Einsatzgruppen

Z Wikipedii

Egzekucja Polaków przez Einsatzkommando w Lesznie, październik 1939

Einsatzgruppen (Grupy Operacyjne) – grupy operacyjne hitlerowskiej policji bezpieczeństwa (Sipo) i służby bezpieczeństwa (SD) działające w czasie II wojny światowej, a organizowane przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA

Do ogólnych zadań tych grup, które miały działać na zapleczu wojsk niemieckich, należała likwidacja fizyczna lub izolacja politycznych i ideologicznych przeciwników III Rzeszy na operacyjnym zapleczu frontu. Zadanie to realizowano poprzez stosowanie bezwzględnego terroru i masowej eksterminacji aktywnych działaczy antyniemieckich i antyfaszystowskich. Działaniami tymi także objęto potencjalnych przeciwników (np. w Polsce uczestników powstania wielkopolskiego i śląskich oraz czołowych przedstawicieli inteligencji). Do zadań tych grup należało także zabezpieczanie zakładów przemysłowych, ważniejszych urządzeń komunalnych i strategicznych oraz zapasów surowców. Grupy te rekwirowały także archiwa państwowe i organizacji politycznych, zbiory dzieł sztuki. Jednym z zadań było także prowadzenie działań eksterminacyjnych przeciwko Żydom.

Na czele grup operacyjnych stali z reguły wyżsi funkcjonariusze służby bezpieczeństwa (SD) a w ich kierownictwo składało się z oficerów Geheime Staats Polizei i Kriminalpolizei. Grupy te dysponowały oddziałami SS i policji porządkowej.

[edytuj] Historia

Pierwszą taką grupę była zorganizowana w 1938 roku grupa Einsatzkommando Österreich dowodzona przez SS-Standartenführer prof. dr Franz Six, która działała w trakcie zajmowania Austrii.

W październiku 1938 powstały kolejne grupy: Einsatzgruppe Dresden (dowódca – SS-Standartenführer Heinz Jost) i Einsatzgruppe Wien (dowódca – SS-Standartenführer dr Franz Stahlecker). Grupy te wzięły udział w zajmowaniu części Czechosłowacji przyznanych III Rzeszy na mocy układu monachijskiego.

Następne tego typu grupy powstały w marcu 1939 roku i wzięły one udział w zajmowaniu Czechosłowacji, były to grupy: Einsatzgruppe I Prag (Praga), Einsatzgruppe II Brünn (Brno), Einsatzkommando 9 Mies (Stříbro), Sonderkommando Pilsen (Pilzno).

W czasie przygotowania agresji na Polskę w połowie 1939 roku zorganizowano w ramach operacji "Tannenberg" 8 grup operacyjnych, które miały działać przy poszczególnych armiach biorących udział w ataku na Polskę.

Powstały wtedy następujące grupy:

Einsatzgruppe I (dowódca – SS-Standartenführer Bruno Streckenbach, mająca działać przy 14 Armii)
Einsatzgruppe II (dowódca – SS-Obersturmbannführer Emanuel Schäfer, mająca działać przy 10 Armii)
Einsatzgruppe III (dowódca – SS-Obersturmbannführer und Regierungsrat dr. Hans Fischer, mająca działać przy 8 Armii)
Einsatzgruppe IV (dowódca – SS-Brigadeführer Lothar Beutel, mająca działać przy 4 Armii)
Einsatzgruppe V (dowódca – SS-Standartenfürer Ernst Damzog, mająca działać przy 3 Armii)
Einsatzgruppe VI (dowódca – SS-Oberführer Erich Naumann, mająca działać na terenie Wielkopolski)
Einsatzgruppe z. B.V (dowódca – SS-Obergruppenführer Udo von Woyrsch i SS-Oberfürer Otto Rasch, mająca działać na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim)
Einsatzkommando 16 (dowódca – SS-Sturmbannführer dr. Rudolf Tröger, samodzielna grupa mająca działać na Pomorzu).

Grupy te działały do 1940 roku, część uczestniczyła w organizacji niemieckich struktur sił bezpieczeństwa na obszarach Polski.

Kolejne grupy organizowano przed atakiem na kolejne państwa Norwegię, Francję, Belgię, Holandię, Jugosławię.

Na początku 1941 roku w związku z planowanym atakiem na ZSRR przystąpiono do organizacji kolejnych grup operacyjnych. Miały być to z założenia duże jednostki, które podporządkowane były poszczególnym grupom armii. Każda taka grupa składała się z podgrup (Einsatzkommando i Sonderkommando), które działały przy poszczególnych armiach lub na określonym obszarze.

Do tworzenia oddziałów przystąpiono przed inwazją niemiecką na Związek Radziecki w maju 1941 r. w szkole policyjnej w Pretzch w Saksonii. Sformowano cztery Einsatzgruppen, oznaczone literami A, B, C i D, które podzielone zostały na Einsatzkommanda i Sonderkommanda. Einsatzgruppen liczyła od 600 do 1000 SS-manów, SD-manów, członków Gestapo, Kripo, policjantów z 9 rezerwowego batalionu policyjnego i elitarnej jednostki tajnej policji Leitende Dienst. W literaturze przedmiotu podaje się informację, że dwie trzecie członków Einsatzgruppen miało wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne, a jedna trzecia doktoraty. Jeden z dowódców Einsatzkommando 6 z Einsatzgruppen C, Ernst Biberstein, był pastorem i teologiem, a osądzony w Norymberdze Otto Ohlendorf był doktorem prawa, który skończył trzy fakultety uniwersyteckie.

