Brama Brandenburska
Z Wikipedii
Brama Brandenburska, ważna budowla w Berlinie, jeden z charakterystycznych punktów miasta, zaprojektowana przez słynnego niemieckiego architekta Carla Gottharda Langhansa.
Budowana po wojnie siedmioletniej, w czasach umacniania Prus (kiedy w Polsce trwał Sejm Czteroletni), w roku rewolucji francuskiej została wzbogacona kwadrygą, którą powoziła naga wówczas Wiktoria, bogini zwycięstwa uwieńczona dębowymi liśćmi. Na biało pomalowana budowla nazwana została wtedy Bramą Pokoju i nikt na nią nie zwracał specjalnej uwagi. Znaczenie nadał jej dopiero Napoleon Bonaparte, wywożąc kwadrygę do Paryża.
Brama Brandenburska jako symbol Pokoju i Wolności od 3 października 1990, w rocznicę Zjednoczenia Niemiec, jest znowu w swej oryginalnej formie. Remont tej historycznej budowli trwał dwa lata.
Będący niemal świętym symbolem dla Niemców zabytek znajduje się na niemieckich rewersach monet 10, 20 i 50 eurocentów jako symbol zjednoczenia państwa.
Spis treści |
[edytuj] Architektura
Brama Brandenburska jest wysoka na 26 m, szeroka na 65,5 m i głęboka na 11 m. Wybudowano ją w stylu wczesnoklasycystycznym z piaskowca łabskiego, który wydobywała berlińska firma kamieniarska Zeidler & Wimmel. Został ukształtowany na wzór propyleji akropolu ateńskiego. W bramie jest pięć przejazdów, z których środkowy jest odrobinę szerszy od innych, oraz dwie przybudówki. Po obu stronach stoi po sześć 15-metrowych kolumn w stylu doryckim z jońskim rowkowaniem. Bazy kolumn mają średnice 1,75 m. Attyka i filary dzielące przejazdy są pokryte reliefami, które przedstawiają min. czyny Herkulesa. W obu obu przybudówkach stoją wielkie posągi przedstawiające Marsa, chowającego miecz do pochwy i boginię Minerwę z lancą. Modele obu rzeźb zostały wykonane przez Johanna Gotfryda Schadowa w 1792 r. Mars został przygotowany przez Carla Friedericha Wichmanna, a Minerwa - Johana Daniela Metzlera. Figury zostały zniszczone podczas II wojny światowej i zastąpiono je w latach 1951/1952 kopiami wykonanymi przez kolektyw rzeźbiarski Kranolda.
Po obu stronach bramy znajdowały się od zawsze przybudówki dla straży i celników. Po zniesieniu Berlińskiego muru cłowo-akcyzowego na przełomie 1967/68, przybudówki zastąpiono kolumnadami. Wykonał je uczeń szkoły schinkelowskiej Heinrich Strack w 1868. Nowe kolumnady komponowały się o wiele lepiej z bramą.
Brama jest ukoronowana prze około 5 metrową miedzianą rzeźbę, która także wykonał Schadow. Przedstawia ona uskrzydloną boginię zwycięstwa, która kieruje kwadrygę do miasta.
[edytuj] Historia
[edytuj] Budowa
Wraz z berlińskim murem celnym, powstała w 1734 poprzedniczka obecnej Bramy Brandenburskiej, który służył ówcześnie jako brama miejska na drodze biegnącej w stronę Brandenburga. W związku z rozbudowywaniem muru, z rozkazu króla stworzono od podstaw nową bramę, która miała zarazem upamiętniać jego umarłego niedawno poprzednika - Fryderyka II, którego blask miał spaść także na jego następców.
W 1793 ustawiono na Bramie figurę kwadrygi powożonej przez uskrzydloną boginię Nike (ew. Wiktorię). Istnieje teoria, że kwadrygą powozi bogini pokoju Ejrene, lecz jest ona z wielu powodów mało prawdopodobna. Jednym z nich jest fakt, że Ejrene nigdy nie była przedstawiana ze skrzydłami. Są też inne dowody, jak choćby protokół między Langhausem i Schadowem z 13 marca 1789 jednoznacznie wskazują na Wiktorię.
