Edmund Niziurski
Z Wikipedii
Edmund Niziurski (ur. 10 lipca 1925 w Kielcach), polski prozaik, publicysta, scenarzysta i dramaturg, a także socjolog i prawnik.
Twórca popularnych książek dla dorosłych i młodzieży, cechujących się charakterystycznym, nieco absurdalnym humorem słownym. Najbardziej znane to: "Księga urwisów" (1954 - szkolna lektura w 1978 wpisana na Listę Honorową IBBY), "Sposób na Alcybiadesa" (1964 - szkolna lektura w 1978 wpisana na Listę Honorową IBBY), "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa" (nagroda "Orle Pióro" przyznana przez czytelników "Płomyka" w 1970 r.), "Klub włóczykijów", "Naprzód, Wspaniali", "Adelo, zrozum mnie", "Żaba, pozbieraj się", "Awantura w Niekłaju", "Siódme wtajemniczenie".
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Urodził się w rodzinie urzędniczej; syn Stanisława Niziurskiego, urzędnika państwowego i Leokadii z Grethów. Uczył się w Gimnazjum im. J. Śniadeckiego w Kielcach, jednak naukę przerwała wojna. Wraz z rodziną został ewakuowany na Węgry, gdzie kontynuował naukę w gimnazjum polskim dla uchodźców. Do Polski wrócił w 1940 r. Pracował jako robotnik w Hucie "Ludwików" i praktykant rolny w majątku Jeleniec pod Ostrowcem Świętokrzyskim. Uczył się na tajnych kompletach w Ostrowcu i w 1943 r. zdał egzamin maturalny; w tym samym roku rozpoczął eksternistyczne studia prawnicze na tajnych kompletach w Jeleńcu. Po zakończeniu wojny kontynuował studia prawnicze na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Studiował równocześnie dziennikarstwo na Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie (1946-1947) i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1947). W 1947 r. ukończył studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra. Ożenił się w 1947 r. z Zofią Barbarą Kowalską. Mieszkał i pracował w Katowicach i Kielcach, a od 1952 r. w Warszawie. Pracował w redakcji tygodnika "Wieś", rozwijając równocześnie własną twórczość literacką. W 1951 r. został członkiem Związku Literatów Polskich, a w 1952 r. członkiem ZAiKS. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
[edytuj] Twórczość
Debiutował w 1944 r. w wydawanym przez Armię Krajową "Biuletynie Informacyjnym", w którym opublikował wiersz. Po wojnie współpracował z czasopismami "Płomyk", "Świat Młodych", "Wieś" oraz z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. Popularność i uznanie przyniosły mu utwory dla dzieci i młodzieży, pisane żywo i barwnie, lecz i skłaniające do refleksji. Nawet we wczesnych utworach, pisanych w czasie ograniczeń wynikających z wprowadzania realizmu socjalistycznego, Niziurski potrafił przeciwstawić się schematom. Powieści mają dynamiczną, często sensacyjną akcję i wyróżniają się indywidualnym stylem narracji oraz humorem słownym i sytuacyjnym. Dla czytelnika dorosłego Niziurski napisał takie powieści, jak Przystań Eskulapa (1958, powieść sensacyjna), Pięć manekinów (1959, powieść kryminalna), Salon wytrzeźwień (1964), Wyraj (1964), Eminencje i bałłabancje (1975). Jego utwory były przekładane na wiele języków, w tym chiński. W 1974 r. otrzymał Nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową dla dzieci i młodzieży, w 1975 r. otrzymał Order Uśmiechu.
