Gmina Środa Wielkopolska

Kościół kolegiacki, późnogotycki, wzniesiony w latach 1423 - 1428. Rozbudowany w końcu XV lub na początku XVI wieku. W prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe z około 1423-28, w nawach sklepienia gwiaździste. Ołtarz główny późnorenesansowy. Bogate wyposażenie wnętrza. Przy prezbiterium późnorenesansowa kaplica Gostomskich z 1598-1602 przykryta kopuła z latarnią o bogatej dekoracji stiukowej.

W Środzie zachował się do dzisiaj układ ulic z okresu średniowiecza wraz z zabytkowymi kamienicami z XVIII wieku wśród których są domki senatorskie. W pobliżu Rynku znajduje się późnogotycka kolegiata farna p.w. N.M.P. Wniebowziętej z pocz. XV wieku. Trochę dalej, przy Placu Zamkowym jest ratusz wzniesiony w połowie XIX wieku na miejscu dawnego dworu, portal wejściowy ujęty w pilastry.

Historia:

Jak wynika z badań archeologicznych pierwsze osady ludzkie na terenie Środy i okolic istniały już w 2300-2000 roku p.n.e. Archeolodzy odkryli ślady cmentarzyska z okresu rozwoju kultury łużyckiej w pobliżu dzisiejszego cmentarza w Środzie. W miejscu, w którym obecnie znajduje się ratusz w latach 1402-1413 zbudowano gotycki zamek królewski w którym gościł król Władysław Jagiełło w przejeździe do Krakowa. Środa otrzymała prawa miejskie w 1261 roku. W XV wieku było to jedno z największych miast w wielkopolsce.

Od roku 1454 aż do okresu rozbiorów Środa stała się miejscem sejmików województwa poznańskiego, kaliskiego, a później tez gnieźnieńskiego. Senat obradował w miejscowej farze a posłowie na cmentarzu przykościelnym. Podczas zaboru pruskiego miasto było bardzo ważnym miejscem walki o polskość, o wyzwolenie spod zaborcy. W 1848 roku pod dowództwem płk. A. Brzeżańskiego zawiązał się na terenie Środy największy obóz powstańczy w wielkopolsce. W Powstaniu Wielkopolskim brały udział 4 kompanie ochotników ze Środy. Podczas II wojny światowej na łąkach kijewskich gestapo zamordowało 21 Polaków uprzednio zmasakrowanych, a 20.X.1939r. żandarmeria rozstrzelała na rynku w Środzie 29 Polaków. W roku 1940, kiedy burmistrzem Środy był niemiec Koerner zamknięto kościół parafialny w którym urządzono magazyn. Wyzwolenie dla Środy nadeszło 23 stycznia 1945 roku. Ukonstytuował się Tymczasowy Komitet Porządkowy na miasto i powiat, a po 5 dniach działalności został rozwiązany i mianowano burmistrzem Środy Leona Kaźmierczaka. Zorganizowano także Milicję Obywatelską.

W 1965 roku w dawnym parku starościńskim (park który znajduje się za obecnym targowiskiem) zoo, który był niewatpliwie atrakcja dla mieszkańców Środy. W 1967 roku do nazwy Środa dodano trzon Wielkopolska w celu odróżnienia jej od Środy Śląskiej. W tym samym roku miasto obchodziło 700 lecie nadania praw miejskich, z tej okazji postawiono na rynku pomnik 700 lecia. W 1972 r. Oddano do użytku zbiornik retencyjny na Moskawie, jego powierzchnia wynosi 40 ha, rozciąga się aż do Mącznik kończy się zaporą w Środzie.

Siedziba gminy to Środa Wielkopolska.

Według danych z 30 czerwca 2004², gminę zamieszkiwało 30 036 osób.