Janowo (gmina Dominowo)

Z Wikipedii


Janowo
Województwo	wielkopolskie
Powiat	średzki
Gmina	Dominowo
Położenie	52° 19' 20'' N 17° 17' 29.4'' E
Strefa numeracyjna (do 2005)	61
Tablice rejestracyjne	PSR
Położenie na mapie Polski Janowo

Janowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, w gminie Dominowo.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Spis treści

1 Kapliczka
2 Kamienny Krąg Pamięci Ruchu Oporu i Walki Wielkopolski lat 1939-45
3 Linki
4 Źródła

[edytuj] Kapliczka

Kapliczka

Rzeźba Chrystusa Frasobliwego

Tablica pamiątkowa

W lesie koło wsi Janowo znajduje się kapliczka ku czci pamięci bohaterów Armii Krajowej.

Można tam dojechać drogą nr 92 ze Środy Wlkp. do Kostrzyna, we wsi Węgierskie drogą leśną 1,8 km, tabliczka wskazuje kierunek do miejsca pamięci (lub od drogi Giecz – Gułtowy 5 km).

Alianckie lotnicze zrzuty zaopatrzeniowe w materiały bojowe dla Poznańskiego Okręgu AK we wrześniu i październiku 1943r. W ramach ogólnopolskiej akcji „Riposta” były jedną z form przygotowania konspiracji wielkopolskiej do walki zbrojnej z okupantem hitlerowskim. W nocy z 14/15 września doszło do zrzutu na polach przy gajówce Janowo, zrzutowisko „Proso 2”. Akcją dowodził komendant Średzkiego Inspektoratu Rejonowego porucznik Alfred Furmański, ps. „Maciej” i „Hoffman”. Na 12 spadochronach zrzuconych zostało 6 zasobników zawierających ok. pól tony broni i amunicji oraz 6 zasobników zawierających środki opatrunkowe, radiostacje i inny sprzęt. Niemcy przejęli wszystkie zasobniki, aresztowano 12 osób; dalsze aresztowania objęły żołnierzy i oficerów, łącznie w więzieniach i obozach znalazło się ok. 200 żołnierzy, z których blisko 50 oddało życie za Ojczyznę.

Napis na płycie pamiątkowej brzmi:

"W Pobliżu tego miejsca w nocy z 14 na 15 września 1943 r. samolot aliancki dokonał zrzutu broni dla miejscowych oddziałów Armii Krajowej. W odwecie hitlerowcy aresztowali około 200 mieszkańców pobliskich miejscowości, z których wielu poniosło śmierć. W hołdzie uczestnikom akcji - społeczeństwo miasta i okolic Kostrzyna. Wrzesień 1983"

W 40-tą rocznicę zrzutu w 1983 r. staraniem Komitetu Obywatelskiego Upamiętnienia Akcji AK w Kostrzynie zbudowano i poświęcono kapliczkę upamiętniającą ten fakt. Kapliczkę-pomnik projektował Jan Kasiński, tablica jest autorstwa Mariana Banasiewicza, rzeźbę Chrystusa Frasobliwego wykonał Henryk Olejniczak.

[edytuj] Kamienny Krąg Pamięci Ruchu Oporu i Walki Wielkopolski lat 1939-45

Kamienny krąg

Obok kapliczki znajduje się Kamienny Krąg. Odsłonięty został 19 września 2004r., upamiętnia tylko niektóre wybrane wydarzenia i osoby z tego okresu. Symbolizuje on szeroki wachlarz zdarzeń, w większości tragicznych. Krąg jest miejscem hołdu i pamięci bohaterów, a także przypomnieniem wkładu mieszkańców Wielkopolski w dzieło ruchu oporu i walki Narodu Polskiego.

Kamienny krąg

Głaz centralny

Głaz 1

Głaz 2

Głaz 3

Głaz 4

Głaz 5

Głaz 6

Głaz 7

Głaz 8

Głaz 9

Głaz 10

Głaz 11

Głaz 12

Kamienny krąg

Głaz centralny: zawiera znak Polski Walczącej oraz motto, fragment wiersza Władysława Bełzy "Legenda o garści ziemi polskiej" będący kluczem szyfru Okręgu Poznańskiego AK:

Ojców naszych ziemio święta
Ziemio wielkich cnót i czynów,
Tyś na wskroś jest przesiąknięta
Krwią ofiarną swoich synów.