[edytuj] Znane dzieła
- Gorące dni (1951) [Powieść]
- W zapadłej wsi (1953) [Reportaże]
- Księga urwisów (1954) [Powieść dla młodzieży]
- Dzwonnik od świętego Floriana (1955) [Opowiadania dla młodzieży; zawartość: Skarb Tuhaj Beja; Zeszyt Weroniki; Sekwestratorzy; Sierpniowa przygoda; Strajk; Adach i ja; Złodziej; Dzwonnik od świętego Floriana]
- Lizus (1956) [Opowiadania dla młodzieży; zawartość: Lizus; Grubas; Szkielet; Sprawa Klarneta; Boisko]
- Śmierć Lawrence'a (1956) [Opowiadania; zawartość: Śmierć Lawrence'a; Mój sylwester wopowski; Papieros; Ksiuta w kuchni; Ksiuta w akcji; Ksiuta w porcie; Robocza hipoteza; Smak nienawiści; Tajemnica majora Czepigi]
- Przystań Eskulapa (1958) [Powieść kryminalna]
- Lalu Koncewicz - broda i miłość (1959) [Opowieść]
- Niewiarygodne przygody Marka Piegusa (1959) [Powieść dla młodzieży]
- Pięć manekinów (1959) [Powieść kryminalna]
- Wielka heca (1962) [Opowieść dla młodzieży; pierwodr. pt.: Wielka heca na koloniach w Lulkach]
- Awantura w Niekłaju (1962) [Powieść dla młodzieży]
- Fałszywy trop (1962) [Opowiadanie dla młodzieży]
- Sposób na Alcybiadesa (1964) [Powieść dla młodzieży]
- Salon wytrzeźwień (1964) [Powieść]
- Nikodem, czyli tajemnica gabinetu (1964) [Opowiadania dla młodzieży; zawartość: Biała noga i chłopak z Targówka; Trzynasty występek; Spisek słabych; Alarm na poddaszu; Siódme żebro; Nikodem, czyli tajemnica gabinetu; Diabli zjazd; Równy chłopak i Rezus]
- Wyraj (1964) [powieść]
- Jutro klasówka (1966) [Opowiadania dla młodzieży; zawartość: Jutro klasówka; Afera w "Złotym plastrze"; Wyspa Strachowica]
- Siódme wtajemniczenie (1969) [Powieść dla młodzieży; pierwotny tytuł: Twierdza Persil]
- Równy chłopak i Rezus (1969) [Opowiadanie]
- Klub włóczykijów, czyli Trzynaście przygód stryja Dionizego i jego ekipy (1970) [Powieść dla młodzieży]
- Jutro klasówka Wyd. 2 rozszerz. (1970) [Opowiadania dla młodzieży; zawartość: Jutro klasówka; Afera w "Złotym plastrze"; Wyspa Strachowica; Wielka heca; Fałszywy trop]]
- Trzech pancernych i pół (1970) [Opowiadanie dla młodzieży]
- Naprzód Wspaniali! (1971) [Powieść dla młodzieży]
- Wielka heca (1972) [Opowieść dla młodzieży]
- Opowiadania (1973) (Opowiadania dla młodzieży; zawartość: Od autora; Sprawa Klarneta; Grubas; Szkielet; Lalu Koncewicz, broda i miłość; Równy chłopak i Rezus; Biała noga i chłopak z Targówka; Trzynasty występek; Alarm na poddaszu; Diabli Zjazd; Nikodem, czyli tajemnica gabinetu; Spisek słabych; Siódme żebro]
- Awantury kosmiczne (1978) [Powieść dla młodzieży; wyd. zmien. pt.: Klejnoty śmierci, czyli tajemnica Awaramisów]
- Eminencje i bałłabancje (1975) [Powieść]
- Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego (1975) [Powieść dla młodzieży; wyd. 4 pt.: Niesamowite przypadki Cymeona Maksmalnego]
- A potem niech biją dzwony (1976) [Powieść]
- Adelo zrozum mnie (1977) [Powieść dla młodzieży]
- Awantura w VII A (ok.1981) [Powieść dla młodzieży, ukazała się w odcinkach w czasopiśmie Płomyk]
- Szkolny lud, Okulla i ja (1982) [Powieść dla młodzieży; pierwotny tytuł: Księga druhów]
- Ta zdradziecka Julita Wynos (1978) [Opowieść dla młodzieży]
- Nieziemskie przypadki Bubla i Spółki (1987) [Powieść dla młodzieży]
- Trzy godziny prawdy (1986) [Opowieść]
- Gwiazda Barnarda (1987) [Opowieść dla młodzieży; pierwotny tytuł: Strzała Barnarda; tyt. wyd. 2 zmien.: Tajemnica Dzikiego Uroczyska]
- Żaba, pozbieraj się! czyli siedem obłędnych dni Tomka Ż (1992) [Powieść dla młodzieży]
- Przygody Bąbla i Syfona (1993) [Powieść dla młodzieży]
- Bąbel i Syfon na tropie (1994) [Powieść dla młodzieży]
- Pięć melonów na rękę (1996)
- Nowe Przygody Marka Piegusa (również niewiarygodne) (1997) [Powieść dla młodzieży]
- Sekret panny Kimberley (1998) [Powieść dla młodzieży]
- Największa przygoda Bąbla i Syfona (1999) [Powieść dla młodzieży]
- To My Polacy(2007) [Opowiadania dla młodzieży]
- Tajemniczy nieznajomy z zoo [Powieść dla młodzieży]
[edytuj] Bibliografia
- Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, pod red. Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, tom 6: N-P, Warszawa 1999
- Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, pod red. Barbary Tylickiej i Grzegorza Leszczyńskiego, Wrocław 2003
- Słownik współczesnych pisarzy polskich, Seria 2, tom 2, pod red. Jadwigi Czachowskiej, Warszawa 1978
