Gandhara

Z Wikipedii

Gandhāra (chin. Gantuoluo ( ) | kor. Kant'ara ( ) | jap. Kantara ( ) | wiet. Can da la) - sanskrycka nazwa dawnego okręgu w obecnym stanie Peszawar w Indiach i częściowo w Afganistanie i Pakistanie.

Rejon ten był twierdzą buddyzmu i odegrał ważną rolę w ewolucji doktryny mahajany. Pomiędzy 2 w.n.e a przełomem 6 i 7 w.n.e. rozwijała się na tych terenach sztuka buddyjska, zwłaszcza rzeźba, która łączyła tradycje stylu indyjskiego, irańskiego i grecko-rzymskiego Azji Mniejszej.

Pierwszy okres rozwoju przypada na czas, gdy Gandhara była częścią państwa Kuszanów (1-3 w.). Najważniejszymi centrami były wówczas miasta Peszawar i Taksila. Po okresie panowania Sasanidów (od poł 3 w.) sztuka Gandhary utrzymała swoją odrębność i nastąpiła druga faza rozkwitu, trwająca aż do 5 w. Głównym ośrodkiem stała się wówczas Hadda.

O ile w pierwszym okresie rozwoju budowle buddyjskie miały płaskorzeźbioną dekorację w kamieniu, tak w drugim okresie charakterystycznym materiałem rzeźb figuralnych był stiuk.

W połowie 2 w. styl Gandhary wprowadził do sztuki buddyjskiej postać Buddy, do tej pory właściwie niespotykaną w sztuce buddyjskiej. Było to ściśle związane z rozwijanym wówczas mahajanistycznym poglądem uważającym Buddę za ucieleśnienie absolutnej zasady istnienia i personifikację mądrości i współczucia. Większość postaci Buddy znajduje się na reliefach, które były z reguły ilustracjami do Dżatak. Pojawia się także jako jogin w doskonałym zrównoważeniu elementów fizycznych i duchowych. Dramatyczny efekt wywołują posągi Buddy z okresu jego ascezy, które przedstawiają go właściwie jako szkielet obciągnięty skórą.

Jedną z charakterystycznych cech tej sztuki była idealizacja przedstawienia ludzkich postaci. Można prześledzić rozwój postępującego uduchowienia i formalnej abstrakcji.

Sztuka Gandhary wypracowała także systematyczną symbologię; przedstawiane postacie mają ręce ułożone w mudrach, Budda ma charakterystyczne 32 znaki wielkiego człowieka (skt dvātrimṣadvara-lakṣana).

Zmiany stylu można prześledzić w sposobie potraktowania szat Buddy w rzeźbach. We wczesnej fazie szata była przestawiana jako spokojny, płynny układ łagodnie potraktowanych fałd. Później mamy już dość zimny układ fałd, bardzo regularnych i pokrywających ciało Buddy ornamentalną siecią linii. W ostatnim etapie przedstawienie szaty jest zredukowane do wyrytych podwójnych linii.

W 6 w. nastąpiły najazdy Hunów i państwo Kuszanów upadło, co osłabiło życie artystyczne tego regionu. Niemniej jednak buddyjskie ośrodki kulturowe utrzymywały się jeszcze w południowym Afganistanie aż do 8 w. Jak wspomina Xuanzang, który wędrował przez tereny Gadhary, buddyzm już został tu zniszczony w 7 w.

Z licznych klasztorów - świadectwo jak buddyzm był głęboko zakorzeniony na tych terenach - pozostały tylko fundamenty.

Poprzez Mathurę sztuka Gandhary wpłynęła na sztukę Indii w okresie panowanie Guptów (4-6 w.).

Obszar Ganhary odegrał olbrzymią rolę w rozprzestrzenianiu się sztuki i ideologii buddyzmu na Azję Środkową i Chiny.

Zobacz:

• Dunhuang
• Bamiyan

Bibliografia:

• The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. ISBN 0-87773-433-X

• O.C. Handa. Buddhist Monasteries in Himachal Pradesh. ISBN 0-86132-189-8

• Louis Frédéric. Buddhism. Flammarion Iconografic Guides. ISBN 2-08-013558-9