Junta czarnych pułkowników
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Junta czarnych pułkowników - dyktatura wojskowa w Grecji, w latach 1967–1974. Została zapoczątkowana 21 kwietnia 1967 przez wojskowy zamach stanu. W 1973 krwawo stłumiono strajk studentów. W 1974 nieudana próba przyłączenia Cypru do Grecji skompromitowała juntę - rządy objął wezwany z emigracji Konstantinos Karamanlis.
Spis treści |
[edytuj] Preludium
Zamach stanu z 1967 r. i następujące po nich siedmioletnie rządy junty wojskowej poprzedziło trzydzieści lat podziałów narodowych między lewicą i prawicą. Te podziały wywodzą się jeszcze z czasów II wojny światowej, kiedy przeciwko niemieckim okupantom walczyli zarówno ruch oporu wierny rządowi greckiemu, jak i bojówki komunistyczne. W 1944 r. te spory przekształciły się w krwawą wojnę domową, trwającą do 1949 r.
Zgodnie z doktryną Trumana, Stany Zjednoczone wsparły Grecję, w obawie przed opanowaniem tego kraju przez komunistów. Armia, a przede wszystkim wywiad wojskowy ściśle współpracował z CIA. W późniejszych latach, spowodowało to powstanie plotki, jakoby USA wsparły zamach stanu z 1967 r. Nie ma jednak dowodów na poparcie tej tezy.
W 1965 r. premier Georgios Papandreu został zdyminosjonowany przez króla Konstantyna II, wywołując tym samy kryzys konstytucyjny. Na przestrzeni 2 lat kraj miał pięciu premierów. Król zdecydował się na rozpisanie wyborów, które miały odbyć się 28 maja 1967 r. Przewidywano, że partia Papandreu (Unia Centrum - EK) wygra wybory, ale nie będzie miała większości. Musiałaby połączyć siły ze Zjednoczoną Demokratyczną Lewicą - EDA. Część wojskowych podejrzewała, że EDA jest w istocie przybudówką, nielegalnej wówczas, Komunistycznej Partii Grecji. Obawy te doprowadziły do zamachu stanu.
[edytuj] Zamach stanu
21 kwietnia 1967 puczyści którymi przewodził generał brygady Stylianos Pattakos i pułkownicy Jeorios Papadopulos i Nikolaos Makarezos dokonali zamachu stanu. Zajęto ministerstwo obrony, pałac królewski, parlament i centra komunikacyjne w Atenach, a także ustawili czołgi. Inni spiskowcy dokonywali aresztowań czołowych polityków m.in. premiera Panagiotisa Kanellopuolosa, jak i zwykłych obywateli podejrzewanych o sympatię lewicowe.
Konstantyn II, mimo apelu premiera, odmówił działań przeciwko puczystom i sam stanął po ich stronie. Nie miał zresztą wielkiego wybory po tym jak czołgi otoczyły pałac królewski. Junta jedynie pozwoliła królowi mianować premiera, którym został Konstantinos Kollias.
Na jesieni 1967 r., pod wpływem sugestii USA, król postanowił zmienić rząd. 13 grudnia 1967 r. wylądował w Kawali, ponieważ Ateny były pod pełną kontrolą junty, a także liczył na przybycie wiernych oddziałów wojska. Początkowo wydawało się że wszystko idzie zgodnie z planem. Marynarka i siły powietrzne, nadal wierne królowi, ogłosiły mobilizację, wierni generałowie odcięli łączność telefoniczną z Atenami, a dowódca wojsk w Kawali był lojalny wobec króla. Plany króla były jendak zbyt zbiurokratyzowane, ponieważ liczył, że rozkazy generałów będą automatycznie wykonywane. Nie skontaktował się także z politykami. Wówczas średniej rangi prorządowi oficerowie, aresztowali generałów i przejęli dowodzenie nad ich oddziałami. Oficerowie ci postanowili aresztować króla. Konstantyn II, widząc, że pucz się nie udał, następnego dnia wyjechał do Rzymu, wraz z premierem Kolliasem
Po wyjeździe króla i premiera, Grecja została bez głowy państwa i szefa rządu. Nie zraziło to jednak junty, która szybko ustanowiła regenta. Został nim generał Jeorios Zoitakis, który mianował Papadopoulosa premierem. W 1972 Zoitakis został usunięty ze stanowiska regenta, a zastąpił go Papadopoulos.
[edytuj] Rządy
Po zamachu zakazano działalności wszelkich partii politycznych, wprowadzono cenzurę, uwięziono bądź zsyłano przeciwników politycznych, głównie działaczy lewicowych, demonstracje polityczne były zabronione, a wolność zgromadzeń zniesiono. Powszechne stało się stosowanie tortur przez tajną policję i żandarmerię wojskową.
Junta przedstawiła zamach jako "rewolucję która uratowała naród". Twierdzili, że komuniści zinfiltrowali urzędy, uniwersytety, a nawet armię celem dokonania puczu.
[edytuj] Upadek junty
W 1968 r. Papadopoulos stwierdził, że jest gotów dokonać reform, ale twardogłowi członkowie junty storpedowali ten pomysł. Papadopoulos zagroził rezygnacją, lecz został odwiedziony od tego.
Na początku lat siedemdziesiątych nastąpił wzrost niezadowolenia z rządów. Papadopoulos postanowił dokonać reform. 1 czerwca 1973 r. zniesiono monarchię, a on sam ogłosił się prezydentem. Wielu wojskowych nie było z tego powodu zadowolonych.
14 listopada 1973 r. na politechnice ateńskiej studenci rozpoczęli strajk, przeciwko rządom wojskowym. Trzy dni później wojsko krwawo stłumiło protest, a na teren uczelni wjechały czołgi. Dla twardogłowych było już za wiele i postanowili działać. 25 listopada 1973 r. generał Dimitrios Ioannides obalił Papadopoulosa, a na jego miejsce mianował generała Faedon Gkizikisa, a premierem został Adamantios Androutsopoulos. Teraz rząd twierdził, że jego poprzednicy "odeszli od ideałów" rewolucji", a on postanowili je ratować.
15 lipca 1974 r. na Cyprze doszło do zamachu stanu dokonanego przez progrecką partię i jednocześnie wspieranego przez Ateny. Pucz jednak wywołał natychmiastową reakcję Turcji, która dokonała inwazji na wyspę 20 lipca 1974 r. Obawiając się wojny z Turcją, oficerowie wycofali poparcie dla Ioannidesa. Prezydent Gkizikis spotkał się z czołowymi politykami i ustalił, że należy powołać rząd jedności narodowej, który będzie kierował krajem do wyborów. Początkowo premierem miał zostać Kanellopuolos, ale prezydent przekonał do powrotu do kraju politycznego weterana Konstandinosa Karamanlisa. Karamanlis został zaprzysiężony 24 lipca 1974 r. Wybory parlamentarne odbyły się 17 listopada i wygrała je Narodowa Demokracja, partia premiera.
