Jean Fouquet

Z Wikipedii

Jean Fouquet (ur. ok. 1415-1420 roku w Tours, zm. przed 8 listopada 1481^[1], prawdopodobnie tamże) – francuski malarz tablicowy, miniaturzysta i portrecista, nadworny artysta Karola VII i Ludwika XI. Uważany jest za najważniejszego malarza francuskiego XV wieku^[2].

O jego życiu wiadomo niewiele. Prawdopodobnie uczył się w paryskiej pracowni miniatorskiej, być może u Mistrza Bedforda^[3]. Między 1446 a 1448 przebywał we Włoszech, gdzie zetknął się z tamtejszą sztuką. W 1448 powrócił do Tours, gdzie się ożenił i począwszy od tego roku pracował dla Karola VII, a od 1461 dla jego następcy, Ludwika XI.

Dziś znane są dziś tylko dwa sygnowane przez niego dzieła: autoportret i iluminacje w Starożytnościach żydowskich, a pozostałe przypisywane mu są na podstawie podobieństw stylistycznych^[4]. W jego dorobku znajdują się obrazy tablicowe (portrety oraz obraz religijny - pieta z Nouans-les-Fontaines, 1470-80) i miniatury. Tworzył również na zamówienie dworu projekty nagrobków, witraży i dekoracji.

Pobyt we Włoszech zaznaczył się w twórczości Fouqueta. W jego dziełach, a zwłaszcza sposobie przedstawiania ludzkiej postaci i przestrzeni, wyraźne są wpływy włoskiego malarstwa wczesnego renesansu (Fra Angelico, Masolino, Paolo Uccello, Masaccio, Donatello, Jacopo Bellini). Widoczna jest również znajomość perspektywy linearnej (we Włoszech zapoznał się z jej teorią autorstwa L.B. Albertiego). Fouquet wprowadził do malarstwa francuskiego elementy renesansowe. Korzystał również z dorobku artystów niderlandzkich.

Prawdopodobnie Fouquet miał znaczący warsztat, który zapewne kontynuował działalność po jego śmierci do końca XV wieku. Swoją twórczością Fouquet wywarł wpływ na sztukę warsztatu Jean Colombe'a z Bourges, szkoły Fontainebleau i Jeana Cloueta^[5].

Pierwszym z przypisywanych mu obrazów jest portret Gonelli, błazna dworu w Ferrarze (Kunsthistorisches Museum w Wiedniu), datowany na podstawie badań dendrochronologicznych na ok. 1440^[6]. W Rzymie wykonał niezachowany portret Eugeniusza IV, wiszący niegdyś w kościele S. Maria sopra Minerva^[7]. Ok. 1450-60 namalował kanclerza Guillaume'a Juvénala de Ursis. Stworzył także portret króla Karola VII, na którym władcę przedstawił bez upiększeń – ze zniszczoną skórą, podkrążonymi oczami i haczykowatym nosem. Datowanie tego dzieła jest sporne.

Fouquet jest autorem tzw. dyptyku z Melun, wykonanego na zamówienie skarbnika i sekretarza Karola VII, Étienne Chevaliera. Przeznaczony był do zawieszenia w nad grobem żony Chevaliera, Catherine Budé (zm. 1452). Obecnie obrazy są rozdzielone i znajdują się w różnych miejscach (w Berlinie i Antwerpii), ale najprawdopodobniej pierwotnie były ze sobą związane. Przypuszczenie takie oparte jest na relacji XVII-wiecznego historyka Denisa Godefroya, który ok. 1660 widział dyptyk na jego oryginalnym miejscu^[8]. Wedle jego opisu obie deski były rozdzielone medalionami, z których jeden obecnie identyfikuje się z medalionem z autoportretem Fouqueta, a drugi z medalionem ze sceną z Legendy św. Stefana (ex-Shoss Köpenick, Berlin, zniszczony w 1945)^[9].

