Gramofon

Z Wikipedii

Gramofon - urządzenie służące do odtwarzania dźwięku zapisanego na płytach gramofonowych.

Gramofon wyewoluował z fonografu i odziedziczył jego zasadę działania. Nośnikiem informacji jest obracająca się płyta (typowo z prędkościami 78, 45 lub 33¹/₃, czasem 16²/₃ obrotów na minutę) z wyżłobionym spiralnym rowkiem, w którym prowadzona jest igła. Drgania igły przetworzone są we wkładce na impulsy elektryczne. W innych rozwiązaniach konstrukcyjnych zamiast igły stosuje się promień lasera.

Do lat 50. XX wieku w powszechnym użyciu były płyty gramofonowe z ebonitu, odtwarzane z prędkością 78 obr/min, później coraz szybciej wypierane przez opracowane w latach 30. winylowe płyty długogrające (longplay, LP) 33¹/₃ i "single" (single play, SP).

Do końca lat 80. płyty gramofonowe były popularnym nośnikiem muzyki; zastąpione zostały płytami kompaktowymi.

Duże znaczenie dla jakości dźwięku ma jakość igły, wkładki i przewodów prowadzących sygnał na wyjście z urządzenia.

Spis treści 1 Igły i wkładki gramofonowe 2 Ramię gramofonu 3 Pozostałe części gramofonu 4 Historia 5 LINN Sondek LP12 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrze

[edytuj] Igły i wkładki gramofonowe

Igła, umieszczona w rowku płyty, wprawiana jest w ruch przez nierównomierności rowka w obracającej się płycie. Drgania te przenoszone są na wkładkę gramofonową, do której igła jest przymocowana. Kształt tych nierównomierności jest taki, że drgania igły odtwarzają sygnał akustyczny zapisany na płycie podczas jej nagrywania. W najstarszych gramofonach igła była stalowa, później zaczęto stosować igły szlifowane z szafiru. Ostrze igły szlifowane było tak, by promień jego krzywizny wynosił trzy tysięczne cala (0,003" tj. 76 µm) dla płyt starszych (ebonitowych, tzw. "normalnorowkowych", odtwarzanych z prędkością 78 obr/min) albo 0,001" (25 µm) dla płyt nowszych (winylowych), tzw."drobnorowkowych". Aż do lat 70. spotykane były gramofony, w których instalowane były wkładki z igłami obu rodzajów, co umożliwiało odtwarzanie wszystkich spotykanych na rynku oraz zachowanych w archiwach płyt. Igły do odtwarzania płyt drobnorowkowych oznaczane były zazwyczaj kolorem zielonym, a normalnorowkowych - czerwonym. Także dopuszczalny nacisk igły na płytę drobnorowkową jest znacznie mniejszy, niż na normalnorowkową, zalecano nie więcej, niż 5 gramów, co i tak powodowało dość szybkie zużycie płyt (współczesne mechanizmy wyważające ramię z wkładką umożliwiają pracę z naciskiem rzędu 10 mN, tj. ok. 1 gram).

Wraz z wprowadzeniem zapisu stereofonicznego na płytach gramofonowych wymagania stosowane igłom i wkładkom gramofonowym wzrosły, pojawiły się inne niż okrągłe kształty ostrza igieł, w użyciu znalazły się też igły diamentowe w miejsce szafirowych. Obecnie najlepsze szlify igieł gramofonowych to szlify kwadrofoniczne (van den Hula) oraz eliptyczne.

Wśród konstrukcji wkładek rozróżniamy:

• piezoelektryczne (mają znaczenie tylko historyczne z powodu wąskiego pasma przenoszenia, wymagały również znacznie większego nacisku na płytę powodując jej szybsze zużycie),
• elektromagnetyczne - magnes poruszany względem cewki (MM)
• magnetoelektryczne - cewka poruszana względem magnesu (MC)
• elektrostatyczne (możliwe do skonstruowania),
• optyczno-laserowe

[edytuj] Ramię gramofonu

Wśród najnowszych gramofonów rozróżniamy:

1. o ramieniu w kształcie litery "L",
2. o ramieniu w kształcie litery "S",
3. o ramieniu tangencjalnym ("poprzecznym") - rzadka, ale bardzo dobra konstrukcja, ponieważ igła gramofonowa prowadzona jest w taki sam sposób jak rylec nacinający płytę podczas nagrania.

