Dżinizm

Z Wikipedii

Dżinizm (sanskr. dżina - zwycięzca, pogromca), (uwaga: w niektórych tekstach pojawia się także forma dżajnizm bądź dżainizm, które są błędną kalką z angielskiego i nie powinno się ich używać; niektórzy używają formy dźinizm, która jest sprzeczna z zasadami polskiej ortografii) - system filozoficzny i religijny który powstał w Indiach około VI wieku p.n.e. w reakcji na silnie zrytualizowany braminizm.

Za twórcę tej religii uważany jest Parśwa żyjący w VIII p.n.e., znacząco zreformował ją jednak Wardhamana Mahawira, który stworzył zbiór zasad regulujących życie wyznawców dżinizmu. Są to:

• ahinsa - powstrzymanie się od zadawania cierpienia wszelkim istotom żywym
• asatja - powstrzymanie się od kłamstwa
• asteja - powstrzymanie się od kradzieży
• abrahmaćarja - powstrzymanie się od cudzołóstwa (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od wszelkich stosunków seksualnych)
• aparigraha - powstrzymanie się od posiadania własności zbędnych (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od posiadania wszelkiej własności)

Zasady te podkreślają wielki szacunek wyznawców dżinizmu dla wszystkich istot żywych. Dżiniści wierzą w możliwość wyrwania się z kręgu samsary - kołowrotu wcieleń, i osiągnięcia stanu wyzwolenia - mokszy. Droga do tego celu wiedzie poprzez "trzy klejnoty", czyli:

• należyte spojrzenie
• należyte poznanie
• należyte postępowanie (co osiąga się przestrzegając 5 wyżej wymienionych zasad)

Liczbę wyznawców dżinizmu ocenia się na ok. 4,5- 5 mln (z czego 97-98% w Indiach)

Wyznawcy dżinizmu wierzą, że świat nigdy nie powstał, ani nigdy się nie skończy. Przechodzi on przez cykle wznoszące lub opadające, składające się z 4 wieków. Wyższy, "urdhva-loka", to świat niebiański, składający się z siedmiu niebios. Świat ziemski, "madhya-loka", to kraina potępiona, obejmująca siedem piekieł, piętrzących się jedno na drugim, niczym połączone ze sobą parasole.

Współcześnie istnieją 2 główne gałęzie dżinizmu:

• digambarowie
• śwetambarowie

W XVIII wieku, w związku z wpływami hinduizmu na dżinizm, powstał nowy odłam odrzucający kult wizerunków i głoszący potrzebę powrotu do pierwotnego dżinizmu. Zwani byli - Sthanakawasi (dhundhija , bawis ), a ich założycielem był Lumpaka (Lankasza) żyjący w XVI w n.e. Powstała także grupa w której naśladuje się niektóre sposoby oddawania czci, praktykowane przez hindusów - zwani są oni Murtipudżaka. W XVIII wieku wyodrębnił się także odłam Terapanthi (Ścieżka trzech) założony przez Bhikandżi, który starał się połączyć wszystkie dżinijskie ścieżki w jedną.

Spis treści 1 Teksty święte 2 Tirthakara (Tirthanakara) - ubóstwiani mistrzowie dżinijscy 3 Przedstawiciele i ich dzieła: 4 Dżinijskie miejsca święte 5 Bibliografia

[edytuj] Teksty święte

Zbiór religijnych ksiąg dżinizmu - "Agama" ("Siddhanta") składa się z ok. 45 tekstów dotyczących doktryny, rytuału, biografii świętych oraz różnorodnych dziedzin wiedzy świeckiej. Każda ze szkół posiada własny kanon pism i komentarzy. W V wieku n.e. na synodzie w Walabhi pod przewodnictwem swetambarów ustalono nowy (większość starych pism zaginęła), ostateczny kanon pism dżinijskich. Najważniejsze to:

• "Anga" - zbiór 12 tekstów/części, istota doktryny, za pomocą legend wątków kosmologicznych i numerologicznych przedstawia się podstawy doktryny.

"Acaranga" - dotyczy dyscypliny klasztornej,

"Suryagadanga" - refutacja argumentów heretyckich,

"Sthananga" - 10 tekstów doktrynalnych,

"Samavayanga" - rozwinięcie 10 tekstów doktrynalnych,

"Vyakhyaprajnapti" ("Bhagavati") - dialogi na temat dogmatów,

"Nayadhammakahao" - seria apologii i kazań,

"Upasakadasa" - biografie uczniów świeckich,

"Antakitadasa" - biografie świętych,

"Anuttara-Aupapatrika" - żywoty osób boskich,

"Praśnavyakarana" - opis błędów i zaniedbań,

"Vipakasutra" - konsekwencje dobrych i złych czynów,

"Dristvada" - tekst zagubiony.

• "Upanga" - uzupełnienie doktryny, zbiór 12 tekstów/części o różnej wielkości i randze.

