Babi Jar
Z Wikipedii
Babi Jar (ukr. Бабин яр ) - nazwa wąwozu leżącego między dawnymi osadami Łukianowka i Syriec, dziś w obrębie Kijowa, na Ukrainie. Miejsce kaźni do 100.000 osób, głównie Żydów, następnie lokalizacja niemieckiego obozu koncentracyjnego.
Spis treści |
[edytuj] Masowe egzekucje
W drugiej połowie września 1941, armia niemiecka zajęła Kijów, zamieszkany przez prawie 900.000 osób. Wcześniej kilkadziesiąt tysięcy Żydów uciekło w głąb Rosji, przy czym część z nich, zatrudniona w strategicznym sowieckim przemyśle zbrojeniowym, została wywieziona siłą. W Kijowie pozostało ok. 120-130 000 Żydów. Wielu zostało, gdyż liczyli, że okupacja niemiecka przyniesie liczne ulgi wobec sowieckiego, stalinowskiego reżimu. Niemcy ustanowili żydowskie getto w Kijowie, oraz rozpoczęli serię ulicznych rozstrzeliwań. Wobec niemieckich strat poniesionych przy gaszeniu pożarów i rozminowywaniu miasta, oskarżyli Żydów o sabotaż i podjęli decyzję o ich całkowitej eksterminacji.
Dowództwo wojskowe, w składzie:
- Generalmajor Eberhardt,
- Höherer SS- und Polizeiführer SS-Obergruppenführer Friedrich Jeckeln,
- Dowódca oddziałów Einsatzgruppe C, SS-Brigadeführer Dr Otto Rasch i
- Dowódca oddziałów Einsatzgruppe 4a SS-Standartenführer Paul Blobel
wyselekcjonowało siły wojskowe do przeprowadzenia akcji (tworząc złożony z różnych sił niemieckich oddział o nazwie Sonderkommando 4a) oraz zlokalizowało akcję zagłady na terenie Babiego Jaru.
Lokalizacja odpowiadała pustemu wąwozowi, gdzie jeszcze w latach 30. NKWD potajemnie grzebało swoje ofiary. Metoda egzekucji odpowiadała przyjętym wytycznym dla zagłady Żydów na terenie ZSRR, przez działalność tzw. Einsatzgruppen.
W dniu Jom Kippur, 29 września 1941, kazano zebrać się wszystkim Żydom we wskazanym miejscu z pieniędzmi, kosztownościami oraz ciepłymi ubraniami, co sugerowało daleką podróż. Z miejsca zbiórki grupami po sto osób Żydzi w obstawie SS i ukraińskich Waffen-SS wymaszerowywali w kierunku jaru. Na miejscu w grupach 10 osobowych podchodzili do wąwozu i zostawali zabici strzałami z broni automatycznej. Egzekucje trwały całymi dniami aż do 3 października. Wedle niemieckich raportów zabito wówczas 33.771 Żydów.
W następnych miesiącach i aż do wkroczenia do Kijowa Armii Czerwonej dalsze egzekucje się jeszcze w tym miejscu powtarzały na Żydach, cywilach ukraińskich, Polakach, Romach, Sinti. W sumie liczba ofiar egzekucji może przekraczać 70.000 osób.
[edytuj] Obóz koncentracyjny
Po pierwszych masowych egzekucjach na terenie Babiego Jaru funkcjonował obóz koncentracyjny, gdzie więziono komunistów, uczestników ruchu oporu i jeńców wojennych. Wobec zbliżającej się Armii Czerwonej w połowie roku 1943, Niemcy kazali więźniom obozu wykopywać zwłoki pomordowanych i dokonywać kremacji na metalowych rusztach. We wrześniu 1943 wobec perspektywy likwidacji obozu, zdesperowani więźniowie się zbuntowali – dzięki temu 15 osób z ponad 300 ocalało. Liczbę ofiar obozu szacuje się na około 30.000 osób.
[edytuj] Dzieje powojenne
Ze względu na przedwojenną działalność grzebalną NKWD na tym miejscu, aby ustrzec je przed groźnymi dla Sowietów pracami archeologicznymi, cały teren osłonięto. Później założono tam park spacerowy. We wczesnych latach sześćdziesiątych temat Babiego Jaru pojawił się w sztuce (poezji, literaturze, muzyce) za sprawą takich artystów jak Anatolij Kuzniecow, Jewgienij Jewtuszenko, Dymitr Szostakowicz czy Bułat Okudżawa. Wówczas ustawiono tam pamiątkowy obelisk nie zawierający jednak precyzyjnego napisu. Dziś na terenie parku znajduje się kilka pomników, m.in. pomnik Menory i pomnik Ofiar Dzieci. Od 1990 żydowskie organizacje ukraińskie odznaczają medalem „Sprawiedliwego z Babiego Jaru” osoby, które ratowały Żydów od tej zagłady. Do dziś medal ten otrzymało ponad 400 osób.