Trzeci typ gramofonu produkowany był przez szwajcarskiego Revoksa, japońskiego Technicsa oraz kilka innych przedsiębiorstw. Współcześnie produkuje go czeska firma Aura.

[edytuj] Pozostałe części gramofonu

Elektryczny sygnał wytworzony przez wkładkę gramofonową powinien zostać jak najkrótszą drogą doprowadzony z gramofonu na odpowiednie dla danego rodzaju wkładki wejście przedwzmacniacza. Najlepszą jakość dźwięku uzyskuje się stosując cienkie, plecione, ekranowane kable z miedzi, ew. srebra.

Poza torem akustycznym duże znaczenie ma stabilność napędu oraz solidność wykonania obudowy urządzenia. Najlepsze są ciężkie obudowy na tzw "trójnogu" wykonane ze stopów metali lub drewna. Przekładnie paskowe zapewniają przeniesienie napędu bez drgań. Dobrym rozwiązaniem są talerze gramofonowe wykonane ze szkła. Pożądana jest bardzo dobra stabilizacja obrotów talerza.

[edytuj] Historia

• 1877 - pierwsze urządzenie nagrywające i odtwarzające dźwięk: fonograf - konstrukcji Thomasa Edisona
• 1887 - pierwsza konstrukcja gramofonowa projektu Emila Berlinera; powstała na skutek modyfikacji projektu Edisona: walce fonografu zastąpiono płytami woskowymi;
• 1898 - płyty woskowe w urządzeniu Berlinera zastąpiono szelakowymi;
• 1925 - pierwsze gramofony elektryczne
• 1947 - pierwsza drobnorowkowa płyta długogrająca – Long-Play
• 1958 - pierwszy utrwalony na płycie zapis dźwięku stereofonicznego; wydane za sprawą wydawnictwa Columbia
• 1966 - pierwszy gramofon marki Technics opatrzony symbolem 100P; w Polsce - pierwsze gramofony "Bambino"
• 1969 - pierwszy gramofon z napędem umożliwiającym Szybki Start - Technics SP-10
• 1972 - premiera szkockiego gramofonu Linn Sondek LP12 opracowanego przez Ivora Tiefenbruna, uważanego za przełom w przemyśle hi-fi

[edytuj] LINN Sondek LP12

W roku 1972 miała miejsce premiera gramofonu Sondek LP12, założonej przez szkockiego konstruktora Ivora Tiefenbruna. Według audiofili było to największe osiągnięcie w dziejach współczesnego przemysłu hi-fi. Prosta konstrukcja, jednocześnie wysoce zaawansowana technicznie, wnosiła na tyle rewolucyjne zmiany w każdym systemie, że teoria źródła (wg niej najważniejsze w łańcuchu hi-fi jest źródło, gdyż informacja utracona przy odczycie jest niemożliwa do odtworzenia przez inne urządzenia systemu) zyskała finalne potwierdzenie.

Produkowany od 1972 roku do dnia dzisiejszego uchodzi za przykład wzorowego odwzorowania dźwięku. Dzięki możliwości upgradu oraz wielu ulepszeniom wprowadzonym przez firmę Linn, każdy posiadacz gramofonu produkowanego od 35 lat może cieszyć się jeszcze lepszym jego brzmieniem.

Ostatnim osiągnięciem jest wprowadzenie w roku 2007 przez szkocką firmę upgrade'u pod nazwą 'SE', są to: ramię gramofonowe wykonane z tytanu, podstawa ramienia i część szkieletu gramofonu wykonana z aluminium, oraz trampolina (podstawa antywibracyjna) również wykonana z aluminium, wszystkie zaprojektowane dla uzyskania jeszcze większej precyzji odczytu.

[edytuj] Zobacz też

• fonograf, magnetofon
• płyta gramofonowa, nietypowe płyty gramofonowe
• turntablizm
• patefon
• Polskie gramofony
• gramofon cyfrowy laserowy

[edytuj] Linki zewnętrze

Opisy polskich gramofonów