Janusz Franciszek Radziwiłł
Z Wikipedii
| Janusz Franciszek Radziwiłł | |
 Trąby |
|
| Data urodzenia | 3 września 1880 |
| Miejsce urodzenia | Berlin |
| Data śmierci | 4 października 1967 |
| Miejsce śmierci | Warszawa |
| Rodzina | Radziwiłł |
| Rodzice | Ferdynand Radziwiłł Pelagia Sapieżanka |
| Małżeństwo | Anna Lubomirska |
| Dzieci | Edmund Ferdynand Radziwiłł Krystyna Maria Radziwiłł Ludwik Ferdynand Radziwiłł Stanisław Albrecht Radziwiłł |
Książę Janusz Franciszek Ksawery Józef Labre Bronisław Maria Radziwiłł herbu Trąby (ur. 3 września 1880 w Berlinie, zm. 4 października 1967 w Warszawie) – książę, polski polityk konserwatywny, w l. 1935-39 senator II Rzeczypospolitej, XIII ordynat na Ołyce.
Brat Michała Radziwiłła Rudego, syn Ferdynanda Radziwiłła i Pelagii z Sapiehów. Właściciel licznych dóbr i budynków, m.in. ordynacji ołyckiej, pałacu w Nieborowie i majątku Szpanów na Wołyniu, które odziedziczył po Michale Radziwille, pałacu przy ul. Bielańskiej w Warszawie.
Uczeń Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie, świadectwo dojrzałości otrzymał w Gimnazjum Carolineum w Osnabrück. Studiował prawo na uniwersytecie w Berlinie oraz nauki przyrodniczo-ekonomiczne w Wyższej Szkole Leśnictwa w podberlińskim Eberswalde.
Podczas I wojny światowej organizował pomoc dla uchodźców z Królestwa Polskiego. Pod koniec 1917 r. prowadził, w Niemczech, rozmowy dyplomatyczne na temat przyszłości Polski. Rozważano wówczas jego kandydaturę (w razie restauracji monarchii) do korony polskiej lub litewskiej. W 1918 r., jako zwolennik Rady Regencyjnej, wrócił do kraju i został członkiem powołanego przez nią rządu Jana Kantego Steczkowskiego. Sprawował funkcję dyrektora Departamentu Stanu. Odpowiadał za politykę zagraniczną, budował zalążki polskiej służby dyplomatycznej, prowadził rozmowy z cesarzem niemieckim Wilhelmem II (swoim kuzynem), i austriackim: Karolem I. Funkcję dyrektora Departamentu Stanu pełnił także w rządzie Jana Kucharzewskiego.
Od lata 1920 r. ochotniczo służył, w randze podporucznika, w 8 Brygadzie Jazdy. Jeszcze w tym samym roku został zdemobilizowany. W 1922 r. stanął na czele polskiej delegacji na Konferencję rozbrojeniową w Moskwie. W latach 1923-1926 przewodził Klubowi Społeczno-Politycznemu skupiającemu polityków z różnych frakcji, będących przeciwnikami endecji. W międzyczasie pełnił też funkcję baliwa (prezydenta) Polskiego Związku Kawalerów Maltańskich. Był też jednym z przywódców Stronnictwa Prawicy Narodowej.
Przewrót majowy otworzył mu drogę do przejęcia nieformalnego przywództwa wśród polskich konserwatystów. Był uczestnikiem spotkania w Nieświeżu, gdzie rozmawiali marszałek Józef Piłsudski i przedstawiciele ziemiaństwa. Poważany przez marszałka, w latach 1928-1935 był posłem na sejm (BBWR), a w latach 1935-1939 senatorem. Pracował w komisjach sejmowych, walczył o poprawność stosunków między państwem a kościołem, krytykował wynaturzenia życia politycznego takie jak proces brzeski, obóz w Berezie Kartuskiej. Sprzeciwiał się zaostrzaniu cenzury. Nie zgadzał się z polityką Eugeniusza Kwiatkowskiego. W roku 1937 poparł Obóz Zjednoczenia Narodowego. W tym samym roku współtworzył Stronnictwo Zachowawcze.
20 września 1939 roku został, wraz z synem Edmundem, aresztowany przez NKWD. Osadzono go na Łubiance, gdzie był przesłuchiwany m.in. przez Ławrientija Berię. Zwolniono go po trzech miesiącach, po interwencji włoskiej rodziny królewskiej. Przełom lat 1939-1940 spędził w Warszawie. Za wiedzą rządu londyńskiego wyjechał na początku 1940 roku do Berlina, aby interweniować w sprawie zmniejszenia skali represji hitlerowskich w Polsce. Przyjęty był przez Hermanna Göringa, jednak nawet osobista znajomość z marszałkiem Rzeszy (wspólnie polowali w Puszczy Romnickiej w latach międzywojennych) nie wpłynęła na zmianę polityki hitlerowskiej. Udzielał się w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej, współdziałał z Radą Główną Opiekuńczą i Delegaturą Rządu na Kraj (nie wstąpił w jej struktury dla większej skuteczności działania), interweniował w sprawie aresztowanych Polaków. Po wybuchu powstania warszawskiego aresztowany przez hitlerowców i uwięziony, wraz z żoną, w Moabicie. Niespodziewanie zwolniony już w październiku 1944, osiadł w Nieborowie.
W styczniu 1945 ponownie został, wraz żoną, aresztowany przez NKWD. W roku 1947 zmarła w więzieniu w Krasnogorsku żona księcia, Anna. W tym samym roku wraca do Warszawy, ale jeszcze przez trzy tygodnie od powrotu był przetrzymywany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Po uwolnieniu zamieszkał, wobec pozbawienia wszystkich dóbr, w skromnym mieszkaniu w Warszawie (najpierw na Saskiej Kępie, a później na Mokotowie). Wycofał się całkowicie z życia politycznego.
Pochowany został, najpierw, na cmentarzu przy kościele oo. Bernardynów w Warszawie, a w 1972 jego zwłoki przeniesiono do grobowca Radziwiłłów w Wilanowie. Co ciekawe władze Komunistyczne wyprawiły mu oficjalny państwowy pogrzeb. Pozostawił czworo dzieci. Jeden z jego synów Stanisław Albrecht Radziwiłł był mężem Caroline Lee Bouvier, a przez to szwagrem prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Fitzgeralda Kennedy'ego i Arystotelesa Onassisa.
[edytuj] Publikacje
[edytuj] Bibliografia
- Jarosław Biernaczyk, Janusz Franciszek Radziwiłł, w: Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, tom X, Ostrów Wielkopolski 2003
