Jan Lubrański

Z Wikipedii

Jan Lubrański herbu Godziemba (1456 - 1520), biskup poznański, założyciel Akademii Lubrańskiego. Bratanek Grzegorza Lubrańskiego, podkanclerzego koronnego oraz starszy brat Bernarda, kanonika poznańskiego i Mikołaja zwanego Gardziną, wojewody kaliskiego i poznańskiego.

Urodził się w 1456 r. jako syn Lamberta (Ruperta) z Lubrańca na Kujawach. O jego ojcu, Rupercie-Lambercie, niewiele wiadomo: wpisał się w 1437 r. na uniwersytet krakowski, miał zamiar zrobić karierę duchowną (był klerykiem diecezji włocławskiej oraz przez kilka lat pisarzem publicznym i konsystorza krakowskiego - 1444 r.), ale zrzucił suknię duchowną i się ożenił^[1].

Jan Lubrański w 1472 r. rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej, gdzie w 1478 r. uzyskał tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Następnie studiował na uniwersytetach w Bolonii (lata 1478 - 1480) i w Rzymie, gdzie w 1484 uzyskał tytuł doktora dekretów. Następnie powrócił do kraju, gdzie w 1485 r. rozpoczął karierę urzędnika królewskiego pod opieką swojego stryja - Grzegorza, podkanclerza koronnego. W 1489 objął stanowisko notariusza w kancelarii królewskiej oraz wiele beneficjów kościelnych, w tym, w 1493, stanowisko proboszcza nie istniejącej już dziś kolegiaty pw. św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Dzięki protekcji Jana Olbrachta w 1497 r. otrzymał święcenia biskupie i stanowisko biskupa płockiego, z którego już po roku zrezygnował, obejmując tron biskupa poznańskiego. Przez następne lata zajmował się głównie sprawami państwowymi, wspierając wybór na króla Aleksandra Jagiellończyka, a następnie Zygmunta Starego, oraz pracując nad projektami reform skarbu. W latach 1502 - 1503 przebywał we Włoszech, zdobywając znajomości i doświadczenia w gronie tamtejszych renesansowych humanistów. Z Polecenia Zygmunta Starego w latach 1507 - 1518 odbył wiele podróży dyplomatycznych. W późniejszym okresie, pomimo że nie należał do najbliższego otoczenia Zygmunta, uważano go, wraz z jego bratem - Mikołajem Lubrańskim Gardziną, wojewodą kaliskim (w latach 1501 - 1511) a później wojewodą poznańskim za zaufanych ludzi króla, reprezentujących go w Wielkopolsce.

Duży dwór biskupi Jana Lubrańskiego był znaczącym ośrodkiem kultury renesansowej w kraju. Do jego otoczenia należeli Piotr Tomicki, Andrzej Krzycki, Mikołaj Kotwicz i Jakub Wedelicki. Podczas sprawowania urzędu dbał również o rozwój diecezji: zwołał siedem synodów diecezjalnych, przeprowadził rewizję uposażenia biskupów poznańskich, inicjując spisanie "Księgi uposażeń biskupstwa poznańskiego", które stanowi dziś podstawowy dokument opisujący wielkopolską gospodarkę początku XVI wieku, zaś wszystkie jego poczynania zostały szczegółowo zachowane w czterech tomach akt znajdujących się w archiwum metropolitalnym. Dzięki jego zabiegom wsie Dolsk i Ciążeń należące do diecezji uzyskały prawa miejskie, ufundował wiele kościołów w Wielkopolsce (np. w Kazimierzu Biskupim) oraz szpitali (np. Szpital św. Stanisława w Poznaniu). Zadbał również o siedzibę biskupią. Przeprowadził generalny remont poznańskiej katedry, odnowił pałac biskupi, wzniósł psałterię dla kolegium psałterzystów, które utworzył w 1512.

Za jego rządów Ostrów Tumski wyposażono w wodociągi, brukowane ulice oraz wzniesiono nowoczesne fortyfikacje. W 1518 uzyskał uposażenie od króla dla utworzonej przez siebie Akademii - uczelni o ambicjach szkoły wyższej zorganizowanej, w przeciwieństwie do konserwatywnej Akademii Krakowskiej, według renesansowych wzorów, w rok później, w 1519 rozpoczął budowę siedziby dla uczelni nazwanej później jego imieniem.

W swej działalności fundacyjnej nie pominął rodzinnych Kujaw. 14 IV 1509 r. król Zygmunt Stary dał mu przywilej na lokację w Lubrańcu miasta na prawie magdeburskim,a 5 III 1512 r. następny, tym razem wójtowski^[2]. Biskup Jan Lubrański partycypował też prawdopodobnie w kosztach wyposażenia kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela w Lubrańcu, wzniesionego przez stryja, podkanclerzego koronnego Grzegorza. W 1518 r. biskup Jan Lubrański i jego brat Mikołaj założyli ordynację, potwierdzoną przez Zygmunta Starego 5 maja tego roku. Objęła ona miasto Lubraniec wraz z wsiami położonymi w ówczesnych powiatach: brzeskim (kujawskim), radziejowskim, łęczyckim i przedeckim. Jej celem było utrzymanie rodzinnego majątku w stanie niepodzielnym, przy czym dziedziczenie ordynacji miało następować w myśl zasad primogenitury. Była to druga ordynacja w ówczesnej Rzeczypospolitej, pierwszą założyli w 1470 r. Spytek i Rafał Jarosławscy na Jarosławiu^[3] (Ordynacja Jarosławska).

Zmarł w nocy z 22 na 23 maja 1520 podczas pobytu w Buku, pochowano go w poznańskiej katedrze, gdzie jego wychowanek i następca - Piotr Tomicki ufundował mu istniejący do dziś nagrobek.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN ISBN 83-01-02722-3
• Jan Pakulski, Krąg rodzinny biskupa Jana Lubrańskiego, Kronika Miasta Poznania, 1999, 2, s. 28-43. ISSN 0137-3552