Baza (marksizm)

Z Wikipedii

Baza - w teorii rozwoju społecznego Karola Marksa ogół materialnych sił wytwórczych i wynikajacych z nich stosunków produkcji, charakterystyczny dla danej formacji społecznej.

Wraz z pojawianiem się nowych sił wytwórczych, pojawiają się nowe stosunki produkcji, które powodują zmianę formacji społecznej w inną, przy czym wraz ze zmianą bazy, zmienia się też jej polityczno-kulturowa nadbudowa, czyli sfera świadomości społecznej.

Na przykład maszyna parowa jako nowy rodzaj sił wytwórczych doprowadził do zmiany panujące epoce feudalnej stosunki produkcji z opozycji pan feudalny - chłop w opozycję kapitalista - robotnik. Te zaś zmiany spowodowały przekształcenie się społeczeństw feudalnych w społeczeństwa kapitalistyczne z nowym typem ustrojów politycznych, ponieważ wcześniejsze formy rządów były niedostosowane do nowych warunków ekonomicznych.

Według Marksa każda zmiana społeczna wynika ze zmiany bazy, a ta zależy od zmiany materialnych sił wytwórczych. Stanowisko to określane jest jako materializm historyczny, w którym właśnie zawarta jest teza, że byt społeczny tworzy świadomość społeczną.