Poniżej opis głazów na podstawie „Wielkopolska Miejsce Pamięci Narodowej, Janowo koło Kostrzyna” folderu wydanego przy wsparciu Marszałka Województwa Wielkopolskiego, tekst Hanna Łęcka, Kazimierz Matysek, wydawca: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.

Głaz 1. „OBRONA KŁECKA 8-9.09.1939” Po opuszczeniu miasta przez Wojsko Polskie zawiązała się w Kłecku Miejska Straż Porządkowa, która 8 września stoczyła potyczkę z dywersantami niemieckimi, a 9 września broniła miasta przed wojskami hitlerowskimi. W walkach zginęło 20 Niemców i ok. 50 Polaków. Hitlerowcy w odwecie zamordowali ponad 300 osób. W 1968 r. Kłecko odznaczone zostało Krzyżem Grunwaldu III klasy.

Głaz 2. „KS. MATEUSZ ZABŁOCKI 1887-1939 KOMENDANT OBRONY GNIEZNA w 1929” Powstaniec wielkopolski, kapelan wojskowy 15 pułku ułanów, działacz Towarzystwa Czytelni Ludowych. We wrześniu 1939 r. po opuszczeniu Gniezna przez władze administracyjne objął dowództwo Straży Obywatelskiej w Gnieźnie i był komendantem obrony miasta. Aresztowany przez Niemców, rozstrzelany 17.11.1939r. w Inowrocławiu.

Głaz 3. „ OJCZYZNA – KONSPIRACYJNA ORGANIZACJA NIEPODLEGŁOŚCIOWA ZAŁOŻONA W POZNANIU 1939-1945” Utworzona przez Kiryla Sosnowskiego i Witolda Grotta w celu otoczenia opieką społeczeństwa polskiego na ziemiach zachodnich i nawiązania kontaktu z rządem polskim na Emigracji. Ideowo związana z obozem narodowym, współdziałała w budowaniu struktur podziemnej administracji państwowej. Działalność „Ojczyzny” objęła Wielkopolskę, Śląsk, Pomorze, a od 1940r. Generalną Gubernię. W latach wojny „Ojczyzna” skupiała ok. 500 osób, z których kilkadziesiąt zginęło, wielu przeszło przez wiezienia i obozy koncentracyjne.

Głaz 4. „CZARNY LEGION GOSTYŃ – TAJNA POLSKA ORGANIZACJA 1940-41” Organizacja założona w Gostyniu przez Mariana Marciniaka na polecenie ośrodka kierowniczego Związku Strzeleckiego. Jej celem było przygotowanie batalionów rezerwowych na wypadek wybuchu powstania zbrojnego. Dekonspiracja „Czarnego Legionu” nastąpiła w kwietniu 1941r. i doprowadziła do aresztowania członków oraz współpracowników, większość z nich skazano na karę śmierci.

Głaz 5. „ADOLF BNIŃSKI 1884-1942 GŁÓWNY DELEGAT RZĄDU RP NA ZIEMIE POLSKIE WCIELONE DO RZESZY” Właściciel m.in. majętności Gułtowy i Wysławice; działacz społeczny i polityczny. Kandydat na prezydenta Rzeczpospolitej, w latach 1922-28 wojewoda poznański. Od 1940r. delegat Rządu Władysława Sikorskiego dla ziem zachodnich. Aresztowany, więzień Fortu VII, w 1942 r. skazany na karę śmierci.

Głaz 6. „FRANCISZEK WITASZEK 1908-1943 – LEKARZ, SZEF PIONU ZWIĄZKU ODWETU ZWZ” Pracownik naukowy Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego, działacz społeczny. W okresie okupacji bezpłatnie leczył Polaków, rozwinął akcję pomocy dla najbiedniejszej ludności Poznania. Zyskał przydomek „drugiego Marcinkowskiego”. W połowie 1940r. objął dowództwo poznańskiej komórki Związku Odwetu ZWZ. Organizował na terenie Wielkopolski akcje sabotażowo-dywersyjne, m.in. podpalenia młynów, magazynów, produkcje związków toksycznych do wykonywania wyroków śmierci na hitlerowcach. Aresztowany w 1942r., stracony w 1943r., wraz z innymi członkami Związku Odwetu w Forcie VII.

