Doktor Faustus
Z Wikipedii
Doktor Faustus. Żywot kompozytora niemieckiego Adriana Leverkühna opowiedziany przez przyjaciela. (Doktor Faustus. Das Leben des deutschen Tonsetzers Adrian Leverkühn erzählt von einem Freunde.) — napisana w latach 1943–1947 powieść niemieckiego pisarza Tomasza Manna. Oparta jest na motywie Fausta: tytułowy bohater podpisuje (lub wskutek choroby — wydaje mu się, że podpisuje) pakt z diabłem, dzięki któremu zyskuje natchnienie do tworzenia sztuki. Aby jednak podpisanie paktu było możliwe, mimo swych zainteresowań muzycznych oddaje się zrazu studiom filozoficznym, później zaś — teologii.
Właściwy czas akcji powieści obejmuje lata 1900–1935 i jest opisywany przez narratora (postać Serenusa Zeitbloma) z perspektywy czasów II wojny światowej. Podwójna narracja pozwala potraktować życie Adriana Leverkühna i jego pakt (bądź obłęd) jako metaforę historii Niemiec. Wymowne jest, że Zeitbloom opisuje końcowy etap choroby Leverkühna wtrącając uwagi o bombardowaniu Drezna i Jeny.
Kreacja postaci Leverkühna, będąca kontaminacją życiorysów Mozarta, Nietzchego i Strawińskiego wymagała od Manna dużego nakładu pracy, toteż korzystał on z pomocy specjalistów z wielu dziedzin. Konsultantem muzycznym był Theodor Adorno: wpływ jego estetyki widoczny jest już w tytule (nie przypadkiem Tonsetzer zamiast Komponist). Przewidywania Adorna dotyczące rozwoju kultury (i zmierzchu dziewiętnastowiecznego mitu religii sztuki), znajdują swój wyraz w postawie Leverkühna, która jest negacją nowożytnej tradycji kultury niemieckiej. Nie przypadkiem jednym z jego największych utworów miała być Apocalypsis cum figuris – kompozycja inspirowana średniowiecznymi drzeworytami Dürera. Dla niemieckiej kultury powrót do czasów przed reformacją byłby bowiem niemal tożsamy z powrotem do niebytu.
* * *
Znajdującą się na końcu powieści informację, iż rzeczywistym autorem techniki serialnej jest Arnold Schönberg umieślił Mann na żądanie kompozytora, którego rozzłościło przypisanie jego wynalazku diabłu.
Ciekawostka: Symfonia Faustowska Liszta, starsza od powieści Manna o 80 lat, a od techniki Schönberga o 60 lat, rozpoczyna się trzema akordami zwiększonymi. Razem tworzą serię…
