Architektura barokowa w Skandynawii

Z Wikipedii

Simon de la Vallée - Riddarhuset

Jean de la Vallée - kościół św. Jadwigi Eleonory

Nicodemus Tessin - Drottningholm

Nicodemus Tessin st. - katedra w Kalmarze

Nicodemus Tessin mł. - Pałac Królewski w Sztokholmie

Lambert van Haven - Kościół Zbawiciela - Kopenhaga

Amalienborg - pałac Frederika VIII, projekt - Nicolai Eigtved, nadzór - Laurids de Thurah

Kongsberg - katedra

Bergen - Damsgård hovedgård

Stiftsgarden

XVII wiek nie był pomyślnym okresem dla państw skandynawskich. Finlandia była zależna od Szwecji a Norwegia od Danii. Pomiędzy Dania a Szwecją do 1660 r. trwała wojna o dominację na Bałtyku. Szwecja prowadziła także wojny z Polską i Rosją. Dania i Szwecja brały też udział w wojny trzydziestoletniej po stronie protestantów. Stagnacja gospodarcza nie sprzyjała rozwojowi architektury. Panujący luteranizm sprzyjał wzorowaniu się na architekturze niemieckiej, holenderskie i francuskiej ograniczając jednocześnie wpływy włoskie. Powstają budowle o elewacjach ceglanych z niewielkim udziałem kamienia, o stromych dachach i wysokich szczytach ozdobione detalem barokowym. Najczęściej w postaci łamanych tympanonów w portalach i zwielokrotnionych pilastrów.

Wśród państw skandynawskich najciekawiej reprezentują się osiągnięcia architektów w Szwecji.

[edytuj] Szwecja

Wpływy klasycyzującej architektury holenderskiej opartej na palladianizmie widoczne są w dziełach dwóch francuskich architektów - Simona i Jean'a de la Vallée. Najważniejszym dziełem Simona de la Vallée był projekt Domu Szlachty - Riddarhuset (1641 – 1674) w Sztokholmie. Prace przy budowie tego obiektu, po śmierci ojca, kontynuował jego syn - Jean. Dziełem Jean'a Vallée są też dwa sztokholmskie kościoły zbudowane na planie centralnym – św. Katarzyny (1656 i św. Jadwigi Eleonory (1658).

Nicodemus Tessin starszy oraz Nicodemus Tessin młodszy (ojciec i syn), dwaj szwedzcy architekci, reprezentują nieco odmienny kierunek baroku. Ich dzieła nawiązują do wzorów włoskiego baroku. W pracach Tessina młodszego widoczny jest wpływ sztuki Berniniego. Najważniejsze dzieła Nicodemusa Tessina starszego to:

• letni pałac królewski w Drottningholm pod Sztokholmem (od 1662), po śmierci ojca budowę zamku ukończył jego syn
• królewska kaplica grobowa przy kościele Riddarholmskyrka (1671)
• katedra w Kalmarze (od 1660)
• ratusz w Göteborgu (1670 – 1672)
• liczne pałace:
  • wspólnie z Jeane'm de la Vallée - Skokloster (1654 – 1676) i Bonde (1662 – 1673)
  • Strömsholm (1669),
  • Wrangler (1652 – 1670)
  • Bååth 1662 – 1669

Do najważniejszych prac Nicodemusa Tessina młodszego należą:

• ukończenie pałacu Drottningholm
• budowa zamku królewskiego w Sztokholmie (od 1697),
• budowa własnego pałacu w Sztokholmie "Tessinska Palatset" – 1694 – 1700
• dwa drewniane kościoły Karlskrony

Pod koniec XVII wieku i w pierwszej połowie XVIII w. w architekturze szwedzkiej pojawiają się wpływy francuskiego rokoko. Carl Härleman podejmuje dzieło Tessina młodszego i aranżuje wnętrza zamku królewskiego w Sztokholmie oraz letniego pałacu Drottningholm w stylu rokoko. Projektuje m.in. obserwatorium astronomiczne w Sztokholmie.

[edytuj] Norwegia

Do Norwegii zdominowanej przez rodzime formy drewnianego budownictwa nowe style architektoniczne trafiały ze znacznym opóźnieniem. Dodatkowo, początek XVII wieku to okres stagnacji gospodarczej. Dopiero w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku następuje poprawa sytuacji. W drugiej połowie XVIII wieku wyodrębnia się warstwa bogatszego, rodzimego mieszczaństwa. Z sytuacji gospodarczej wynika zastój w architekturze. Dopiero w XVIII wieku, w Norwegii powstają nieliczne kościoły i dwory budowane w stylu baroku i rokoko.

Przykłady zabytków:

• Kongsberg – katedra barokowa zbudowana w latach 1740 – 1761
• Bergen – drewniany, rokokowy dwór Damsgård hovedgård z XVIII w.
• Trondheim – królewska rezydencja Stiftsgården, drewniany, barokowo-rokokowy budynek wybudowany w latach 1774 – 1778.

[edytuj] Dania

Duńska architektura okresu baroku opiera się na wzorach zaczerpniętych z protestanckich państw takich jak: Niemcy, Szwecja i Holandia. Jednocześnie oddziałują na nią wpływy płynące z Francji i Włoch. Powstaje przede wszystkim architektura świecka, w której łączą się elementy północnego renesansu i gotyku z barokowym detalem. Budownictwo zostało zdominowane przez działalność zagranicznych architektów (przeważnie francuskich i niemieckich) preferujących przenoszenie na grunt Danii wzory architektoniczne z ich państw. Powstają budowle czasem malownicze ale nie budzące powszechnego zachwytu. W drugiej połowie XVIII wieku wyraźnie widoczne są wpływy francuskiego rokoka.

Przykłady zabytków - Kopenhaga:

• Vor Frelsers Kirke – kościół Zbawiciela zbudowany w latach 1682 – 1696 przez Lamberta van Haven, wzorowany na baroku holenderskim, wieża o wysokości 90 m została dobudowana w 1749 - 1750 przez Laurids'a de Thurah,
• Amalienborg - barokowo - rokokowy pałac królewski zaprojektował Nicolai Eigtved, zbudowany w latach 1749 – 1760. Na kompleks składają się cztery, prawie identyczne, pałacowe skrzydła zlokalizowane wokół wewnętrznego dziedzińca. Po śmierci Nicolai Eigtved'a prace kontynuował Lauritz de Thurah.

[edytuj] Literatura

• Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wydawnictwo Ossolineum, 1990 r.
• Sztuka baroku, red. Rolf Toman, Kōln: Kōnemann 2000
• Sztuka Świata, t. 7, praca zbiorowa, Wydawnictwo Arkady, 1994 r.
• David Watkin, Historia architektury zachodniej, Wydawnictwo Arkady 2006 r. ISBN 83-213-4178-0

Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu architektury, historia architektury