Filip Orlik
Z Wikipedii
Filip Orlik (Orłyk), ukr. Пилип Орлик (ur. 21 października 1672 na Wileńszczyźnie, zm. 24 maja 1742 w Jassach) – hetman kozacki na uchodźstwie (1710-1742).
Urodził się w szlacheckiej rodzinie. Ojciec, Stefan Orlik, katolik, zginął w bitwie pod Chocimiem. Matka, Irena Orlik (z domu Małachowska) była prawosławna i w tym obrządku ochrzciła syna. Przyszły hetman uczył się na Litwie (być może w kolegium jezuickim w Wilnie), później w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, gdzie zdobył solidnie wykształcenie (posługiwał się biegle co najmniej pięcioma językami). Prawdopodobnie tam też poznał Iwana Mazepę. W 1698 ożenił się z Hanną Hercyk (właśnie Mazepa był ojcem chrzestnym ich pierwszego syna).
W latach 1698-1700 Orlik był pisarzem w kancelarii metropolity kijowskiego, potem w pułku połtawskim. W roku 1702 lub 1706 został głównym pisarzem wojska zaporoskiego i najbliższym współpracownikiem hetmana. Po bitwie pod Połtawą wraz z nim, królem Szwecji Karolem XII i wieloma Kozakami emigrował na terytorium Turcji. Król i hetman, a wraz z nim Orlik osiedlili się w miejscowości Bendery. 2 października 1709 Mazepa zmarł. Pół roku po jego śmierci, 16 kwietnia 1710, Filip Orlik został obrany hetmanem na uchodźstwie. 10 maja wybór ten został oficjalnie zatwierdzony przez szwedzkiego monarchę. Na początku 1711 oddał się pod protekcję chana krymskiego Dewlet II Gireja.
Jeszcze w tym samym roku światło dzienne ujrzały zredagowane przez Orlika po łacinie i po ukraińsku Pacta et Constitutiones legum libertatumqe Exercitus Zaporoviensis (Pakty i konstytucje praw i wolności wojska zaporoskiego), tzw. Konstytucja Benderska, uznawana przez niektórych na pierwszą konstytucję Ukrainy. Dokument ten nigdy nie wszedł w życie. 8 listopada 1710 Turcja wypowiedziała wojnę Rosji (III wojna rosyjsko-turecka). Na początku 1711 Orlik wraz z Kozakami, Tatarami, Turkami i Polakami – zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego ruszył na Ukrainę. Początkowo odnosił sukcesy w walkach z Rosjanami, później jednak, na wieść o nadchodzeniu dużych sił rosyjskich pod wodzą generalnego esauła Borysa Szeremietiewa hetmana opuścili Polacy, a wśród Turków i Tatarów następowały masowe dezercje. Siły Orlika stopniały na tyle, że był on zmuszony powrócić do Bender. Do końca życia zabiegał w europejskich stolicach o poparcie dla sprawy ukraińskiej. Umarł 24 maja 1742 w Jassach.