Utworzono cztery takie grupy operacyjne:

Einsatzgruppen "A" – działała przy Grupie Armii "Północ" i na obszarze republik bałtyckich (liczyła około 990 ludzi)

Dowódcy:

SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Franz Stahlecker (1941-1942)
SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Heinz Jost (1942)
SS-Oberführer und Oberst der Polize Humbert Achamer-Pifrader (1942-1943)
SS-Oberführer Friedrich Panzinger (1943-1944)
SS-Oberführer und Oberst der Polizei dr. Wilhelm Fuchs (1944)

Einsatzgruppen "B" – działała przy Grupie Armii "Środek" i na terenie Białorusi (liczyła około 650 ludzi)

Dowódcy:

SS-Gruppenführer und Generalleutnant der Polizei Arthur Nebe (1941)
SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Erich Naumann (1941-1943)
SS-Oberführer Horst Böhme (1943)
SS-Standartenführer Erich Ehrlinger (1943-1944)
SS-Standartenführer Heinrich Otto Seetzen (1944)
SS-Oberführer Horst Böhme (1944)

Einsatzgruppen "C" – działała przy Grupie Armii "Południe" i na terenie Ukrainy (liczyła około 700 ludzi)

Dowódcy:

SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei dr Otto Rasch (1941)
SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei dr Max Thomas (1941-1943)
SS-Oberführer Horst Böhme (1944)

Einsatzgruppen "D" – działała przy 11 Armii niemieckiej, działającej w ramach rumuńskiej Grupy Armii "Antonescu" i na terenie Besarabii, Ukrainy, Krymu (liczyła około 600 ludzi)

Dowódcy:

SS-Standartenführer dr Otto Ohlendorf (1941-1942)
SS-Oberführer Walther Bierkamp (1942-1943)

Zgodnie z zarządzeniem szefa Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA Reinharda Heydricha głównym zdaniem tych grup było wymordowanie: zawodowych pracowników aparatu politycznego WKP(b), działaczy partyjnych i związków zawodowych, oficerów politycznych Armii Radzieckiej, kierowniczych przedstawicieli administracji państwowej, kierownicze osobistości życia gospodarczego, radzieckich intelektualistów, Żydów oraz wszystkie osoby będące agitatorami i fanatycznymi komunistami^[1]. Ta zbrodnicza operacja miała odbyć się przy jak najszerszym współudziale miejscowej ludności. Reinhard Heydrich wydał znamienną dyrektywę w tej sprawie: ...dla obserwatora z zewnątrz powinno to wyglądać, że sama miejscowa ludność zareagowała w sposób naturalny przeciwko dziesiątkom lat opresji dokonywanej przez Żydów oraz przeciwko terrorowi stworzonemu ostatnio przez komunistów^[2]. Do tej pożądanej przez Niemców współpracy doszło na Litwie i Łotwie. Einsatzgruppe "D" znalazła gorliwych pomocników w żołnierzach rumuńskiej armii, którzy są odpowiedzialni za pogromy Żydów w Jassach, miejscowościach Besarabii i Bukowiny oraz w Odessie.

Einsatzgruppen wymordowały ponad 900 tys. Żydów. Największe masakry miały miejsce w Babim Jarze koło Kijowa, gdzie w ciągu dwóch dni rozstrzelano 34 tys. Żydów, we Lwowie (7 tys.), Równem (15 tys.), Charkowie (14 tys.), Odessie (35 tys.), Kownie, Jassach (10 tys.)

Łącznie w wyniku działalności grup operacyjnych zginęło około 2 milionów osób cywilnych.

Po zakończeniu II wojny światowej działalnością Einsatzgruppen zajmował się Amerykański Trybunał Wojskowy w Norymberdze. W 1948 roku w procesie nr 9 za zbrodniczą działalność Einsatzgruppen skazano 22 dowódców grup i podgrup.

Przypisy

↑ P. Chmielewski W sprawie genezy i organizacji Einsatzgruppen działających na terenach ZSRR okupowanych przez Niemców WPH nr 2/1971
↑ Andrzej M.Salski Einsatzgruppen - policyjne oddziały morderców, Nasza Polska Nr 23(294) 6 czerwca 2001

[edytuj] Bibliografia

Einsatzgruppen (wyrok i uzasadnienie), opracowanie i tłumaczenie Sz. Datner, J. Gumowski, K. Leszczyński, Biuletyn GKBZHwP t. XIV 1963
Mała Encyklopedia Wojskowa wyd. MON 1967
P. Chmielowski W sprawie genezy i organizacji Einsatzgruppen działających na terenach ZSRR okupowanych przez Niemców, WPH nr 2/1971
Ryszard Majewski Waffen-SS mity i rzeczywistość wyd. II KAW Wrocław 1983
Richard Rhodes Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen. wyd. Bellona, Warszawa 2007