Akademia Lubrańskiego
Z Wikipedii
Akademia Lubrańskiego (Collegium Lubranscianum) w Poznaniu – szkoła wyższa założona w 1518 przez biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwszym rektorem był Jan ze Stobnicy, ceniony podówczas teolog i geograf, ale szybko zastąpił go pochodzący z Poznania teolog-humanista Tomasz Bederman, autor Antiquissimi graeci poetae z 1505 i Cicero de eloquentia z 1513. Wykładowcami natomiast byli Jan Kruk z Gniezna (również teolog) oraz prawnicy Mateusz i Grzegorz z Szamotuł oraz Jakub Skrzetuski.
Akademia posiadała dwa wydziały: teologiczny i humanistyczny, nie miała jednak prawa nadawania tytułów naukowych, dla których uzyskania studenci udawali się na Uniwersytet Jagielloński lub któryś z uniwersytetów europejskich. Nauki humanistyczne wykładali poza Bedermanem również Antoni Feliks Gall i Antoni Niger. Prawdziwy rozkwit uczelni rozpoczął się z przybyciem nowego dziekana wydziału humanistycznego, pochodzącego z Lipska Krzysztofa Hegendorfera, który stworzył statut szkoły, wprowadził nowe rewolucyjne metody nauczania – prowadzono dyskusje, pisano rozprawy, dyktanda, mowy i wiersze. W 1535 opuścił on Poznań za sprawą nowego rektora Grzegorza Snopka z Szamotuł – scholastyka związanego z Akademią Krakowską, który oskarżył go (słusznie zresztą, gdyż Hegendorfer sprzyjał reformacji) o herezję, czyli szerzenie tez niezgodnych z nauczaniem Kościoła Katolickiego.
Za czasów Hegendorfera niższy wydział – humanistyczny dzielił się na szkoły – odpowiedniki klas (licząc od najniższej):
- szkoła gramatyczna – nauka podstaw gramatyki, stylistyki, etymologii łacińskiej i greckiej (była to jedyna szkoła ucząca wówczas w Polsce greki, uznawanej za wstęp do czytania pism heretyckich)
- szkoła retoryczna – retoryka, historia powszechna i geografia
- szkoła matematyczna – arytmetyka, astronomia, astrologia, objaśnianie kalendarza, muzyka i śpiew
- szkoła filozofii
- szkoła logiki
- szkoła jurystyczna – prawo rzymskie i kościelne
Następnie kandydaci do stanu duchownego przechodzili na wydział wyższy – teologiczny.
Po odejściu Hegendorfera poziom szkoły obniżył się pod wpływem scholastyków z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy metody renesansowe zastąpili średniowiecznymi, stosowanymi wówczas w Krakowie.
Drugi rozkwit Akademia przeżyła w latach 1562-1570 za sprawą wykładowców związanych z kontrreformacją sprowadzonych przez biskupa Andrzeja Czarnkowskiego – Benedykta Herbesta z Krakowa i jego braci. Szkole pomogły też nowe legaty, podkomorzy poznański Jan Konarski przeznaczył na placówkę 2000, a szlachcic z Niepartu Jan Rożnowski 3667 zł. W latach 70. XVI wieku szkoła znów podupadła, głównie za sprawą silnej konkurencji nowego Kolegium Jezuickiego, które cieszyło się większą przychylnością biskupa Łukasza Kościeleckiego.
Od schyłku XVI wieku widać wyraźne starania kapituły poznańskiej o wznowienie prężnej działalności Lubranscianum. Dzięki jej staraniom były sufragan włocławski Jan Rozdrażewski zapisał dla Akademii w swoim testamencie znaczne dochody na remont budynku i utrzymanie profesorów oraz uczniów. W 1619 nadano szkole statut oparty na tym napisanym przez K. Hegendorfera, a opracowany na zlecenie kapituły poznańskiej decyzją z 1 lipca 1619 r., która dla tego celu dokonała wyboru komisji złożonej z siedmiu członków. Efektem reform stało się częściowe uzależnienie Collegium Lubranscianum od Akademii Krakowskiej. Polegało ono na obsadzaniu wszystkich katedr profesorami krakowskiej uczelni, czasami ich odwoływaniu, ale również na pilnowaniu spraw karności. Akademia Lubrańskiego pozostała jednak niezależna, bowiem to kapituła poznańska zatwierdzała ostatecznie przysłanych profesorów.
Akademia przetrwała do 1780 roku, kiedy to Komisja Edukacji Narodowej połączyła ją z Kolegium Jezuickim w Wojewódzką Szkołę Wydziałową. Dawny gmach Akademii oddał biskup Antoni Onufry Okęcki w 1784 r. na cele seminarium duchownego.
[edytuj] Znani studenci
- Józef Struś – lekarz, naukowiec, burmistrz Poznania
- Klemens Janicki – poeta
- Kasper Goski
- Andrzej I Górka
- Krzysztof Opaliński
- Łukasz Opaliński
- Rafał Leszczyński
- Jan Śniadecki
- Marcin Czechowic
- Jan Mikołaj Smogulecki
[edytuj] Budynek
Gmach Akademii, jedna z pierwszych renesansowych budowli Poznania, to trzykondygnacyjny budynek podparty w narożnikach masywnymi skarpami, zbudowany w latach 1518-1530, a przebudowany w XVII i XVIII wieku. W latach 2006-2007 budynek przeszedł gruntowną renowację, podczas której wnętrza przygotowane zostały do umieszczenia w nich wystawy Muzeum Archidiecezjalnego.
[edytuj] Bibliografia
- Mazurkiewicz K., Początki Akademji Lubrańskiego w Poznaniu (1519 - 1535). Przyczynek do dziejów rozwoju nauk humanistycznych w Polsce, Poznań 1921
- Nowacki J., Akademia Lubrańskiego, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 2
- Sieciechowiczowa L., Życie codzienne w renesansowym Poznaniu 1518-1619, Warszawa 1974
