Faktoid
Z Wikipedii
Faktoid – informacja traktowana jako prawdziwa przez sam fakt jej ukazania się w mediach. Termin stosowany także w odniesieniu do niegodnej zaufania relacji lub wydarzenia o wątpliwej autentyczności, przyjmowanego przez ogół jako prawda i upowszechnianego m.in. w celu manipulacji opinią publiczną, np. utrzymania kogoś lub czegoś (np. polityka lub reklamowanego produktu) w jej obszarze zainteresowania. Inną możliwą motywacją jest wykreowanie sztucznego zainteresowania odbiorców w celu zwiększenia oglądalności/poczytności. Taką techniką posługują się m.in. tabloidy.
Klasycznym przykładem niezamierzonego faktoidu jest stworzone na podstawie powieści H. G. Wellsa słuchowisko Wojna światów Orsona Wellesa z 1938 roku, relacjonujące postępy fikcyjnej inwazji Marsjan na Ziemię. Współczesnym przykładem faktoidu są postać i biografia Johnny'ego 11 Palców, fikcyjnego polskiego geniusza muzycznego, stworzone w celach reklamowych.
Jednym z faktoidów, który najbardziej zapisał się w świadomości ludzi, jest pochodząca z 1938 r. z książki Second Book of Marvels Richarda Halliburtona informacja, jakoby Wielki Mur Chiński był jedynym obiektem stworzonym przez człowieka widocznym z kosmosu. W rzeczywistości z orbit wysokich nie można go zobaczyć gołym okiem, zaś z orbit niskich (do ok. 320 km) można (z niemałym trudem) wypatrzeć mur, lecz na tej wysokości widać także różne inne budowle, jak chociażby autostrady.
Słowo "faktoid" wywodzi się z języka angielskiego (factoid). Zostało wykreowane w roku 1973 przez Normana Mailera w jego biografii Marilyn Monroe. Przyrostek "-oid" można tłumaczyć m.in. jako "-podobny", co jest zgodne z intencją Mailera, który pragnął wykreować faktoid jako określenie zjawiska faktopodobnego.
Jeżeli faktoid jest zamierzonym atakiem w osobę publiczną lub organizację, często określa się go mianem faktu prasowego (neologizmu tego użył po raz pierwszy Bronisław Geremek na początku lat dziewięćdziesiątych, w rozmowie z dziennikarzami) lub faktu medialnego.
[edytuj] Przeciwdziałanie
Aby ograniczyć możliwości mediów w zakresie tworzenia faktoidów, ustroje demokratyczne stosują nakazy emisji sprostowania. Obecne polskie przepisy pozwalają, by emisja i/lub wydrukowanie sprostowania nastąpiły w innej formie, w związku z czym sprostowania trafiają często do wielokrotnie mniejszej grupy odbiorców.