Bernardo Morando
Z Wikipedii
Bernardo Morando, Bernardino, Morandi (ur. około 1540 w Padwie lub Wenecji, zm. w 1600 w Zamościu) – włoski architekt, od 1569 roku pracujący w Polsce. Twórca projektu i do swojej śmierci wykonawca idealnego miasta twierdzy, Padwy północy, perły renesansu - Zamościa.
W Bibliotece Ossolińskich znajduje się rękopis umowy o budowanie Zamościa i zamku w Skokówce (na gruntach tej wsi budowany był Zamość), zawartej 1 lipca 1578 roku we Lwowie pomiędzy Janem Zamoyskim a architektem.
W latach 1578 - 1586 Morando zaprojektował miasto i rozmierzono jego plan w terenie oraz wzniesiono Bramę Lubelską, arsenał i pałac. W latach 1587 - 1594 Morando budował ratusz i największe swe dzieło w Zamościu - kolegiatę (obecnie katedra), która stała się wzorem dla wielu innych obiektów sakralnych Lubelszczyzny. Do swojej śmierci architekt zdążył jeszcze wznieść Bramę Lubelską i dokończyć kolegiatę (1598). Jednocześnie przez cały czas trwała nadzorowana przez Morando budowa fortyfikacji jego projektu. Dokończył je dopiero w latach dwudziestych XVII wieku Andrzej del Aqua. Jako główny architekt i budowniczy Morando czuwał również nad budową kamienic i innych budynków. Do pomocy w budowie ściągał włoskich budowniczych z Moraw. Współpracował również z niemieckimi kamieniarzami.
Oprócz Zamościa Bernardo Morando opracował dla Jana Zamoyskiego plany budowy i fortyfikacji Tomaszowa i Szarogrodu na Podolu, nabytego od biskupstwa kamienieckiego w zamian za podwarszawską Pragę.
Przypuszcza się, że Bernardo Morando był autorem projektu dekoracji do premiery dramatu Jana Kochanowskiego Odprawa posłów greckich, która odbyła się 12 stycznia 1578 roku w Ujazdowie z okazji wesela Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną. Jeżeli to prawda, Morando, oprócz nieśmiertelnej pamięci z tytułu rozwoju polskiej architektury, ma zasługi dla początków polskiego teatru nowożytnego.
Bernardo Morando był właścicielem dwóch kamienic w Zamościu, w jednej z nich, położonej naprzeciw Bramy Lwowskiej, znajdował się zajazd zwany stantią. W latach 1591 - 1593 pełnił urząd burmistrza Zamościa. Dzięki staraniu Zamoyskiego został również nobilitowany. Ożenił się z nieznanego nazwiska Katarzyną, z którą miał sześcioro dzieci. Został prawdopodobnie pochowany w podziemiach zamojskiej kolegiaty. Jego rodzina związała się z Polską i używała nazwiska Morenda pieczętując się herbem Mora, takim jak polscy Murzynowscy. Prawdopodobnie dlatego, że pochodzenie swego nazwiska wywodzili od włoskiego il moro czyli Murzyn. Jeden z synów, Gabriel, był wójtem i sędzią w Zamościu, uzyskał doktorat w Padwie i wykładał matematykę w Akademii Zamojskiej.
