Gietrzwałd

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°44'51" N 20°14'08" E53.7475 20.2355556 (Gietrzwałd)


Gietrzwałd
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Gietrzwałd
Położenie	53° 44' 51'' N 20° 14' 08'' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	1070
Strefa numeracyjna (do 2005)	89
Kod pocztowy	11-036
Tablice rejestracyjne	NO
Położenie na mapie Polski Gietrzwałd
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie

Kapliczka polna w Gietrzwałdzie

Kapliczka w w środku wsi

Gietrzwałd (niem. Dietrichswalde) – duża wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy Gietrzwałd przy drodze krajowej nr 16 w połowie drogi z Olsztyna do Ostródy.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś lokowana na 70 łanami na prawie chełmińskim w miejscu zwanym Gudikus 19 maja 1352 r., przez Kapitułę Warmińską. Zasadźca był sołtys Andrzejowi. Pierwotnie nazwa wsi brzmiała Dittrichswald lub Dytherichwalt („dziewiczy las”). Polska nazwa pojawiła się w dokumentach w XVII wieku.

Gietrzwałd zasłynął w roku 1877 kiedy to od 27 czerwca do 16 września, na przykościelnym klonie, Matka Boża objawiała się dwóm dziewczynkom: Barbarze Samulowskiej (obecnie trwa jej proces beatyfikacyjny) i Justynie Szafryńskiej. Obie pochodziły z niezamożnych rodzin. Warte podkreślenia jest to, iż mimo obowiązujących w tych czasach na Warmii zakazów, Maryja przemawiała do nich po polsku. Fakt ten wzmocnił ruch polski na Warmii. Od czasu objawienia do Sanktuarium Maryjnego W Gietrzwałdzie co roku przybywają liczne pielgrzymów (łącznie nawet około 1 miliona rocznie).

W Gietrzwałdzie powstał pomysł utworzenia "Gazety Olsztyńskiej". Tu żył i pracował Andrzej Samulowski (1840-1928), założyciel pierwszej księgarni na Warmii (1878). Budynek księgarni wraz z tablica pamiątkowa istnieje do dzisiaj. Drugą księgarnię w roku 1881 założył A. Sikorski (działacz Towarzystwa Czytelni Ludowych). Pierwsza polska szkoła zaczęła działalność w okresie plebiscytu (w latach 1929-33), przedszkole od 1927 r. Tu powołano również bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych.

Wikariuszem gietrzwałdzkiego kościoła był przez kilka lat ks. Wacław Osiński, prezes Związku Polaków w Niemczech na okręg Prus Wschodnich.

Okolice Gietrzwałdu odznaczają się malowniczym krajobrazem oraz środowiskiem przyrodniczym, które tworzy część "Zielonych Płuc Polski". Można tu podziwiać wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W okolicy znajduje się również wiele czystych rzek i jezior.

W miejscowości znajduje się Sanktuarium Maryjne.

[edytuj] Zabytki

Kościół Najświętszej Marii Panny. Pierwszy kościół został zbudowany wkrótce po lokacji wsi. Został zniszczony prawdopodobnie między rokiem 1410 a 1418. Przed rokiem 1500 nastąpiła rozbudowa lub budowa nowego kościoła z cegły i kamienia. Z tego okresu częściowo zachowana jest do dziś prosta budowa salowa w stylu gotyckim. 31 marca 1500 r. konsekrowano kościół nadając mu tytuł narodzenia Najświętszej Marii Panny, wkrótce tytuł św. Jana Ewangelisty. Wielokrotnie przebudowany w późniejszym okresie, kościół otrzymał nowe nadania, aż w 1970 r. papież Paweł VI nadał kościołowi w Gietrzwałdzie tytuł Bazyliki Mniejszej.

Kościół zlokalizowany jest na wzniesieniu w centrum wsi i ogrodzony jest kamiennym. W części północno-wschodniej znajduje się aleja prowadząca do źródełka, w zachodniej Dom Pielgrzyma oraz plebania wraz z kaplicą św. Józefa.

Kościół, przykryty dachem dwuspadowym z dachówką ceramiczną, zbudowano na planie krzyża łacińskiego i wydłużonego prostokąta. Wieża, umiejscowiona na przedłużeniu osi zachodniej ściany, jest kwadratowa, trójkondygnacyjna, kryta dachem stożkowym z blachy ocynkowanej. Na wieży znajduje się zegar z 1885 r. oraz trzy dzwony. Po północnej i południowej stronie przylegają do bryły dwukondygnacyjne kaplice zakończone półkolistymi absydami. Korpus . Apsydy przykryte połową dachu stożkowego.

Kaplica św. Józefa zbudowana została wkrótce po objawieniach Bogurodzicy, w czasie rzekomych objawień św. Józefa, za sprawą proboszcza Weichsel’a. Została ona wzniesiona z czerwonej cegły, a w jej wnętrzu ustawiono jedną z dwóch figurek św. Józefa. W późniejszych latach prostopadle do ściany wschodniej i zachodniej kaplicy dobudowano drewniane krużganki. Rzut kaplicy w kształcie prostokąta zamknięty poligonalnie od strony północno-zachodniej. Bryła zwarta w formie wieloboku foremnego, pokryta dachem pięciopołaciowym, jednokondygnacyjna, prawdopodobnie podpiwniczona. Wnętrze wyposażone w ołtarz neogotycki.
3 krzyże przydrożne są wpisane do rejestru zabytków.
10 kapliczek przydrożnych. Większość z nich pochodzi z XIX w., wzniesione z cegły na planie kwadratu, dwukondygnacyjne.