Sząbruk

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°43'27" N 20°20'06" E53.7241667 20.335 (Sząbruk)


Sząbruk
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Gietrzwałd
Położenie	53° 43' 27'' N 20° 20' 06'' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	970
Strefa numeracyjna (do 2005)	89
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie Polski Sząbruk

Sząbruk (niem. Schönbrück) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś warmińska położona w pobliżu jeziora Wulpińskiego w pagórkowatym krajobrazie polodowcowym z jeziorami, drobnymi zbiornikami wodnymi oraz śródpolnymi zadrzewieniami. W okolicy wystepuje wiele gatunków fauny i flory.

We wsi znajduje się szkoła podstawowa, która pełni takze dodatkową funkcję kulturalno-oświatową. Organizowane tu były kursy dokształcające dla dorosłych oraz zabawy sylwestrowe. W planie jest rozbudowa szkoły z salą gimnastyczną. W Sząbruku jest także Wiejski Dom Kultury otwarty w 1994 r. w nowo wybudowanym budynku. Znajduje się również biblioteka, klub młodzieżowy, sala gimnastyczna, punkt internetowy. W Domu Kukltury organizowane są także imprezy okolicznościowe, kursy rękodzieła, zajęcia plastyczne dla dzieci, treningi capoeira, warsztaty muzyczne, rajdy rowerowe. We wsi znajduje się Ochotnicza Straż Pożarna. Są tu punkty usługowe, sklepy spożywcze, zakład mechaniczny.

Ciekawą imprezą cykliczną jest organizowany Turniej Wsi, w którym oprózz Sżabruka uczestniczą Naterki, Unieszewo i Gronity).

Historyczne warianty nazewnicze

W jęz. niemieckim Schönebrücke, Schonbruck, Schonbrek, Schönbrück

[edytuj] Historia

Wieś lokowana przez kapitułę warmińską w lipcu 1363 r. na 68 włókach. Zasadźcą był Konrad. Drugi akt lokacyjny wystawiono w 1383 r. W czasie wojen polsko-krzyżackich wieś była spalona. Parafia istniała już w I poł. XIV w. Obecny kościół powstał pod koniec XV w. W 1656 r. znajdowało się tu 15 gospodarstw.

W 1783 r. wieś liczyła 42 "dymy" (domy). Pierwsza szkoła we wsi powstała w XVIII w. W drugiej połowie XIX w. funkcjonowało tu Bractwo św. Anny, a na początku XIX w. miesciła sie tu fabryka organów. Na początku XIX w. wieś została zniszczona przez wojska napoleońskie. W Sżąbruku, w roku 1840 urodził się tutaj Andrzej Samulowski, (1840-1928, warmiński działacz społeczny). W plebiscycie w 1920 r. za Polską głosowały 83 osoby, natomiast za Niemcami 268. W latach międzywojennych istniało koło Związku Polaków w Niemczech.

Po 1945 r. Sząbruk był wsią sołecką ze szkołą podstawową.

[edytuj] Zabytki i atrakcje turystyczne

Kościół parafialny powstał pod koniec XV w., konsekrowany 1500 pw. św. Mikołaja i św. Jana Ewangelisty, konsekrowany przez biskupa Jana Wilde został przebudowany w XVII i XIII w. i w 1913 r. Była to budowla salowa, z kamienia polnego i cegły. Wieżę dobudowano dopiero w XVIII w., wtedy też założono strop. W latach 1911-1913 od południa dobudowano nowy kościół trójnawowy wg projektu Fritza Heitmanna z Królewca, nadając mu wezwanie śś. Mikołaja i Anny. Stary kościół stał się właściwie przedsionkiem nowego. Najcenniejszym zabytkiem starego kościoła jest zespół malowidel z początku XVI w. pokrywających wszystkie ściany. Motywem dominującym jest Sąd Ostateczny (malowidła ścienne z 1510 r.). i sceny pasyjne. Interesujące są też malowidła na stropie z XVIII w., ponadto z tego czasu zachowały się ołtarze i obrazy. Ołtarz główny pochodzi z 1790 r. Wystrój nowego kościoła jest neobarokowy. Witraże wykonała firma Franz Binsfeld z Trewiru 1911. Są tu również tablice pamiątkowe ku czci urodzonego na terenie parafii ks. Wojciecha Turowskiego i ku czci króla Belgów Baudouina I i jego małżonki Fabioli, którzy uczestniczyli tu we mszy w 1977 r.
Kapliczki warmińskie – łacznie 7. Znbajduja sie one, zgodnie z tradycją warmińską, przy drogach lub na prywatnych posesjach. Najciekawsza jest kapliczka przy Dworku Hermanów, z którą związana jest legenda. Była ona zburzona w celu wykorzystania gruntów ornych, cegły z niej posłużyły do budowy stajni. Fakt ten spowodował ciągłe nieszczęścia, chorobę właściciela dworku i pomór zwierząt w gospodarstwie.
Cztery krzyże przydrożne, zlokalizowane przy domach, posesjach oraz w zagrodach.
Tablicę pamiątkowa wystawiona poległym w czasie I wojnie światowej.
cmentarz ze starymi mogiłami.

[edytuj] Mieszkańcy

Z Sząbruka pochodzili Sylwester Antoni Sznarbach (1854-1924), malarz, poeta i działacz warmiński oraz Wiktor Steffen (1903-1997), filolog klasyczny i hellenista, profesor na Uniwersytecie Wrocławskim i na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Urodził się tutaj Andrzej Samulowski, (1840-1928) warmiński działacz.