Gottlob Frege
Z Wikipedii
Friedrich Ludwig Gottlob Frege (ur. 8 listopada 1848 w Wismarze, zm. 26 lipca 1925 w Bad Kleinen) – niemiecki matematyk, logik i filozof, profesor matematyki w Jenie.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Studia rozpoczął w 1869 r. na uniwersytecie w Jenie. Po dwóch latach przeniósł się do Getyngi, by po kolejnych dwóch latach wrócić do Jeny, wykładać matematykę. W 1896 r. został tam profesorem matematyki.
[edytuj] Poglądy
W filozofii matematyki był ostrym krytykiem zastanego stanu rzeczy: w Grundlagen der Arithmetik znalazły się obszerne i znaczące analizy m.in. teorii Immanuela Kanta, który pojmował twierdzenia arytmetyki jako syntetyczne sądy a priori, i poglądów Johna Stuarta Milla, dla którego twierdzenia arytmetyczne stanowiły potwierdzone w doświadczeniu powszechne prawa przyrody. Z drugiej strony był twórcą nowego filozoficzno-matematycznego programu – logicyzmu, który pojęcia matematyki sprowadzał do pojęć logicznych, a twierdzenia matematyczne wyprowadzał z zasad logicznych. Opracował specjalną arytmetykę i wykazał, że jej twierdzenia można wyprowadzić z samych tylko logicznych założeń oraz sprowadzić do "praw myślenia" [które miały opierać się na idealnym (obiektywnym) charakterze praw logicznych]. Znanym recenzentem i krytykiem negującym elementy jego arytmetyki był Edmund Husserl, z którym Frege wdał się w znany spór. Zakończył się on ostatecznym odrzuceniem psychologizmu u obu stron. Frege nie zrezygnował jednak z "praw myślenia" (alias norm myślenia).
Na gruncie filozofii języka sięga się obecnie do pochodzącego od Fregego rozróżnienia między znaczeniem (u Fregego: Sinn) i odniesieniem wzgl. referencją (u Fregego: Bedeutung). Na przykład nazwisko 'Król Ludwik I' wyraża pewne abstrakcyjne znaczenie, które rozumie każdy myślący człowiek, i odnosi się nas jednocześnie do określonego bawarskiego monarchy.
[edytuj] Dzieła
- Begriffsschrift, eine der arithmetischen nachgebildete Formelsprache des reinen Denkens. Halle a. S. 1879
- Die Grundlagen der Arithmetik: eine logisch-mathematische Untersuchung über den Begriff der Zahl. Breslau 1884
- Funktion und Begriff: Vortrag vom Januar 9, 1891 vor der 'Jenaischen Gesellschaft für Medizin und Naturwissenschaft'. Jena 1891
- Über Sinn und Bedeutung. W: Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik. (1892), s. 25-50
- Über Begriff und Gegenstand. W: Vierteljahresschrift für wissenschaftliche Philosophie. XVI, 1892, s. 192-205
- Grundgesetze der Arithmetik, begriffsschriftlich abgeleitet. Verlag Hermann Pohle, Jena 1893 (Band I), 1903 (Band II)
- Was ist eine Funktion? W: Festschrift Ludwig Boltzmann gewidmet zum sechzigsten Geburtstage', 20. Februar 1904. S. Meyer (red.), Leipzig 1904, s. 656-666
- Der Gedanke. Eine logische Untersuchung. W: Beiträge zur Philosophie des deutschen Idealismus I, 1918, s. 58-77
[edytuj] Znaczenie
Jako jeden z pierwszych podjął się zadania związania matematyki z logiką. Opowiadał się przeciwko rozwiązaniu tego problemu podanego przez G. Boole'a jakoby logika miałaby być dziedziną podległą matematyce.
Fregego wskazuje się jako największego logika po Arystotelesie. Wraz z jego rewolucyjnymi Begriffsschrift z 1879 r. zaczyna się nowa epoka w historii logiki, przed którą przez ponad 2000 lat obowiązywała arystotelesowska sylogistyka jako miara wszystkich rzeczy. Faktycznie logika Fregego (rozwinięta w formie aksjomatycznej) zawiera już zalążki nowoczesnej logiki formalnej, mianowicie logiki predykatów 2. stopnia z identycznością.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- (en) John J O'Connor; Edmund F. Robertson Gottlob Frege w MacTutor History of Mathematics archive
- Centrum pism Fregego
- Frege, logika współczesna i Jena
- "Gottlob Frege" w Stanford Encyclopedia of Philosophy (po angielsku)
- "Frege's Logic" w Stanford Encyclopedia of Philosophy (po angielsku)
- Über Heiratskreis und Großstadtbindung des Besitz- und Bildungsbürgertums: Das Beispiel Frege
