Jan Dunin-Brzeziński
Z Wikipedii
Jan Piotr Feliks Dunin – Brzeziński ( 30 grudnia 1883 r. – kwiecień 1940 r.) – ppor. Armii austr., ppłk WP.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Urodził się w Łazanach pod Wieliczką, syn Zdzisława i Eweliny z Morawskich. Majątek Łazany odziedziczył po rodzicach brat Jana Zdzisław Dunin – Brzeziński. Jana natomiast rodzice kształcili, chcąc mu dać zawód. Studiował rolnictwo w Hoenheim w Niemczech oraz ukończył kursy mleczarskie w Szwajcarii. Studia zagraniczne dały mu dobrą znajomość języków niemieckiego i francuskiego. Odbył służbę wojskową w 1 pułku kawalerii austriackiej, uzyskał stopień podporucznika oraz styl i poglądy oficera austriackiego. W 1911 r. matka przekazała mu majątek ziemski Osieczany (70 ha gruntów ornych i 150 ha lasów, dobrze zagospodarowane) w pobliżu Myślenic, należący wcześniej do jej brata. W 1912 r. Brzeziński poślubił Marię Rostworowską, córkę Stanisława, nieżyjącego już malarza i artysty i Teresy z hr. Lubienieckich. Do 1914 r. mieli dwie córki, Teresę i Jadwigę.
[edytuj] Służba w Legionach Polskich
W chwili wybuchu I wojny światowej zgłosił się do swego pułku kawalerii, ale jako ponadetatowy mógł zostać odesłany do domu. Zgłosił się więc ochotniczo do c. i k. Komendy Legionów Polskich, przy której został oficerem ordynansowym. Po bitwie pod Mołotkowem, w pierwszych dniach listopada, został dowódcą 3 szwadronu ułanów przy II Brygadzie Legionów Polskich, awansowany na porucznika. 4 czerwca 1915 r. awansowany na rotmistrza. W czerwcu został dowódcą dywizjonu ułanów w II BLP. 1 I 1916 r. objął dowodzenie I dywizjonu 2 pułku ułanów LP oraz został zastępcą dowódcy pułku. Rtm. Brzeziński przeszedł cała kampanię wołyńską. Szczególnie ważną rolę odegrał 3 sierpnia 1916 r. podczas bitwy pod Rudką Miryńską, kiedy to powstrzymał wdzieranie się Rosjan na odcinku przełamanego frontu. Przerzucony wraz z pułkiem do m. Łotwicze na Litwie, stamtąd w październiku 1916 r. został powołany na stanowisko komendanta Powiatowego Urzędu Zaciągu do Wojska Polskiego w Kielcach. Z końcem maja 1917 r. złożył dymisję z zajmowanego urzędu i wziął dwumiesięczny urlop, który przedłużał. Dzięki temu ominęły go wydarzenia kryzysu przysięgowego w Legionach. 1 września powrócił do pułku, przebywał w Medyce na stanowisku zastępcy pułku. Po odwołaniu dowódcy pułku Juliusza Ostoi – Zagórskiego, Brzeziński przejął obowiązki dowódcy. Sprawował je aż do przybycia, z początkiem listopada, nowego dowódcy płk Romana Kaweckiego. 2 p. uł przeszedł wówczas do Oszechlibów na Bukowinie, a w styczniu 1918 r. do Korczyna i Synowódzka. Tam, po przejściu frontu przez II Brygadę, pułk rozwiązano, rozpuszczając ułanów do domów. Oficerowie zaś zostali internowani przez Austriaków. Brzezińskiego przetrzymywano w Szeklenczach na Węgrzech. Jako oficer austriacki przebywał tam na wolnej stopie. Zwolniony pod koniec kwietnia powrócił do Osieczany. Przyjął urząd komisarza rolniczego. Nawiązał kontakt z POW, następnie został komendantem POW w powiecie myślenickim.
[edytuj] Służba w Wojsku Polskim. Wojna polsko-bolszewicka
Od 2 listopada 1918 r., na rozkaz płk Bolesława Roi, organizował 2 pułk ułanów Wojska Polskiego, późniejszy 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich. 15 listopada mianowany majorem i zastępcą dowódcy pułku. Złożył dymisję ze stanowiska, gdy dowiedział się o rezygnacji płk Romana Żaby z dowodzenia pułkiem oraz że sam tego stanowiska nie otrzyma. 12 marca 1919 r. przeszedł do rezerwy. Był faktycznym twórcą 2 p. szwol. wrócił do gospodarowania. Szybko jednak wrócił w szeregi, biorąc udział w wojnie polsko – bolszewickiej. Był szefem kadry 8 p. uł. im. Księcia Józefa Poniatowskiego, a od sierpnia 1920 r. dowódcą 5 pułku strzelców konnych
[edytuj] Lata międzywojenne
Po wojnie przeszedł do rezerwy, mianowany podpułkownikiem z datą starszeństwa od 1 czerwca 1919 r. został zwolennikiem Piłsudskiego. Wkrótce na świat przyszło, po urodzonym jeszcze w czasie wojny Andrzeju, jeszcze dalszych dwoje dzieci: Zofia i Jan. Po wojnie został prezesem powiatowego Towarzystwa Rolniczego. W Osieczanach założył Straż Pożarną, zakupił mundury, sprzęt i ręczną pompę, został jej komendantem. W Myślenicach natomiast został prezesem Miejskiej Ochotniczej Straży Pożarnej. W Osieczanach założył kółko rolnicze i został jego prezesem. Znacznie wspomógł budowę szkoły w Osieczanach. Został członkiem Powiatowej Rady Szkolnej. Był wielkim przyjacielem harcerstwa. W 1934 r. został burmistrzem Myślenic. Urząd ten sprawował do wybuchu wojny. Szeroko i bardzo aktywnie zajmował się działalnością społeczną. W 1935 r. zmarła jego żona Maria. Chcąc zapewnić lepsze wychowanie dzieciom, 19 marca we Lwowie zawarł związek małżeński Eugenią Natalią hr. Dzieduszycką, primo voto Juszkiewiczową, duo voto Wolańską, córką Tomasza i Dominiki z Lachowskich. W związku z tym ściągnął rodzinę do Lwowa.
[edytuj] II wojna światowa
Gdy wybuchła wojna zgłosił się do wojska. Brał udział w obronie Lwowa. Był internowany przez sowietów. Zgodnie z informacją, którą w 1979 r. otrzymał jego syn z Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża z Genewy, Jan Dunin–Brzeziński miał być przewieziony 27 lutego 1940 r. z obozu w Starobielsku do obozu w Kozielsku. Przyjmuje się jednak, że zginął w kwietniu 1940 r. jako więzień Ostaszkowa w Miednoje.
[edytuj] Bibliografia
- Stanisław Jan Rostworowski, Przedmowa, [w:] Jan Dunin – Brzeziński, Rotmistrz Legionów Polskich. Wspomnienia z lat 1914 – 1919, Pruszków, Ajaks, BRW.