Głaz 7. „BOLLWERK, ZNISZCZENIE MAGAZYNÓW PORTU W POZNANIU 20-21.02.1942” Zadanie wykonane przez Lotniczy Oddział Związku Odwetu pod dowództwem st. sierżanta Michała Garczyka, celem zniszczenia materiałów przygotowanych do wysłania na front wschodni. Akcja zorganizowana była wraz z innymi podobnymi na terenie całego kraju, jako dowód działalności AK przed wizytą Ge. Sikorskiego w Moskwie. W akcji „Bollwerk” brało udział 16 żołnierzy AK. Intensywne śledztwo Gestapo doprowadziło do ich ujęcia i skazania na śmierć.

Głaz 8. „MARCIN ROŻEK 1889-1944 POWSTANIEC WIELKOPOLSKI, PATRIOTA RZEŹBIARZ” Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Twórca pomników i obrazów, jeden z twórców Szkoły Sztuk Zdobniczych w Poznaniu. Powstaniec Wielkopolski. Poszukiwany przez Niemców od 1939r., aresztowany w 1941r., odmówił namalowania portretu Hitlera, za co został wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł w 1944r. Muzeum poświęcone jego pamięci znajduje się w Wolsztynie.

Głaz 9. „OKRĘG POZNAŃSKI ZWZ AK 1940-1945 KOMENDANCI M.IN., PŁK RUDOLF OSTRIHANSKY 1940-1941 PŁK HENRYK KOWALÓWKA 1942-1944 OK. 6 TYS. ŻOŁNIERZY” Okręg stanowiący integralną część Sił Zbrojnych w Kraju, najpierw jako ZWZ, następnie AK, podlegający początkowo Komendzie Głównej we Francji, a od 1940r. Komendzie Głównej ZWZ AK w Warszawie. Okręg był podstawowym ogniwem dowodzenia, sprawował władzę administracyjno-wojskową. Dzielił się na obwody (powiaty), rejony (część powiatu) i placówki (gminy). W ramach Okręgu działało kilka małych grup partyzanckich. W 1941r. Okręg miał 1500 żołnierzy, a w latach 1942-44 Okręg miał 6 komendantów. Trzech z nich aresztowanych przez gestapo skazanych zostało na śmierć. Większą rolę odegrało dwóch komendantów: R. Ostrihansky i H. Kowalowka.

Głaz 10. „LOMBARD, STRAGAN PLACÓWKI WYWIADU WOJSKOWEGO AK” „Stragan” to powołana w Warszawie 11.09.1939r. pod kierownictwem kpt. St. Olechowicza ekspozytura wywiadu przedwojennego Korpusu Ochrony Pogranicza. Utrzymywała ona stałe kontakty ze sztabem Naczelnego Wodza w Paryżu i Londynie. Po rozbiciu w 1943r. kierownictwa ekspozytury przez gestapo, jej zadanie przejął „Lombard”, mający w tym czasie w kraju 100 oficerów i podoficerów oraz ok. 400 informatorów. Na terenie Wielkopolski do utworzenia siatek ekspozytury doszło na przełomie 1942-43, gdzie działały one do przełomu lat 1943-1944.

Głaz 11. „RIPOSTA ALIANCKIE ZRZUTY POWIETRZNE DLA AK W WIELKOPOLSCE W 1943 TURSKO, JANOWO, OŁOBOK, GRAB” Zrzuty powietrzne organizowane przez Oddział VI sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, obejmujące w sumie trzy sezony: VIII 1942 – IV 1943 - VII 1943 – VII 1944 oraz VII-VIII 1944, z czego drugi „Riposta” dotyczył Okręgu Poznańskiego AK. W ramach zrzutów przewidywano przerzucenie do kraju przeszkolonych specjalistów dywersji i wywiadu, przesyłek pieniężnych oraz zaopatrzenia bojowego. Akcja „Riposta” obejmowała 381 lotów, z czego jedynie 205 samolotów zrealizowało zadanie. Dla Okręgu Poznańskiego AK z zaplanowanych 5, wykonano 4 loty, z czego dwie operacje zakończyły się niepowodzeniem: sprzęt i materiały bojowe dostały się w ręce wroga. Ich klęska stała się powodem masowych aresztowań.

Głaz 12. „OSTRÓW WIELKOPOLSKI – KROTOSZYN – PLESZEW UDZIAŁ ŻOŁNIERZY AK W WYZWALANIU MIAST I 1945” W czasie walk wyzwoleńczych, przy zdobywaniu Ostrowa Wlkp. w dniach 23-25 stycznia 1945r. wojska radzieckie wsparte zostały oddziałami polskich ochotników. Byli to głównie żołnierze AK w liczbie ok. 760 osób.