Władysław Bełza
Z Wikipedii
| Władysław Bełza | |
 |
|
| Urodzony | 17 października 1847 Warszawa |
| Zmarł | 29 stycznia 1913 Lwów |
 Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
|
Władysław Bełza (ur. 17 października 1847 w Warszawie, zm. 29 stycznia 1913 we Lwowie), polski poeta neoromantyczny, piszący w duchu patriotycznym, nazywany piewcą polskości. Publicysta, animator życia kulturalnego, oświatowego i prasowego.
Był synem Józefa Bełzy (ur. 1805 w Mostowicach k. Wielunia, zm. w 1888, z wykształcenia chemik) oraz Augusty Bogumiły Teofily Ostrowskiej (ur.w 1829 w Dąbrowie k. Wielunia), bratem Stanisława Bełzy (ur. w 1849, zm. w 1929, adwokat, pisarz, podróżnik i działacz kulturalny na Śląsku).
Uczył się w gimnazjum rządowym w Warszawie. W 1865 rozpoczął naukę w szkole oficerskiej w Kazaniu, a w latach 1866 - 1868 studiował w Szkole Głównej w Warszawie. Pisywał wówczas dla tygodników warszawskich - "Przyjaciela Dzieci" i "Przeglądu Tygodniowego". Debiutował w 1863 wierszem "Deszczyk wiosenny", opublikowanym na łamach "Przyjaciela Dzieci". W 1867 opublikował debiutancki zbiorek poetycki pt. "Podarek dla grzecznych dzieci". Od 1868 w Krakowie był lektorem ociemniałego już poety Wincentego Pola. Dzięki jego pomocy wydał w 1869 swoją drugą książeczkę dla dzieci – "Abecadlnik w wierszykach dla polskich dzieci", a później kolejną, zatytułowaną "Upominek dla młodzi polskiej na pamiątkę trzechsetnej rocznicy Unii Lubelskiej", przypominającą niektóre karty z dziejów Polski. Na pewien czas wyjechał do Lwowa, następnie do Wenecji, Padwy, Zurychu i Paryża, gdzie w kręgu emigracji polskiej zbliżył się do "pieśniarza Ukrainy" Bohdana Zaleskiego. Za jego radą przeniósł się do Poznania, gdzie został współzałożycielem "Tygodnika Wielkopolskiego", oraz pisma dla dzieci "Promyk", a także był inicjatorem utworzenia tam stałego teatru polskiego. Występował przeciwko germanizacji ludności polskiej w Wielkopolsce i na Śląsku. Pod koniec 1871 otrzymał nakaz niezwłocznego opuszczenia granic państwa pruskiego, jako tzw. lästiger Ausländer (niepożądany cudzoziemiec) – zbyt aktywny polski dzialacz narodowy. Udał się najpierw do Pragi, skąd w lutym 1872 wyjechal do Lwowa. Pisał artykuły do "Dziennika Polskiego" i "Gazety Narodowej", na Uniwersytecie Lwowskim sluchał przygodnie wykładów strażnika polszczyzny Antoniego Małeckiego i Romana Pilata.Związany był z uzdrowiskiem w Iwoniczu-Zdroju, gdzie organizował w l. 1874-90, życie kulturalne i towarzyskie. Tu również propagował i informował o pracach Towarzystwa wygłaszając odczyty. Dla regionu krośnieńskiego zasłużył się napisaniem pierwszego przewodnika krajoznawczo-turystycznego pt. „Iwonicz i jego okolice” wydanego w 1885 r. nakładem Zarządu Zdrojowego. W 1882 został zatrudniony w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich najpierw w charakterze skryptora, który nadzorował czytelnię dla młodzieży, zaś od 1891 – sekretarza administracyjnego Instytutu i naczelnika wydawnictwa książek szkolnych. Był współzałożycielem Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza, oraz Wydawnictwa Macierzy Szkolnej (1883). Do 1914 Macierz wydrukowała 1,5 mln książek, w tym 180-tys. nakład Pana Tadeusza. Była to najtańsza wydana wówczas polska książka.
Uprawiał popularną po powstaniu styczniowym lirykę społeczno-patriotyczną, ogłaszając kilka jej zbiorów. Wydał zbiory wierszy "Z wiosny", "Pieśni liryczne", "Z doli i niedoli", napisał jednoaktówkę "Emancypantka", dramat "Kacper Karliński" oraz poemat "Zamek grójecki". Publikował prace historyczno-literackie o Adamie Mickiewiczu i jego epoce. Pisał także pod pseudonimami: Władysław Piast, Władysław Ostrowski.
Wiele jego wierszy, pisanych w tonie patriotyczno-wychowawczym, było adresowanych do polskiej młodzieży i dzieci, np.: "Cnoty kardynalne", "Co kochać?", "Czem będę?", "Legenda o garści ziemi polskiej", "Marsz skautów", "Modlitwa za Ojczyznę", "O celu Polaka", "Polska mowa", "Ziemia rodzinna".
Jest autorem słynnego wiersza (napisanego w 1900 r.) pt. "Wyznanie wiary dziecięcia polskiego" ("Katechizm polskiego dziecka"), zaczynającego się słowami: — Kto Ty jesteś? / — Polak mały. / — Jaki znak twój? / — Orzeł biały.' Przez wiele lat był jedną z głównych osobistości lwowskiego Ossolineum – energiczny, pogodny, tryskający dowcipem a jednocześnie nadzwyczaj skromny.
Został pochowany w alei zasłużonych na Cmentarzu Łyczakowskim.
W Iwoniczu Zdroju, w dolinie Na Kawalcach znajduje się jego pomnik ufundowany przez wdzięcznych kuracjuszy i mieszkańców.
[edytuj] Dzieła
- Dawni królowie tej ziemi
- Zaklęte dzwony. Legenda z dziejów polskich
- Wincenty Pol : wspomnienie w 40-stą rocznicę zgonu poety
- Ołowiany żołnierz i inne powiastki dla młodego wieku
- Abecadlnik w wierszykach dla dzieci polskich
- Abecadło o chlebie
- Baśń o królewnie na drewnianych nóżkach
- Kłamstwo brudzi
- Katechizm polskiego dziecka
[edytuj] Bibliografia
- Kosiek A.: Miłośnik dzieci. Podkarpacie 1973 nr 8 s.
- Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży - W-wa, 1984 PSB. T. 1. - Kraków, 1935
- Tyszkiewicz T.: Władysław Bełza. W: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu. T. 1. - W-wa, 1965
