Format arkusza
Z Wikipedii
Format arkusza – to standardowe rozmiary arkusza papieru stosowane powszechnie w drukarniach i rysunku technicznym. Czasem pojęcie formatu stosuje się do arkuszy niepapierowych, np. format formy drukowej w drukarni offsetowej (czyli powlekanego warstwą światłoczułą arkusza blachy aluminiowej).
Spis treści |
[edytuj] Norma ISO 216
Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4.
 |
|
|
Norma ta pierwotnie została stworzona przez niemiecką instytucję DIN (DIN 476) w 1922 r., choć formaty papieru zawarte w tej normie powstały we Francji na przełomie XVIII i XIX w., i były już wcześniej powszechnie używane w Europie Zachodniej, oprócz Wielkiej Brytanii.
Norma ISO 216 definiuje trzy serie formatów: A, B i C. Format C określa głównie rozmiary kopert.
Stosunek boków w formacie A jest zawsze jak 1 do √2, aczkolwiek z zaokrągleniem do pełnych milimetrów. Taki stosunek długości boków powoduje, że po złożeniu arkusza na pół krótszymi bokami do siebie uzyskuje się dwa arkusze, o takiej samej proporcji boków, jak arkusz wyjściowy. Rozmiary formatu A0 są tak dobrane, aby jego powierzchnia wynosiła 1 m². Kolejne formaty z tej serii są tworzone przez dzielenie arkuszy w połowie ich dłuższego boku. Stąd format A1 jest połową A0, A2 połową A1 itd., jednak zawsze z zaokrągleniem do pełnych milimetrów.
Wymiary formatów B są średnią geometryczną z dwóch pośrednich wymiarów A (zatem i ich proporcje są jak 1 do √2), z zaokrągleniem do pełnych mm, np. wymiary boków B1 są średnią geometryczną z boków A1 i A0. Wreszcie, wymiary formatów C są średnią geometryczną z odpowiednich wymiarów A i B, np. format C2 jest średnią geometryczną z A2 i B2.
Seria formatów C jest głównie pomyślana do kopert. Ich numeracja informuje, jakiego rodzaju papier formatu A można bez składania umieścić w danej kopercie, np. do koperty C4 mieści się bez składania papier A4. Jeśli papier A4 zostanie raz złożony na pół, będzie miał wymiary A5 – a zatem zmieści się w kopercie C5. Dwukrotne złożony na pół papier A4 mieści się idealnie w kopercie C6. Także i w tym formacie proporcje boków spełniają stosunek 1 do √2.
Ze względu na swoją praktyczność norma ta jest stosowana w większości krajów świata. Wyjątkiem są tylko USA, Kanada, Meksyk i Japonia. W USA i Kanadzie najbardziej popularnym formatem papierów jest system Letter-Legal-Executive, zaś w Japonii istnieje system, który ma nieco podobną strukturę do systemu ISO, ale z zupełnie innymi wymiarami niż w ISO. Istnieje też tradycyjna norma arkuszy drukarskich, które wciąż są w Polsce i wielu innych krajach świata w użyciu.
| formaty zasadnicze | formaty pomocnicze | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| SZEREG A | SZEREG B | SZEREG C | |||
| Symbol formatu | Wymiary arkusza [mm] | Symbol formatu | Wymiary arkusza [mm] | Symbol formatu | Wymiary arkusza [mm] |
| 4A0 | 1682×2378 | — | — | — | — |
| 2A0 | 1189×1682 | — | — | — | — |
| A0 | 841×1189 | B0 | 1000×1414 | C0 | 917×1297 |
| A1 | 594×841 | B1 | 707×1000 | C1 | 648×917 |
| A2 | 420×594 | B2 | 500×707 | C2 | 458×648 |
| A3 | 297×420 | B3 | 353×500 | C3 | 324×458 |
| A4 | 210×297 | B4 | 250×353 | C4 | 229×324 |
| A5 | 148×210 | B5 | 176×250 | C5 | 162×229 |
| A6 | 105×148 | B6 | 125×176 | C6 | 114×162 |
| A7 | 74×105 | B7 | 88×125 | C7 | 81×114 |
| A8 | 52×74 | B8 | 62×88 | C8 | 57×81 |
| A9 | 37×52 | B9 | 44×62 | C9 | 40×57 |
| A10 | 26×37 | B10 | 31×44 | C10 | 28×40 |
| format DL | 99×210 | — | — | koperta DL | 110×220 |
| — | — | — | — | C7/6 | 81×162 |
[edytuj] System amerykański
System amerykański jest uproszczonym i nie do końca zdefiniowanym systemem wywodzącym się z tradycyjnego systemu brytyjskiego. Ze wszystkich formatów stosowanych w systemie amerykańskim największe znaczenie praktyczne mają letter ("listowy"), legal ("oficjalny") i executive ("biurowy"). Wszystkie te formaty są definiowane w calach.
