia. Jego ideologia, jeżeli użyć tego znienawidzonego przez Andrzeja słowa, wyrasta z jego własnego doświadczenia, a siła tego doświadczenia z każdym rokiem, z każdym miesiącem staje się coraz bogatsza, cięższa i pomimo sukcesów, "werwy sportowej", coraz boleśniejsza, jakby ostateczna.

Helena Zaworska:"(...) był ekonomistą z wykształcenia, intelektualistą i pisarzem z powołania, modelarzem samolocików z upodobań, wiecznym chłopcem z natury. Żył krótko, ale bardzo intensywnie. Pisał mało, ale genialnie. Cenił fanatycznie wolność, ale stał się jej niewolnikiem. Jeden z największych ludzi XX wieku.

Kazimierz Wierzyński: To talent pisarski o niezwykłych walorach. O słowie elektryzującym, o brawurze narracyjnej, niespotykanie bystrym widzeniu rzeczy, odwadze sądów. Pośród piór urodzonych na emigracji należał do najwspanialszych.

Stanisław Stabro: Autor Szkiców piórkiem jako typ wymierającego już dzisiaj intelektualisty, klerka nieufnego i sceptycznego wobec wszelkich ideologii i poznawczych schematów, był zwolennikiem wolności cokolwiek anarchicznej. Od Gombrowicza na przykład odróżniało go odrzucenie owej wyrafinowanej, dialektycznej gry, tak charakterystycznej dla autora „Ferdydurke”. Poza tym Bobkowski w świetle konwencji rządzących polską literaturą i, co ważniejsze – rodzajem refleksji o niej – był zbyt szczery, pozbawiony zmysłu nie tylko literackiej taktyki, a jego indywidualizm nie do przyjęcia.

Jerzy Giedroyc: Była to natura kontestująca, buntownik, który zawsze starał się być niezależny. Cechowała go duża bezkompromisowość. Reagował niesłychanie emocjonalnie na wszystko co go spotykało. Nie wchodziła w grę żadna kalkulacja. Bobkowski miał jedną bardzo cenną cechę, która jest dość rzadka zwłaszcza wśród Polaków, choć nie tylko wśród Polaków: wierność w przyjaźni i lojalność. Miałem do niego osobiste zaufanie. To bardzo rzadkie. Był jedną z tych osób, co do których nigdy nie miałem żadnych wątpliwości, że w każdej sytuacji będą ze mną.

Wojciech Kaliszewski: Andrzej Bobkowski wytrwale poszukiwał miejsca dla siebie, męczyły go kształty skostniałe, przyzwyczajenia, schematy, podejmował wyzwania, lubił ryzyko. Nosi w sobie jakiś odprysk niepokoju i siły Odyseusza. W jakimś stopniu jest to los każdego emigranta, ale Bobkowskiego łączyło z Homerowym bohaterem coś więcej - poczucie wolności.

Józef Czapski: Jego myśli o pracy, o strachu i odwadze, o śmierci, o woli i miłości życia, o sensie życia, o Bogu, modlitwie, stanowią nurt ukryty jego opowiadań. Te myśli rzadko wyrażone "frontalnie" jakby "wyskakują" to paradoksem, to żartem, drastyczną "przyziemną" metaforą, czasami są w samej tkance opowiadania najdelikatniej insynuowane. Wittlin w wygłoszonym odczycie nazwał Andrzeja Bobkowskiego zawiedzionym kochankiem Francji, bo nie wiadomo, czy w jego francuskim dzienniku z lat okupacji i kolaboracji więcej jest zachwytu i poczucia związania, czy krytyki i gwałtownej parodii Francuzów. Dla niego kultura, która nie chce się bronić, która ulega bez walki, przestaje być siłą twórczą, a jest siłą rozpadu i rozkładu. Rozszerzyłbym słowa Wittlina: Bobkowski był zawiedzionym kochankiem całej Europy, zdawała mu się już bezsilna, zatruta strachem przed Rosją. Pamiętajmy, że opuścił ją w okresie chyba szczytowej paniki i szczytowych iluzji o Sowietach. Antykomunizm Bobkowskiego jest konsekwentny i zabarwiony pasją; za paryskich czasów nieustannie porównuje go ze znienawidzonym hitleryzmem, już wtedy demaskuje złudzenia i optymizmy tyczące błogiej ewolucji komunizmu po wojnie. Ale dla Bobkowskiego każdy socjalizm jest już podejrzany, to zasadzka na wolnego człowieka, to, według niego, ruch, który jeżeli zwycięży, wychować może jedynie posłusznych urzędników, ludzi niezdolnych do ryzyka, gotowych tylko mówić o wolności. Z jaką satysfakcją cytuje list Conrada z 1885 roku, jeden z pierwszych pisanych po angielsku: "Socialism must inevitably end in Caesarism". Dlatego i na odwilż w Polsce, i na cały rewizjonizm patrzył z największym sceptycyzmem, z ironią.