Biała (dzielnica Rzeszowa)

Z Wikipedii

Biała - dzielnica Rzeszowa, usytuowana w południowej części miasta. Stanowi przyłączony fragment wsi Biała. Położona jest na wschodnim brzegu Wisłoka, będącym jej zachodnią granicą. Od północy graniczy z Drabinianką, od wschodu z Zalesiem i Matysówką, a od południa z Tyczynem i Budziwojem. Biała rozciąga się nad rzeką Strug, zwaną w dawnych wiekach Biała lub Białka.

[edytuj] Historia

Do końca X wieku Biała leżała na terytorium Rusi, w granicach Polski znalazła się po roku 1340, po wyprawie Kazimierza Wielkiego. Od początku swego istnienia, z racji przynależności do Rusi i położenia na pograniczu, Biała była wsią dwunarodową i dwuwyznaniową. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1368 r., gdy Kazimierz Wielki zezwolił na lokację Tyczyna obok "starej wsi" zwanej Biała. Wraz z innymi okolicznymi osadami i samym Tyczynem już w XIV w. tworzyły wyodrębnioną jednostkę terytorialną, zwaną okręgiem zaleskim (utożsamianą przez niektórych historyków z okręgiem "districtus" Tyczyn). Biała wchodząca w skład dóbr przyległych do Tyczyna, wraz z nim przechodziła przez wieki różne koleje losu. Najpierw była wsią królewską, potem przez wieki - szlachecką, należąc kolejno do Pileckich, Kostków, Branickich h. Korczak, Potockich, Wodzickich. W czasach kazimierzowskich otrzymała prawa niemieckie, co potwierdza wzmianka z 1425 r. o tutejszym sołtysie Urbanie, wchodzącym w skład sądu leńskiego okręgu tyczyńskiego. W XVI w. była wsią dobrze zagospodarowaną, w 1515 r. miała 12 łanów (264-312 ha), karczmę - funkcjonującą z przerwami do XIX w. - i niezwykle ważny "obiekt przemysłowy" - młyn walniak o trzech kamieniach. Mógł on funkcjonować na pograniczu Tyczyna i Białej, gdzie możliwe było spiętrzenie wód przepływającej obok rzeki Białki (dziś Strug). W XVI wieku, podobnie jak sąsiednie miejscowości, Biała była celem najazdów tatarskich, które przyniosły jej wiele zniszczeń. Nie omijały jej też zapewne najazdy "Diabła" Stadnickiego i prywatne wojny okolicznych magnatów. Dość wcześnie w Białej musiał powstać folwark, a pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1698 r. W XIX w. powstała we wsi gorzelnia, prosperująca do chwili wybuchu II wojny światowej. W 1880 roku Biała miała 1 279 morgów powierzchni, 190 domów i 1 155 mieszkańców. Wieś miała też szkołę ludową i gminną kasę pożyczkową. W 1911 r. książę Janusz Franciszek Radziwiłł, mąż Izabeli Wodzickiej, sprzedał dobra tyczyńskie wraz z folwarkiem w Białej Witoldowi Uznańskiemu. W 1939 r. po ucieczce Uznańskiego majątkiem zarządzał Niemiec - Sztaufer. W 1944 r. majątek został rozparcelowany. W latach powojennych znaczna część Białej została przyłączona do Rzeszowa. Jako pierwsza w gminie Tyczyn posiadała na swoim terenie wszystkie (nowo wybudowane) media komunalne. Nic więc dziwnego, że dziś Biała jest "sypialnią" Rzeszowa, a nowych mieszkańców stale jej przybywa. Mimo żyznych i urodzajnych ziem, coraz mniej jest tu gospodarstw rolnych, a coraz więcej małych, rodzinnych firm usługowych różnych branż, których działa obecnie 129. Na koniec 2002 r. Białą zamieszkiwało 1 680 osób (na przestrzeni niespełna 4 lat liczba mieszkańców wzrosła o ponad 200 osób). W centrum wsi znajduje się Dom Ludowy (jego budowę ukończono w 1965 roku) i siedziba jednostki OSP. Kościół parafialny, zbudowany w 1982 roku, ofiarowany został Bożemu Miłosierdziu. W 2002 roku rozpoczęto przygotowania do budowy nowej, większej świątyni, która przez wielu parafian jest uznawana za zbyteczną ponieważ z roku na rok spada odsetek społeczności czynnie praktykującej. Nie można też ominąc najbardziej frapującej sprawy jaką jest aneksja pozostałej części Białej do Rzeszowa.