Oprócz tego, we wszystkich instytucjach rządowych USA stosowano obowiązkowo format "government-letter" (8×10½ cala). Format ten wprowadził sekretarz handlu USA Herbert Hoover, który chciał w ten sposób zaoszczędzić na kosztach działania rządu USA, gdyż w tym czasie format ten był powszechnie stosowany w kołonotatnikach w szkołach na terenie tego kraju i arkusze papieru w tym formacie były tańsze od arkuszy w innych formatach. Format ten zniósł dopiero Ronald Reagan, ze względu na to, że nie obsługiwały go kserokopiarki, które zaczęły się masowo rozpowszechniać w latach jego prezydentury i które narzuciły współczesny format "US-legal". Format "government-letter" wciąż jednak pozostaje popularny w USA, jako podstawowy format papieru do kołonotatników.
Amerykańskie wymiary papieru są obecnie standardem w USA, Kanadzie i Meksyku.
Lista oficjalnych formatów stosowanych w USA:
| Nazwa | Cale | [mm] | Proporcje |
| Quarto | 10 × 8 | 254 × 203 | 1,25 |
|---|---|---|---|
| Foolscap | 13 × 8 | 330 × 203 | 1,625 |
| Executive | 10½ × 7¼ | 267 × 184 | 1,4483 |
| Government-Letter | 10½ × 8 | 267 × 203 | 1,3125 |
| Letter | 11 × 8½ | 279 × 216 | 1,2941 |
| Legal | 14 × 8½ | 356 × 216 | 1,6471 |
| Ledger, Tabloid | 17 × 11 | 432 × 279 | 1,5455 |
| Post | 19¼ × 15½ | 489 × 394 | 1,2419 |
| Crown | 20 × 15 | 508 × 381 | 1,3333 |
| Large Post | 21 × 16½ | 533 × 419 | 1,2727 |
| Demy | 22½ × 17½ | 572 × 445 | 1,2857 |
| Medium | 23 × 18 | 584 × 457 | 1,2778 |
| Royal | 25 × 20 | 635 × 508 | 1,25 |
| Elephant | 28 × 23 | 711 × 584 | 1,2174 |
| Double Demy | 35 × 23½ | 889 × 597 | 1,4894 |
| Quad Demy | 45 × 35 | 1143 × 889 | 1,2857 |
| STMT | 8½ × 5½ | 216 × 140 | 1,5455 |
| A (Letter) | 11 × 8½ | 279 × 216 | 1,2941 |
| B (Ledger, Tabloid) | 17 × 11 | 432 × 279 | 1,5455 |
| C | 22 × 17 | 559 × 432 | 1,2941 |
| D | 34 × 22 | 864 × 559 | 1,5455 |
| E | 44 × 34 | 1118 × 864 | 1,2941 |
[edytuj] Tradycyjny system brytyjski
Tradycyjny system brytyjski powstał w połowie XVIII w. i był w użyciu w imperium brytyjskim aż do jego upadku po II wojnie światowej. Z systemu tego wywodzi się współczesny system amerykański – pozostałe kraje dawnego Imperium przeszły w większości na system ISO 216. W samej Wielkiej Brytanii, system ten był stopniowo zastępowany systemem ISO od połowy lat 60. XX w. Pewne elementy tego systemu są jednak wciąż w użyciu w sądownictwie brytyjskim i na dworze królewskim.
System ten opiera się na kilkunastu podstawowych formatach papieru, których pochodne, podobnie jak w systemie ISO 216, tworzy się przez cięcie podstawowego formatu w połowie ich dłuższego boku. Formaty powstające przez cięcie formatów podstawowych oznacza się przedrostkami pochodzącymi z łaciny, np. poprzez trzykrotne złożenie na pół formatu "Royal" uzyskuje się format "Royal Octavo".