[edytuj] Uprowadzenie i powrót Kwadrygi
Po bitwie pod pod Jeną-Auerstedt Napoleon zabrał kwadrygę do Paryża, gdzie zamierzał ją umieścić na stałe, nie doszło jednak do tego z powodu obalenia dyktatora. Po zajęcia Paryża, gen. Ernst von Pfuel został komendantem części stolicy Francji. Jemu to właśnie zawdzięczają berlińczycy powrót Wiktorii na Bramę. W 1814 ludzie Blüchera zapakowali Kwadrygę w skrzynie i odesłali do Berlina, gdzie ją najpierw odrestaurowano. Podczas renowacji uzupełniono ukoronowanego orła pruskiego siedzącego na wieńcu dębowym o nowy symbol władzy - zaprojektowany przez Karla Friedricha Schinkela Żelazny Krzyż. Wraz z likwidacją Muru Celnego w latach 80-tych XIX w zerwano prawie wszystkie ówczesne bramy miejskie. Jedyną istniejącą po dziś dzień jest właśnie Brama Brandenburska.
[edytuj] Kres czasów cesarzy
Środkowy przejazd bramy był zarezerwowany wyłącznie dla członków rodziny cesarskiej, ich osobistych gości oraz członków rodu Pfuel, aż do abdykacji cesarza Wilhelma II w 1918.
[edytuj] Narodowy socjalizm
30 stycznia 1933 SA świętowało przejęcie władzy przez narodowych socjalistów wieczornym przemarszem z pochodniami, który przeszedł prze Bramę.
Podczas II wojny światowej wykonano odlew gipsowy kwadrygi. Podczas bitwy o Berlin, została ona kilkukrotnie ostrzelana przez wojska niemieckie, po tym jak zawieszono przy niej czerwony flagę. W wyniku ostrzału, figura uległa zniszczeniu, a jedyną częścią, jaka pozostała w całości była głowa jednego z koni. Znajduje się on dzisiaj w Märkisches Museum w Berlinie. Także przybudówki bramy zostały mocno zniszczone.
[edytuj] Odbudowa po wojnie
Berliński magistrat orzekł 21 września 1956, że jedyna zachowana brama miejska ma zostać odbudowana. Obie części miasta współpracowały przy odbudowie, mimo wielu sprzeczek i wzajemnych oskarżeń. Rekonstrukcja została zakończona 14 grudnia 1957. Radni Berlina wschodniego ustalili jednak, że kwadryga ma być pozbawiona orła i Żelaznego Krzyża, jako że były one symbolami pruskiego militaryzmu.
[edytuj] Czasy podziału
Budowa Muru Berlińskiego 13 sierpnia 1961 spowodowała, że mur stanął na środku obszaru granicznego i nie można go było przekroczyć ani z części wschodniej ani zachodniej. Jedynie NRDowskie służby graniczne, personel Centrum informacyjnego przy Bramie Brandenburskiej oraz odwiedzający (zazwyczaj goście państwowi NRD) zmierzający na platformę widokową mogli się zbliżyć do budowli.
Trafne było późniejsze spostrzeżenie prezydenta Niemiec Ryszarda von Weizsäckera Jak długo Brama Brandenburska pozostanie zamkniętą, tak długo sprawa Niemiec zostanie otwarta. 12 czerwca 1987, prezydent USA Ronald Reagan, podczas swej wizyty w Berlinie powiedział przed Bramą: Panie Gorbaczow, otwórz pan bramę! Panie Gorbaczow, zerwij pan mur![1]
[edytuj] Upadek Muru
Mur Berliński upadł po 28 latach istnienia, w czasie Wendy w Niemczech. Wraz z upadkiem muru, 22 grudnia 1989 odbyło się uroczyste otwarcie Bramy Brandenburskiej, w którym uczestniczyło ponad 100 tyś. osób. Krótko po tym usunięto całkowicie także pozostałe umocnienia graniczne.
