Białorzytka

Z Wikipedii

Białorzytka
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	drozdowate
Gatunek	białorzytka
Nazwa systematyczna
Oenanthe oenanthe
(Linnaeus, 1758)
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: niższego ryzyka
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Białorzytka (Oenanthe oenanthe) - mały ptak wędrowny z rodziny drozdowatych, zamieszkujący całą Europę wraz z Islandią, wybrzeża Grenlandii, północną Azję aż po jej wschodnie krańce, Amerykę Północną oraz północno-zachodnią Afrykę. Migruje na duże odległości, zimuje w tropikalnej Afryce. Wyróżnia się 4 podgatunki.

W środkowej i północnej Europie jest to jedyny przedstawiciel białorzytek (rodzaju Oenanthe). W Polsce nieliczny ptak lęgowy, rozpowszechniony w całym kraju, zarówno na niżu, jak i w górach.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Środowisko 3 Pożywienie 4 Lęgi 5 Status i ochrona 6 Zobacz też 7 Bibliografia

[edytuj] Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Sylwetka wyprostowana, dość smukła. Samce w szacie godowej mają szarą głowę i grzbiet, czarną maskę na policzkach, zwężającą się przy dziobie oraz białą brew. Skrzydła czarne, spód ciała biały z wyjątkiem żółtawej piersi i gardła. Kuper biały, a na ogonie i pokrywach nadogonowych szeroki czarny wzór w kształcie odwróconej litery T. Samice i samce w szacie spoczynkowej podobne, mają mniej kontrastowe ubarwienie głowy, wierzchu i skrzydeł, o odcieniu brązowoszarym. Od spodu są zwykle bardziej beżowe. Młode ptaki mają ciemniejszy, plamkowany wierzch ciała, a spód jasny ze wzorem łusek. Podgatunek leucorhoa występujący na Islandii i Grenlandii jest nieco większy, intensywniej ubarwiony i ma szerszy czarny pasek na ogonie. U podgatunku seebohmi z północnej Afryki samce mają czarne gardło, a samice albo mają czarną maskę, albo są podobne do samców.

Rozmiary

dł. ciała ok. 15 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 26-32 cm

Waga

ok. 20-30 g

Głos

Wabi ostrym "hijt", alarmuje twardym, prawie bezdźwięcznym "czak". Śpiew składa się z szybkiej serii skrzypiących zwrotek przeplatanych gwizdami, niekiedy z naśladownictwami. Śpiewa na ziemi, często z jakiegoś podwyższenia, lub w locie; także nocą.

Zachowanie

Zaniepokojony wykonuje szybkie przysiady i uderzenia ogonem. Wędrowny, przelot w VIII-X i III-IV. Podczas wędrówek przebywa często w małych stadach na wybrzeżach, ale w sezonie lęgowym tylko w parach. Bezpośrednio po powrocie z zimowisk często przebywa na polach.

[edytuj] Środowisko

Otwarte tereny, nie zadrzewione, najczęściej kamieniste z niską, rzadką roślinnością. Występuje w tundrze, na nadmorskich klifach, w górach, na rumowiskach skalnych, ugorach, w wyrobiskach kamieniołomów lub żwirowni, w ruinach, na terenach ruderalnych lub przemysłowych, na nasypach kolejowych i większych porębach leśnych.

[edytuj] Pożywienie

Owady i ich larwy oraz inne drobne bezkręgowce zbierane na ziemi. Ponadto białorzytki zjadają też drobne owoce i jagody, takie jak czarny bez, poziomki, jeżyny czy jałowiec.

[edytuj] Lęgi

Wyprowadza jeden lęg w roku w maju; niektóre pary mogą przystąpić do drugiego lęgu w czerwcu.

Gniazdo

Zwykle głęboko ukryte, umieszczone w szczelinie skalnej, pomiędzy kamieniami lub w hałdzie gruzu, w ruinach albo norze ziemnych ssaków.

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 5-6 jaj o barwie jasnoniebieskiej lub zielonkawej i średnich wymiarach 21x16 mm. Jaja są wysiadywane przez okres 13-14 dni przez samicę.

Pisklęta

Pisklęta opuszczają gniazdo po 15-17 dniach. Przez ok. 2 tygodnie pozostają pod opieką rodziców, często samca (zwłaszcza, jeżeli samica przystępuje do drugiego lęgu).

[edytuj] Status i ochrona

Gatunek nie jest zagrożony wg danych IUCN (status LC - least concern).

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą.

[edytuj] Zobacz też

• ptaki Polski

[edytuj] Bibliografia

• Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X, s. 601-602
• Andrzej G. Kruszewicz Ptaki Polski. T. 2, Multico, Warszawa 2005, ISBN 83-7073-360-3, s. 88-89
• Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Świat Książki, Warszawa 2003, ISBN 83-7311-826-8, s. 296
• Lars Jonsson Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7319-927-6, s. 397
• Klaus Richarz, Anne Puchta Ptaki - Przewodnik, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3, s. 294