Goralenvolk
Z Wikipedii
Goralenvolk - nazwa niemieckiej akcji germanizacyjnej w czasie II wojny światowej na terenie przedwojennego powiatu nowotarskiego w latach 1939-1944.
Spis treści |
[edytuj] Powstanie idei Goralenvolk
Po zajęciu przez Niemców we wrześniu 1939 Podhala przedwojenny działacz OZN-u – dr Henryk Szatkowski zaczął przy wsparciu okupanta propagować ideę jakoby górale byli pochodzenia niemieckiego – Goralenvolk – lud góralski. 29 listopada 1939 przedwojenny prezes Stronnictwa Ludowego powiatu nowotarskiego Wacław Krzeptowski zwołał zebranie przedwojennego Związku Górali, które zaakceptowało idee Goralenvolk. Należy podkreślić, że nie wszyscy działacze Związku Górali, w tym przedwojenny przewodniczący Henryk Walczak, poparli tę decyzję. Formalnie utworzono Goralenverein pod prezesurą Krzeptowskiego, jako kontynuację Związku Górali.
[edytuj] Przyjęcie przez górali
W czerwcu 1940 na Podhalu został przeprowadzony spis ludności, wykorzystany również do agitacji na rzecz Goralenvolku. Ocenia się, że z różnych powodów (między innymi zwolnienie krewnych z obozów jenieckich, przydziały żywności) przynależność do Goralenvolku zadeklarowało ok. 18%[1] ludności przyjmując góralskie karty rozpoznawcze z literą "G". Kart góralskich wydano 27 000 na ogólną liczbę 150 tys., pozostała część ludności zażądała kart polskich mimo gróźb niemieckich, że ci, którzy nie przyjmą kart góralskich, będą wywiezieni z Podhala.[2]. Należy jednak podkreślić, że nie zachowała się ewidencja wydanych kart, więc wszelki informacje co do ilości ich wydania maja jedynie charakter szacunkowy.[3][4]
24 lutego 1942 został zawiązany Goralisches Komittee jako namiastka samorządu z Wacławem Krzeptowskim jako przewodniczącym. Goralisches Komittee miał szereg referatów (m.in. oświaty, wyżywienia, prawny, pracy). Utworzono struktury terenowe w Zakopanem, Nowym Targu, Poroninie, Szaflarach i innych miejscowościach Podhala. Komitet działał na podstawie regulaminu nadanego przez gubernatora Dystryktu Krakowskiego doktora Richarda Wendlera. Poza akcją wydawania góralskich kart rozpoznawczych działalność komitetu była jednak całkowicie fasadowa.
[edytuj] Goralischer Waffen SS Legion
Fiaskiem skończyła się też próba zorganizowania w drugiej połowie 1942 jednostki Goralischer Waffen SS Legion. Zgłosiło się około 300 osób, z których wytypowano 200 zdolnych do służby wojskowej. Do obozu szkoleniowego w Trawnikach trafiło około 200 ochotników. Popadli oni w konflikt ze stacjonującymi tam Ukraińcami. Większość zdezerterowała, a resztę wywieziono na roboty przymusowe w głąb Niemiec - do SS trafiło kilku spośród ochotników.
[edytuj] Polski ruch oporu a Goralenvolk
Od samego początku Goralenvolk był zwalczany przez ruch oporu. Duży wkład w tę akcję wniosła Konfederacja Tatrzańska, a po jej rozbiciu struktury Rocha oraz Armii Krajowej.
20 stycznia 1945 z wyroku Polskiego Państwa Podziemnego Wacław Krzeptowski został powieszony przez partyzantów z oddziału Armii Krajowej.
22 listopada 1946 przed sądem w Zakopanem zapadł wyrok na pozostałych działaczy Goralisches Komitee. Zostali oni skazani na kary więzienia od 3 do 15 lat. Część działaczy, w tym Henryk Szatkowski i Witalis Wieder, uniknęła wymiaru sprawiedliwości, uciekając razem z Niemcami.
[edytuj] Władze Komitetu Góralskiego:
- przewodniczący: Wacław Krzeptowski
- zastępca: Józef Cukier
- kierownik Biura: Stanisław Walczak
- referent ds. kultury: Antoni Olcha-Mirek
- sekretarz: Jerzy Bachleda-Curuś
- siedziba: Zakopane, Bahnhofstraße (ob. ul. Kościuszki) 2
[edytuj] Literatura
- J. Berghauzen, Krzeptowski Wacław Jan (1897-1945), (w:) Polski Słownik Biograficzny, t. 15.
- A. Filar, U podnóża Tatr 1939-1945. Podhale i Sądecczyzna w walce z okupantem, Warszawa 1985.
- I. von Günther-Swart, Die Goralen, Krakau 1942.
- Podhale w czasie okupacji, pod red. J. Berghauzena, wyd. 2, Warszawa 1977.
- P. Smoleński, Bedziesz wisioł za coś, “Duży Format”, nr 7, dodatek do “Gazety Wyborczej” nr 142, 20 VI 2002.
- H. Szatkowski, Die Goralen, “Das Generalgouvernement”, Nr. 3, 1940.
- W. Wnuk, Walka podziemna na szczytach, Warszawa 1980.
- S. Żerko, Próba sformowania na Podhalu “Legionu Góralskiego” Waffen-SS, “Przegląd Zachodni”, nr 3 (284), 1997.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Źródła
- [1] Goralenvolk - zbiory Narodowe Archiwum Cyfrowe
Przypisy
- ↑ różne szacunki u historyków
- ↑ Pomocnik Historyczny, Jarosław Gdański,Na progu kolaboracji, 25.08.2007 r., str.7
- ↑ http://serwisy.gazeta.pl/df/1,34471,885268.html
- ↑ Sławomir Jankowski (Poczta „Wprost” z 2 lutego 2003 r.) uważa, że pierwotnie ideę odrębnego narodu poparło 80% górali
