Fiodor Apraksin
Z Wikipedii
Hrabia Fiodor Matwiejewicz Apraksin, ros. Фёдор Матвеевич Апраксин (ur. 6 listopada 1661, zm. 21 listopada 1728), admirał rosyjski.
Fiodor Apraksin od 1712 roku do 1723 był gubernatorem Estonii i Karelii, od 1718 roku przewodniczył rosyjskiej Admiralicji, a od 1723 roku dowodził Flotą Bałtycką.
Spis treści |
[edytuj] Początki kariery
Bracia Apraksina nabrali dużego znaczenia po tym, jak w 1681 roku car Fiodor III poślubił ich siostrę Marfę. Fiodor Apraksin wstąpił do służby u swego przyszłego szwagra i rówieśnika mając 10 lat. Na dworze małego carewicza pełnił obowiązki stolnika. Po śmierci cara Fiodora Apraksin przeszedł do służby na dworze cara Piotra – także jako stolnik. Brał udział w wojskowych zajęciach młodego cara i pomagał mu w budowie jego pierwszej flotylli. Wspólna praca i zabawy zaowocowały długotrwałą przyjaźnią między Apraksinem i Piotrem Wielkim.
W 1692 roku Apraskin mianowany został gubernatorem Archangielska, jedynego w tych czasach rosyjskiego portu zdatnego do handlu z Europą Zachodnią. Jako gubernator zajmował się ku wielkiemu zadowoleniu cara budową specjalnych statków o zwiększonej odporności na sztormy. Zlecił budowę pierwszego rosyjskiego statku handlowego, który miał wypłynąć w zagraniczny rejs.
W 1696 roku podczas oblężenia Azowa dosłużył się stopnia pułkownika. W 1697 roku powierzono mu najważniejsze zadania związane z budową okrętów w Woroneżu, gdzie nadzorował tworzenie pierwszej floty rosyjskiej. W 1700 roku został pierwszym rosyjskim komendantem Azowa. Przez następne 6 lat Apraksin budował liczne stanice i twierdze w południowej Rosji, szczególnie Tawrow i Taganrog. W 1700 roku został także szefem Admiralicji, na którym to stanowisku pozostawał do 1706 roku oddając flocie rosyjskiej wielkie usługi swoimi wybitnymi zdolnościami technicznymi. Tak więc gdy car Piotr zmagał się już z królem Szwecji Karolem XII, Apraksin rozbudowywał flotę i wznosił nowe fortece i inne fortyfikacje.
[edytuj] Wielka Wojna Północna
Po spacyfikowaniu rebelii w Astrachaniu Apraksin wezwany został do Moskwy, gdzie miał zająć się sprawami związanymi z mennicą i uzbrojeniem. W 1707 roku został przewodniczącym rosyjskiej Admiralicji. W następnym roku otrzymał naczelne dowództwo w Ingrii, a wraz z nim zadanie obrony Petersburga przed Szwedami, których całkowicie rozgromił. W rękach Szwedów pozostał jedynie leżący w Karelii Wyborg. Dnia 25 lutego 1710 roku został trzecim w dziejach Rosjaninem, który otrzymał tytuł hrabiego.
Podczas kampanii nad Prutem w 1711 roku Apraksin dowodził na Morzu Czarnym. W marcu 1711 roku dowodził armia oblegającą Wyborg. Po zdobyciu w czerwcu obleganej twierdzy otrzymał Order św. Andrzeja Powołańca i mianowany został gubernatorem podbitych prowincji (Estonii, Ingrii i Karelii). W 1712 roku prowadził pertraktacje z Turkami, które zakończyły się zawarciem pokoju za cenę zniszczenia twierdzy Taganrog i oddania Azowa.
W 1713 roku dowodził flotą rosyjską podczas zdobywania Helsinek. Swoimi działaniami na morzu osłaniał operację podboju Finlandii, odnosząc w 1714 roku wielkie zwycięstwo w bitwie pod Hanko. W tym samym roku towarzyszył carowi wznoszącemu nowy port w Rewalu.
Do końca wojny osobiście kierował desantami na terytorium Szwecji, niszcząc nieprzyjacielski kraj niemiłosiernie i w ten sposób skłaniając Szwedów do zawarcia pokoju w Nystad, na mocy którego Szwedzi zrzekli się na rzecz Rosji swych najlepszych nadbałtyckich prowincji. W uznaniu zasług został senatorem i głównym admirałem Imperium Rosyjskiego.
[edytuj] Końcowe lata
W 1715 roku Apraksin popadł w tymczasową niełaskę u cara, kŧóry dowiedział się o nieporządkach i pijatykach w Admiralicji. Po krótkim śledztwie został oczyszczony z zarzutów, a następnie mianowany gubernatorem Estonii. W 1719 roku prowadził rosyjską morską ekspedycję do Zatoki Botnickiej. Podczas wojny rosyjsko-perskiej (1722–1723) ledwo zdołał uniknąć śmierci z ręki Czeczenów.
Podczas gdy jego starszy brat Piotr Apraksin (gubernator Astrachania) został oskarżony o sprzyjanie carewiczowi Aleksemu, Fiodor gorliwie demonstrował swój zapał w prześladowaniu carewicza.
Po śmierci cara Piotra w 1725 roku rządy nad Rosją przejęła jego żona Katarzyna I, która obdarowała schorowanego Apraksina Orderem Aleksandra Newskiego i mianowała go członkiem Najwyższej Rady Państwa, którą powołała by sprawniej rządzić Imperium. Ostatnią ekspedycją Apraksina była wyprawa do Rewala w 1726 roku, mająca na celu ochronę miasta przed przewidywanym atakiem Anglików, z którymi Rosja pod rządami Katarzyny I miała napięte stosunki.
Chociaż często był zagrożony strasznymi karami jakie car Piotr Wielki mógł mu wymierzyć za jego chorobliwą skłonność do malwersacji, Apraksin uratował jednak swą skórę głównie dzięki wstawiającej się za nim żonie cara Katarzynie, która do końca pozostała jego przyjaciółką, i której pomógł zasiąść na tronie po śmierci Piotra. Apraskin był jednym z najzdolniejszych podopiecznych cara Piotra, a ponieważ charakteryzował go serdeczny stosunek do wszystkich ludzi, nie miał żadnych wrogów. Zmarł 21 listopada 1728 roku i pochowany został w rodzinnym grobowcu w Moskwie. Grobowiec ten został zniszczony przez władze sowieckie w 1930 roku.
[edytuj] Literatura
- R. Nisbet Bain, The Pupils of Peter the Great, Londyn, 1897.
