Hatteria

Z Wikipedii

Hatteria
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	sfenodonty
Rodzina	Sphenodontidae
Rodzaj	Sphenodon
Nazwa systematyczna
Sphenodon
Gray, 1831
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: narażony
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Hatteria, tuatara (z maoryskiego kolczasty grzbiet), łupkoząb (Sphenodon) - rodzaj gadów, jedynych do dziś żyjących przedstawicieli rzędu gadów ryjogłowych - sfenodontów (większość wymarła 100 mln lat temu, hatteria jest przykładem tzw. żyjącej skamieniałości). Obecnie występują tylko na kilkunastu skalistych wysepkach wokół Nowej Zelandii, są więc endemitami. Wyróżnia się dwa gatunki:

• Sphenodon punctatus (kilka podgatunków na różnych wyspach, łącznie ok. 50 tys. osobników)
• Sphenodon guntheri (ok. 400 osobników na wysepce Brother).
• †Sphenodon diversum

Osiąga 60–70 cm długości i ciężar 1 kg (samice są mniejsze od samców). Ciało przeważnie zielonooliwkowe lub zielonoszare z jasnymi plamkami (zdarzają się osobniki ubarwione nawet pomarańczowo; barwa jest zmienna z wiekiem), przez środek grzbietu i ogona u samców biegnie grzebień z trójkątnych wyrostków skórnych. Posiada mocne nogi umożliwiające kopanie nor. Zamieszkuje często nory petreli i burzyków. Żywi się bezkręgowcami, zjada również jaja i pisklęta ptaków. Aktywna nocą.

Przystosowana do niskich temperatur, optimum termiczne w granicach 12–14°C, aktywna jest jeszcze w temperaturze 7°C. Jest zwierzęciem wyjątkowo długowiecznym, znane są okazy, które przeżyły w niewoli 120 lat. Rośnie bardzo powoli, dojrzewa płciowo w wieku 15–20 lat, ostateczny wzrost osiąga w wieku ok. 35 lat, rozmnaża się raz na 2–5 lat. Jajorodna, samica składa jaja ok. 9 miesięcy po kopulacji w nasłonecznionym miejscu, inkubacja trwa kolejne kilka miesięcy; w temperaturze powyżej 21°C wylęgają się przeważnie samce, poniżej – samice (termiczna determinacja płci).

Zewnętrznie hatteria przypomina dużą jaszczurkę z rodziny agam, w budowie wewnętrznej posiada jednak szereg cech różniących ją od innych współczesnych gadów: kość kwadratowa połączona z czaszką nieruchomo, dwuwklęsłe trzony kręgów, żebra brzuszne, zęby akrodontyczne. W czaszce dorosłych osobników hatterii występuje otwór ciemieniowy mieszczący tzw. oko ciemieniowe, widoczne u osobników młodocianych, później zarastające skórą.