Na jednym z tych obrazów przedstawiono samego zleceniodawcę stojącego obok swojego patrona – św. Stefana (odpowiednikiem francuskiego imienia Étienne jest bowiem Stefan lub Szczepan). Étienne, ubrany w gruby czerwony kaftan z futerkiem, ma ręce złożone w geście modlitewnym. Zdaniem Wendy Beckett twarz mecenasa jest dość prostacka i całkiem niearystokratycznie śniada^[10]. Święty Stefan jedną rękę trzyma na ramieniu Chevaliera, a w drugiej ma Biblię z leżącym na niej kamieniem, który stanowi aluzję do męczeńskiej śmierci przez ukamienowanie; w taki bowiem sposób święty ten zginął. Z głowy świętego Stefana płynie krew. Tłem jest dekoracja architektoniczna, oparta na perspektywie.

Druga część tego dyptyku to obraz Maryi z dzieciątkiem. Maryja otoczona jest przez czerwone i niebieskie cherubiny oraz serafiny, a jej wygląd ma charakter nadnaturalny, widoczny zwłaszcza w porównaniu do realistycznych przedstawień z sąsiadującego obrazu. Na podstawie przekazu Denisa Godefroya przedstawienie Maryi uważane jest za portret Agnès Sorel. Była ona kochanką króla Karola VII, ale także Étienne Chevaliera – późniejszego wykonawcy jej testamentu.

Bez wątpienia, ze względu na obecność podpisu, Fouquetowi można przypisać autorstwo 11 ostatnich miniatur w Starożytnościach żydowskich Józefa Flawiusza (ok. 1470-76, Bibliothèque National, Paryż)^[11]. Na podstawie podobieństw przypisano mu także inne iluminacje: w Godzinkach Étienne Chevalier (ok. 1450-58, niekompletne i rozproszone), Grandes chroniques des rois de France (1458, Bibliothèque National, Paryż), Przygodach szlachetnych mężów i niewiast Giovanniego Boccaccia (ok. 1459, Alte Pinakothek, Monachium), Godzinkach z Nowego Jorku (ok. 1460-65, Pierpont Morgan Library) i Godzinkach z Malibu (ok. 1465-68, Getty Museum).

Portret Gonelli, błazna dworu w Ferrarze, ok. 1440, Kunsthistorisches Museum

Portret Karola VII, ok. 1444-1451, Luwr

Miniatura z Madonną, Godzinki Étienne Chevalier, ok. 1450-58, Musée Condé, Chantilly

Pietà z Nouans-les-Fontaines, 1470-80,

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 350.
2. ↑ Centralną postacią francuskiego malarstwa XV wieku nazywa Fouqueta Ehrenfried Kluckert w publikacji Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, s. 397. W Nowej encyklopedii powszechnej PWN Fouquet uznany jest za najwybitniejszego malarza francuskiego XV wieku (Nowa encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1995, ISBN 83-01-11097-X, s. 413), za jednego z najwybitniejszych artystów francuskich XV wieku uważany jest przez Andrzeja Dulewicza w Słowniku sztuki francuskiej, Warszawa 1971, s. 152.
3. ↑ J.P. Couchoud, Sztuka francuska, Warszawa 1981, t.1, s. 168.
4. ↑ Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 350.
5. ↑ Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 355.
6. ↑ Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 350.
7. ↑ Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 350.
8. ↑ Denis Godefroy, Remarques sur l'histoire de Charles VII, Paris 1661. Informacja podana za: Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 352.
9. ↑ Dictionary of Art, 1996, t. 11, s. 352.
10. ↑ W. Beckett, 1000 arcydzieł, Warszawa: "Arkady", 2001, ISBN 83-213-4218-3, s. 154.
11. ↑ J.P. Couchoud, Sztuka francuska, Warszawa 1981, t.1, s. 168.

[edytuj] Bibliografia

• Dictionary of Art, 1996, t. 11.
• Dulewicz Andrzej, Słownik sztuki francuskiej, Warszawa 1971.
• Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, red. R. Toman, 2000, ISBN 83-7423-163-7.
• Historia portretu, Warszawa: Wydawnictwo "Arkady", 2001, ISBN 83-213-4235-3.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• (fr) Jean Fouquet, peintre et enlumineur du XVe siècle (Bibliothèque Nationale de France)