Holenderska Kompania Wschodnioindyjska

Z Wikipedii

Zasięg imperium

Monety wydawane przez Kompanie

Replika statku Amsterdam

Mapa osadnictwa Europejskiego w Indiach

Vereenigde Oostindische Compagnie, Holenderska Kompania Wschodnioindyjska

VOC

Holenderska Kompania Wschodnioindyjska (Vereenigde Oostindische Compagnie lub VOC, w niderlandzkim, dosłownie "Zjednoczona Kompania Wschodnioindyjska"), powstała 20 marca 1602 r., na bazie uchwały parlamentu Republiki Zjednoczonych Prowincji (dzisiejsza Holandia), gwarantującej monopol na działalność kolonialną w Azji.

Był to pierwszy na świecie koncern międzynarodowy, oraz pierwsza na świecie kompania wypuszczająca akcje, papiery wartościowe, dla finansowania działalności. Pierwsze akcje kompanii są datowane na 27 września 1606. Kompania dzieliła się na sześć "kamer", z główną siedzibą w Amsterdamie, w Middelburg (dla Zelandii), Enkhuizen, Delft, Hoorn i Roterdamie. Delegaci z poszczególnych "kamer" obradowali jako "Heeren XVII" (siedemnastu Lordów).

Kompania ustanowiła swe faktorie w Batawii na Jawie (dzisiejsza Dżakarta, Indonezja), na Wyspach Korzennych (Moluki), w Japonii na wybrzeżu Nagasaki. Kompania handlowała srebrem wydobywanym w hiszpańskich kopalniach w Peru, miedzią wydobywaną w Japonii, tekstyliami z Chin i Indii, ceramiką, oraz pożądanymi w Europie przyprawami do potraw. Kompania odgrywała dużą rolę w przekazywaniu nowych idei i technologii z Europy do Azji, popierała misjonarzy chrześcijańskich. W 1640 r. kompania zdobyła port Galle w Sri Lanka od Portugalii, łamiąc monopol portugalski na handel cynamonem. W 1652 r. VOC założyła faktorię w Cape of Good Hope w Południowej Afryce dla uzupełnienia zapasów statków handlowych w drodze na Daleki Wschód. Faktoria ta stała się później kolonią Cape, gdzie osiedliło się później wielu Holendrów i innych Europejczyków (dzisiejsza Republika Południowej Afryki). VOC ustanowiła swe faktorie również w Iranie, Bangladeszu, Syjamie (dzisiejsza Tajlandia), Kantonie (dzisiejsze miasto Guangzhou w Chinach, w mieście tym posiadali swą faktorię również Brytyjczycy), na wyspie Formoza (dzisiaj Tajwan, jednak w 1662 r. Holendrzy zostali usunięci z wyspy), oraz w Południowych Indiach. W 1669 r. Holenderska Kompania Wschodnioindyjska była najbogatszą kompanią na świecie, posiadając ok. 150 statków handlowych, 40 okrętów wojennych, ok. 50 tys. pracowników, własną 10 tys. armię i wypłacając 40% dywidendy od swych akcji. Kompania przez cały czas działalności była w konflikcie z Wielką Brytanią, konkurując z Brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską.

W XVIII w. VOC skoncentrowała się na Wschodnich Indiach. Po czterech wojnach Brytyjczyków ze Zjednoczonymi Prowincjami, czyli dzisiejszą Holandią (1780-1784), kompania popadła w kłopoty finansowe i w 1798 została rozwiązana. Na kongresie wiedeńskim w 1815 r. Wschodnie Indie zostały przyznane Królestwu Niderlandów (Holandii).