[edytuj] Tirthakara (Tirthanakara) - ubóstwiani mistrzowie dżinijscy

Według tradycji jest ich dwudziestu czterech - 22 uważanych za mitycznych, ostatni Mahawira-historyczny:

1. Adinatha (Riszabhadewa) - przedstawiany w kolorze żółtym, symbolizuje go byk,

2. Adżinatha - złoty, słoń,

3. Sambhawanatha - koń,

4. Abhinandana - złoty, małpa,

5. Sumatinatha - złoty lub żółty, ptak lub koło,

6. Padmaprabha - czerwony kwiat lotosu,

7. Suparswanatha - zielony, swastyka lub siedmiogłowa kobra,

8. Czandraprabha - biały, sierp księżyca,

9. Puszpadanta (Suwidhana) - biały, krokodyl lub krab,

10. Sithalanatha - żółty lub złoty, swastyka lub liść drzewa pippal,

11. Śrejamśanatha - żółty lub złoty, orzeł, daniel lub nosorożec,

12. Wasupudżja - czerwony, bawół wodny,

13. Wimalanatha -złoty lub żółty, dzik,

14. Ananatanatha - złoty, sokół lub niedźwiedź,

15. Dharmanatha - żółty, błyskawica,

16. Śantinatha - złoty lub żółty, daniel lub żółw,

17. Kunthanatha - złoty, koza,

18. Arthanatha - złoty lub żółty, ryba,

19. Mallinatha (według swetambarów kobieta) - niebieska lub złota, dzban na wodę,

20. Munisuwrata - ciemny, żółw,

21. Naminatha - złoty, niebieski lotos,

22. Neminatha (Arisztanemi) - czerwony lub ciemny, muszla,

23. Parswanatha (podobno VIII-VII w p.n.e.) - ciemnoniebieski, wąż lub siedmiogłowa kobra.

24. Tirthakara (złoty lub żółty, lew) - Wardhamana Mahawira (ok.VI - V w p.n.e.).

[edytuj] Przedstawiciele i ich dzieła:

• Umaswati (ok. I-III w n.e.) - zaliczany do swetambarów,

"Tattwarthadhigamasutra" ("Sutry dotyczące poznania sensu prawd") - dzieło uznane przez digambarów i swetambarów,

• Kundakunda (ok. III-IV w n.e.) - zaliczany do digambarów,

"Pawajanasara" ("Istota objawienia"),

"Pańczatthijasangaha" ("Zestawienie pięciu zbiorów bytu"),

"Samajasara" ("Rdzeń nauki"),

• Wamalasuri (VI w n.e.),

"Paumaczarija" ("Historia Padmy") - najstarszy dżinijski poemat epicki,

• Dżinasena (IX w n.e.),

"Pasvabhyudaya",

• Gunabhadra (IX w n.e.),

"Mahapurana",

• Hariczandra (IX w n.e.),

"Dharmasarmabhyudaya" ("Triumf obrońcy prawa") - tekst o 15 tirthakarze,

• Puszpadanta (X w n.e.),

"Mahapurana" - tekst o kosmologii,

• Ranna (X w n.e.),

"Ajita-purana",

"Gadayuddha",

• Czawunda Raja (XI-XII w n.e.),

"Cavundarayapurana" (historia 24 thirthakarów),

• Abhajadewa (XI-XII w n.e.),

"Tika",

• Haribhadra (XII w n.e.),

"Neminathacariu",

• Ramaczandra Suri (XII w n.e.),

"Hariscandra" ("Satyaharicandra"),

• Andajja (XIII w n.e.),

"Kabbikarakavya" (tekst o czystości duszy),

• Madhura (ok. XIV w n.e.),

"Dharmathapurana",

• Bhaskara (XV w n.e.),

"Jivandharacarita" (historia pobożnego księcia),

• Dewaczandra (Devachandra) (XIX w n.e.),

"Rajavali-kathe" (historia dżinizmu),

[edytuj] Dżinijskie miejsca święte

• Abu (w stanie Radzastan, Indie) - święta góra sekty Swetambara. Kompleks świątyń zbudowany pomiędzy XI a XIII w n.e.
• Palitana (w stanie Gudżarat, Indie) - święte miasto Swetambarów, zamieszkiwane przez 19 kolejnych tirthankarów, znajduje się tam 108 większych świątyń i ok. 800 kaplic,
• Śrawana Belgola (w stanie Karnaka, Indie) - święte miasto digambarów słynące z 18-metrowego posągu z 981 r n.e. dżinijskiego świętego Bahubalina,
• Śatrundżaja - święta góra Swetambarów w pobliżu Palitanii,
• Girnar (w stanie Gudżarat, Indie) - święta góra Swetambarów. Kompleks świątyń ku czci Neminathy, świątynie, pustelnie.
• Samed - święta góra Swetambarów, miejsce osiągnięcia nirwany przez pierwszego tirthankare Riszabhe,
• Asztapada - święta góra Swetambarów.

Uzupełnienia ze strony http://www.religieifilozofie.prv.pl za zgodą autora

[edytuj] Bibliografia

• P. Balcerowicz, Dżinizm, Starożytna religia Indii, Warszawa, Wyd. Akademickie Dialog, 2003, ISBN 83-88938-31-2