John Harrison

Z Wikipedii

John Harrison (ur. 24 marca 1693, zm. 24 marca 1776) – angielski cieśla i zegarmistrz samouk; zbudował pierwszy zegar (tzw. chronometr), który mógł być używany na statkach.

Umożliwiło to rozwiązanie problemu określania długości geograficznej. Dzięki swej konstrukcji Harrison zdobył nagrodę parlamentu brytyjskiego w wysokości 20 000 funtów za rozwiązanie tego problemu.

Harrison urodził się w miejscowości Foulby, niedaleko Wakefield w hrabstwie Yorkshire. Około roku 1700 jego rodzina przeniosła się do miejscowości Barrow upon Humber. John był najstarszym dzieckiem w rodzinie i został przyuczony do zawodu cieśli przez ojca. Pracując jako cieśla zajmował się naprawą zegarów w wolnym czasie.

W trakcie swego życia opracował wiele patentów które w znaczący sposób poprawiły precyzję działania zegarów mechanicznych, m.in.:

• poprzez zastosowanie połączonych na przemian prętów stalowych i mosiężnych wyeliminował błędy wynikające ze zmian długości wahadła w zegarach;
• koszyczkowe łożysko kulkowe
• zastosowanie bimetalu
• wykorzystanie odpowiednio opracowanych kamieni szlachetnych jako beztarciowych łożysk dla kół zębatych

W roku 1728 zdecydował się na wyjazd do Londynu aby wziąć udział w konkursie na rozwiązanie problemu pomiaru długości geograficznej (Longitude Act). Dzięki pomocy Edmunda Halleya, królewskiego astronoma i członka komisji konkursowej poznał George Grahama zegarmistrza londyńskiego, który zachęcił go do pracy i pożyczył pieniądze. W roku 1735 ukończył budowę zegara nazwanego H-1 (ważył 34 kg, zajmował sześcienna szafę o krawędzi 1,2 m). Testy przeprowadzone w roku 1736 mimo że wykazały dokładność zegara wynoszącą kilka sekund na dobę nie zadowoliły Harrisona, który przystąpił do konstruowania kolejnych zegarów:

• H-2 - ukończony w 1741, ważył 39 kg ale był precyzyjniejszy niż H-1
• H-3 - ukończony w 1758 -znacznie lżejszy - 27 kg
• H-4 - ukończony w roku 1759, który dzięki zastosowaniu kamieni szlachetnych jako łożysk dla miniaturowych kół zębatych przypominał duży zegarek kieszonkowy (13 cm średnicy, waga 1,5 kg). Zegar ten pod koniec roku 1761 na pokładzie okrętu HMS Deptford wyruszył w rejs z Portsmouth do Port Royal na Jamajce którego celem było udowodnienie przydatności zegara do pomiaru długości geograficznej. Maksymalny błąd chronometru w czasie rejsu nie przekroczył 1 minuty i 15 sekund (przy marginesie błędu dopuszczonym przez Longitude Act w wysokości 2 minut - co odpowiadało połowie stopnia (30 minutom) długości geograficznej). Mimo takiego rezultatu Harrison otrzymał połowę nagrody (10 000 funtów). Dopiero po 4 latach i dopiero po interwencji króla Jerzego III otrzymał druga połowę w czerwcu 1773 roku.

[edytuj] Bibliografia

• W poszukiwaniu długości geograficznej, Dava Sobel, Zysk i S-ka Wydawnictwo 1998, ISBN 83-7150-498-5