Franciszka Ramotowska
Z Wikipedii
Franciszka Ramotowska (ur. 26 lutego 1922 w Wagach Gnatach, zm. 2003 w Warszawie), żołnierz AK, łączniczka Komendy Inspektoratu III Łomżyńskiego, profesor nauk humanistycznych. Pracownik naukowy Archiwum Akt Dawnych w Warszawie.
Była córką Jana Ramotowskiego i Anny z domu Chrostowskiej.
Spis treści |
[edytuj] Działalność konspiracyjna
Franciszka Ramotowska działała w podziemiu od roku 1940, początkowo pod dowództwem Marii Turlińskiej – nauczycielki z Przytuł. W marcu 1944 roku kapitan "Bruzda" organizując Komendę Inspektoratu powierzył "Iskrze" funkcję łączniczki przy Komendzie Inspektoratu III Łomżyńskiego. W ramach przygotowań do akcji "Burza", latem 1944 roku "Iskra" znalazła się w bazie Kobielne na bagnach biebrzańskich. Drugiego lipca 1944 Jan Tabortowski "Bruzda" wracał z odprawy komendy Obwodu Łomża, która odbyła się w Olszynie Pniewskiej. Towarzyszyli mu: "Huzar", "Kmicic" "Szczedroń", "Wicher", "Zawiał" i "Znicz". Pod wsią Boguszki doszło do walki z żandarmerią niemiecką i własowcami. "Bruzda" próbował odbić aresztowanego przez Niemców ppor. Józefa Ramotowskiego "Rawicza". Grupa poniosła klęskę. Zginął "Znicz", ranni zostali "Kmicic" – postrzał w szczękę, "Huzar" - rana ręki od nadgarstka po łokieć i "Bruzda" – lekka rana piersi. Rannych dostarczono na Kobielne i tam zajęła się nimi grupa sanitarna kierowana przez Marię Turlińską. Jedną z sanitariuszek była "Iskra", zajmowała się rannym "Huzarem".
Oddział "Bruzdy" został rozbrojony przez Sowietów w połowie sierpnia 1944 roku i internowany w Zastoczu koło Knyszyna. "Iskra" uciekła z Zastocza i ukrywała się w Zawadach. Tam też odnalazł ją "Bruzda" po wyrwaniu się z rąk Smiersza.
[edytuj] Aresztowanie
W drugiej połowie 1944 roku Franciszka znalazła się w Białymstoku i tam kontynuowała naukę. Tam też została zauważona przez współpracującego teraz z NKWD "Huzara", tego samego, którego opatrywała na Kobielnem. "Huzar" śledząc Franciszkę ustalił miejsce jej zamieszkania i w nocy z 14 na 15 stycznia Franciszka została aresztowana przez NKWD. Funkcjonariuszom sowieckim w czasie aresztowania towarzyszył "Huzar".
NKWD za wszelką cenę chciało zdobyć informacje o "Bruzdzie" i Obwodzie Łomżyńskim AK. "Iskra" była poddana brutalnemu śledztwu. Wreszcie wykorzystując chwilę nieuwagi podjęła próbę ucieczki – wyskoczyła z okna budynku NKWD. Została ciężko ranna, w wyniku skoku uszkodziła sobie kręgosłup i miednicę.
Trzecim z kolei szpitalem w którym NKWD próbowało leczyć "Iskrę" był szpital garnizonowy w Białymstoku. Do tego szpitala major "Bruzda" miał "dojścia" i mógł planować akcję odbicia "Iskry". Rozpoznanie prowadzili "Szczedroń" – Witold Lipiński i "Ryba" – Stanisław Marchewka. 20 kwietnia 1945 roku grupa w składzie "Bruzda", "Ryba", "Szczedroń", " Cezar" "Jastrząb" "Komar" i "Sokolik", odbiła "Iskrę" ze szpitala. Zaskoczenie NKWD było pełne. Akcję odbyto bez strzału i ofiar. Franciszka została przewieziona w łomżyńskie i tam leczona w rodzinnej wsi "Ryby" w Jeziorku, a w czerwcu tego samego roku do Warszawy, gdzie była dalej leczona i kontynuowała naukę. Za służbę w AK została awansowana do stopnia porucznika czasów wojny i odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. W łomżyńskiem znalazła się ponownie, żeby się ujawnić w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Łomży w 1947 roku, była wtedy studentką Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego
[edytuj] Działalność naukowa
W roku 1951 Franciszka kończyła studia i otrzymała dyplom magistra historii. W roku 1966 na Wydziale Historii UW Franciszka otrzymała tytuł doktora. Specjalizowała się w nielubianej i spychanej na boczny tor przez komunistyczne władze tematyce powstań – listopadowego i styczniowego.
W 1976 roku habilitowała się w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, a w roku 1986 nadano jej tytuł profesora nauk humanistycznych. Pracowała jako pracownik naukowy w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie. Była autorką około 150 publikacji, wydała kilkanaście książek, należy wymienić jej sztandarową pracę "Tajemne" państwo polskie w Powstaniu Styczniowym 1863-1864. Struktura organizacyjna. - Książka poświęcona organizacji tajnej administracji polskiej w czasie powstania 1863-1864 roku i przebiegowi ważniejszych bitew. Jest to pierwsze całościowe opracowanie struktury organizacyjnej "tajemnego" państwa polskiego okresu powstania styczniowego. Włączyła się w powstający ruch "Solidarności" w 1980 roku. W roku 1999 została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej. Franciszka Ramotowska zmarła w Warszawie w 2003 roku.
[edytuj] Bibliografia
W oparciu o informacje zawarte w książkach: Jeden z wyklętych major Jan Tabortowski "Bruzda" i Podziemie antykomunistyczne w łomżyńskim i grajewskim 1944-1957 Sławomira Poleszaka.
