Czarna Sędziszowska
Z Wikipedii
| Czarna Sędziszowska | |
| Województwo | podkarpackie |
| Powiat | ropczycko-sędziszowski |
| Gmina | Sędziszów Małopolski |
| Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności |
1300 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
17 |
| Tablice rejestracyjne | RRS |
Czarna Sędziszowska – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie ropczycko-sędziszowskim, w gminie Sędziszów Małopolski.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
[edytuj] Historia
Wieś po raz pierwszy została wymieniona w dokumentach z 1584 r., pod nazwą Zaczarnie. Należała do uposażenia kasztelani sandomierskiej.
W roku 1598 stał tu już kościół drewniany, ufundowany przez Stanisława Tarnowskiego. Wkrótce Czarna stała się siedzibą parafii, w latach następnych obejmującej jeszcze Krzywą, Cierpisz, Rudę i Kamionkę. Zachowały się odpisy dokumentów, potwierdzających erygowanie parafii w Czarnej w 1606 r.
W tym czasie istniała we wsi szkoła, a niejakiego Pawła Goleckiego, stąd się wywodzącego, w 1591 r. spotykamy na Akademii Krakowskiej. W XIX w. należała do rodziny znakomitego malarza, Piotra Michałowskiego.
W 1846 roku pojawił się we wsi emisariusz, który usiłował namówić mieszkańców do poparcia sprawy powstania narodowego. Wówczas spodziewanego efektu nie osiągnął, lecz już podczas powstania styczniowego ukrywali oni broń dla powstańców, na strychu kościoła parafialnego. Pod koniec XIX wieku, w sąsiedztwie kościoła, stanęła nowa, murowana szkoła, która przez ponad wiek służyła kolejnym pokoleniom uczniów. Obecny obiekt, mieszczący Szkołę Podstawową i Gimnazjum, liczy sobie dopiero kilkanaście lat.
W okresie międzywojennym dał się zauważyć wzrost aktywności gospodarczej mieszkańców wsi. W Czarnej powstało kółko rolnicze, stawiające sobie za cel propagowanie nowoczesnych metod produkcji rolnej. Dysponując własnym sklepem, rozprowadzało wśród rolników nawozy sztuczne. Nieźle radziła sobie Kasa Stefczyka, skupiająca w 1930 r. ok. 200 członków.
Przeprowadzony w 1933 roku spis ludności, dostarcza nam wiadomości o warunkach życia mieszkańców. Było ich wówczas 1357, z czego 24 utrzymywało się z zajęć pozarolniczych. W ciągu poprzednich 14 lat, 67 osób wyemigrowało (18 do Ameryki). We wsi było 297 domów. 277 z nich to domy jednoizbowe. 262 było pokrytych strzechą. Rok 1933 zasłynął również antysanacyjnymi wystąpieniami chłopów, do których przyłączyli się też chłopi z Czarnej.
Tak, jak miało to miejsce w sąsiednich miejscowościach, w czasie II wojny światowej część mieszkańców wysiedlono, na ich miejsce sprowadzając niemieckich osadników.
W latach 1961-1967 we wsi stanął nowy dom strażaka. Usytuowany jest w samym centrum, w pobliżu skrzyżowania szosy Sędziszów – Kolbuszowa z drogą, prowadzącą przez wieś. Niedaleko stąd także do ośrodka zdrowia i szkoły.
Najciekawszym obiektem w Czarnej jest kościół parafialny pw. św. Stanisława, zbudowany w latach 1828-1830, na miejscu poprzedniego, który spłonął kilkanaście lat wcześniej. Jest to budowla murowana, utrzymana w stylu klasycystycznym. Kościół jest jednonawowy, z niższym prezbiterium i prostokątnymi przybudówkami. Wejście prowadzi przez dobudowaną pod koniec XIX wieku wieżę, nakrytą cebulastym hełmem. Do 1928 r. kościół pokryty był gontem, który wtedy wymieniono na blachę. W południowo-zachodnim narożniku placu kościelnego stoi dzwonnica. Większość wyposażenia świątyni pochodzi z II poł. XIX wieku.
Wiele znakomitych osobistości było w przeszłości związanych z Czarną: w przysiółku Jasień urodził się i do miejscowej szkoły uczęszczał bł. ks. Roman Sitko, tu przyszedł na świat i kształtował w młodości swą formację intelektualną i duchową ks. prof. Władysław Świder, od 2004 r. patron miejscowej szkoły podstawowej.
[edytuj] Przyroda
W tutejszych lasach i na podmokłych łąkach występuje wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W północnej części wsi, na tzw. Zabłociu, został utworzony rezerwat przyrody, będący ostoją m.in. orła bielika, bociana czarnego czy żbika. Cisza, spokój, czyste powietrze były jedną z przyczyn usytuowania w Czarnej obiektu dla rodzin oazowych "Kana", z miejscami noclegowymi.
[edytuj] Inne
W okazałym budynku obok Szkoły Podstawowej funkcjonuje Gimnazjum im. Jana Pawła II, do którego uczęszcza młodzież z Czarnej Sędziszowskiej, Krzywej, Cierpisza, Rudy i Boreczku. Od 1991 r. organizowane są Czarnieńskie Zimowe Marsze na Orientację (CzarZiMnO).
W Czarnej Sędz. działa Ośrodek Zdrowia, Koło Gospodyń Wiejskich i Ochotnicza Straż Pożarna oraz od 2005 roku UKS Czarni.
OSP w Czarnej Sędziszowskiej powstała w 1928 r., z inicjatywy Juliana Mielczarka, kierownika szkoły Michała Rudnaka oraz wójta Józefa Pipały. Obecnie prezesem jest Andrzej Świerad, naczelnikiem – Wiesław Przydział. Jednostka posiada remizę, wzniesioną w 1967 r.
Na terenie wsi znajduje się kilka zakładów, dających zatrudnienie poza rolnictwem. Są to: leśnictwo, ubojnia, zakład eksploatacji kruszywa ,i BAR na krzyżówkach w którym od wielu lat ludzie spedzają swój czas wolny wieczorami.tartak.
Wieś jest zgazyfikowana, stelefonizowana, zwodociągowana.