Niektóre, częściej używane formaty brytyjskie:
| Nazwa | Cale | [mm] | Proporcje |
| Emperor | 72 × 48 | 1829 × 1219 | 1,5 |
|---|---|---|---|
| Antiquarian | 53 × 31 | 1346 × 787 | 1,7097 |
| Grand Eagle | 42 × 28¾ | 1067 × 730 | 1,4609 |
| Colombier | 34½ × 23½ | 876 × 597 | 1,4681 |
| Atlas* | 34 × 26 | 864 × 660 | 1,3077 |
| Imperial* | 30 × 22 | 762 × 559 | 1,3636 |
| Pinched Post | 28½ × 14¾ | 724 × 375 | 1,9322 |
| Elephant* | 28 × 23 | 711 × 584 | 1,2174 |
| Princess | 28 × 21½ | 711 × 546 | 1,3023 |
| Cartridge | 26 × 21 | 660 × 533 | 1,2381 |
| Royal* | 25 × 20 | 635 × 508 | 1,25 |
| Sheet and Half Post | 23½ × 19½ | 597 × 495 | 1,2051 |
| Medium* | 23 × 18 | 584 × 457 | 1,2778 |
| Demy* | 22½ × 17½ | 572 × 445 | 1,2857 |
| Large Post | 21 × 16½ | 533 × 419 | 1,2727 |
| 20 × 15½ | 508 × 394 | 1,2903 | |
| Copy Draught | 20 × 16 | 508 × 406 | 1,25 |
| Crown* | 20 × 15 | 508 × 381 | 1,3333 |
| Post* | 19¼ × 15½ | 489 × 394 | 1,2419 |
| Foolscap* | 17 × 13½ | 432 × 343 | 1,2593 |
| Small Foolscap | 16½ × 13¼ | 419 × 337 | 1,2453 |
| Brief | 16 × 13½ | 406 × 343 | 1,1852 |
| Pott | 15 × 12½ | 381 × 318 | 1,2 |
[edytuj] System japoński
W Japonii obowiązuje norma JIS, która definiuje dwie główne serie formatów. Seria A – jest mniej więcej zgodna z serią A ISO 216, jednak nieco inaczej zaokrągla wymiary mniejszych formatów do pełnych mm. Wymiary serii B są zdefiniowane jako posiadające 1,5 raza mniejsze powierzchnie od wymiarów serii A. Stąd wymiary boków japońskiej serii B nie odpowiadają serii B ISO lecz są od niej średnio 1,22 raza mniejsze od odpowiednich wymiarów serii A.
W Japonii istnieje także kilka tradycyjnych wymiarów papieru, które są głównie stosowane do druku książek i nie występują w ogólnie dostępnych artykułach papierniczych. Dwa najbardziej znane wymiary tego rodzaju to Shiroko-ban i Kiku.
Tabela japońskich formatów papieru (rozmiary JIS w mm):
| Format B | Shiroko ban | Kiku | |
|---|---|---|---|
| -0 | 1030 × 1456 | ||
| -1 | 728 × 1030 | ||
| -2 | 515 × 728 | ||
| -3 | 364 × 515 | ||
| -4 | 257 × 364 | 264 × 379 | 227 × 306 |
| -5 | 182 × 257 | 189 × 262 | 151 × 227 |
| -6 | 128 × 182 | 189 × 262 | |
| -7 | 91 × 128 | 127 × 188 | |
| -8 | 64 × 91 | ||
| -9 | 45 × 64 | ||
| -10 | 32 × 45 | ||
| -11 | 22 × 32 | ||
| -12 | 16 × 22 |
[edytuj] Formaty stosowane w drukarniach
W Polsce i wielu innych krajach, w drukarniach stosuje się formaty, które wywodzą się z długiej tradycji tego zawodu. Ich nazewnictwo przypomina nieco tradycyjny system brytyjski. Jest on oparty na mierze calowej. W Polsce tradycyjnie stosowano system zaczynający się od rozmiaru "pełnego" (folio) posiadającego złote proporcje, z którego poprzez kolejne cięcie w połowie tworzy się kolejne pod-formaty:
| nazwa | skrót | liczba cięć | liczba stron |
| Folio | fo/f | 1 | 2 |
|---|---|---|---|
| Quarto | 4to | 2 | 4 |
| Sexto | 6to/6mo | 3 | 6 |
| Octavo | 8vo | 3 | 8 |
| Duodecimo | 12mo | 4 | 12 |
| Sextodecimo | 16mo | 4 | 16 |
[edytuj] Zobacz też