W czasie nocy sylwestrowej 1989/1990, grupa ludzi wdrapała się na szczyt Bramy i pozbawiła kwadrygę kilku części (min. ogłowia). Wykonane w związku ze zdarzeniem oględziny wykazały istnienie o wiele poważniejszych zniszczeń: od budowy Muru nie wykonywano żadnych prac konserwatorskich przy kwadrydze, przez co większość wewnętrznych, stalowych części było mocno przerdzewiałych. Z tego powodu natychmiastowo zdemontowano i odnowiono figurę, a podczas prac renowacyjnych oddano kwadrydze Żelazny Krzyż i orła. Koszty utrzymania kwadrygi wynoszą rocznie około 200 tyś. Euro.
Także Brama, a głównie jej części z piaskowca wymagały znacznego remontu. 3 października, po 22-miesięcznej renowacji, odbyło sie uroczyste odsłonięcie odnowionego monumentu.
[edytuj] Włączenie do ruchu drogowego
W latach 90. XX w wielokrotnie prowadzono w Berlinie dyskusje na temat otwarcia Bramy dla ruchu drogowego. Głównymi argumentami przeciw był zniszczenia jakie spaliny samochodów wywoływały by w piaskowcu oraz fakt, iż planowano zamknąć Plac Paryski dla ruchu drogowego. Obecnie Brama Brandenburska jest zamknięta dla komunikacji samochodowej. Często pojawiają się jednak propozycje, by wydawać za opłatą specjalne zezwolenia dla pojedynczych przejazdów (np. dla nowożeńców).
[edytuj] Pokój Ciszy
W północnej przybudówce znajduje się od 1994 pokój do medytacji, zbudowany na wzór "Pokoju Ciszy", jaki kazał utworzyć Dag Hammarskjöld dla siebie i swych współpracowników w kwaterze ONZ w Nowym Jorku. Celem było stworzyć miejsce dla cichego zastanowienia, pośród wielkomiejskiego gwaru. Jest to miejsce tolerancji między narodami i religiami oraz miejsce pokoju [2]
[edytuj] Brama Brandenburska chronologicznie
[edytuj] Odwzorowania i reprodukcje
Brama Brandenburska jest często używana jako symbol niemieckiej jedności:
Brama widnieje na rewersach niemieckich monet euro o nominale 10, 20 i 50 centów. Znajdowała się także na rewersie banknotów 5-markowych ostatniej serii. Istniała także seria znaczków pocztowych wydawana przez Pocztę niemiecką, poświęcona tej budowli.
W parku rozrywkowym Phantasialand pod Brühl istnieje reprodukcja Bramy Brandenburskiej. Służy ona za wejście do najstarszej części parku, uproszczonej reprodukcji miasta Berlin. Brama jest wybudowana w skali 1:2 i znaczeni uproszczona.
 Brama na rewersie niemieckich monet 50-centowych |
 Brama na banknocie 5-Markowym |
 znaczek pocztowy z serii Brama Brandenburska, wydanie z 1966 |
 Reprodukcja Bramy w de:Phantasialand |
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Źródła
- Peter Feist: Das Brandenburger Tor. (Der historische Ort Nr. 33) Kai Homilius Verlag, Berlin 1997, 2. Auflage 2004, ISBN 3-931121-32-1 (Leseprobe).
- Laurenz Demps: Das Brandenburger Tor – Ein Symbol im Wandel. Verlagshaus Braun, Berlin 2003, 1. Auflage, ISBN 3-935455-15-1.
- Heike Werner: Architektur und Geschichte in Deutschland, Heike Werner Verlag, München (Deutschland), ISBN 3-9809471-1-4, 2006; S. 94-95.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Mr. Gorbachev, open this gate! Mr. Gorbachev, tear down this wall!
- ↑ (de)Pokój Ciszy w Berlinie: Ziele
Współrzędne: 52°51'63" N 13°37'77" E
