Karel Hynek Mácha
Z Wikipedii
Karel Hynek Mácha (ur. 16 listopada 1810 w Pradze, zm. 6 listopada 1836 w Litoměřicach) był czeskim poetą, najbardziej znanym przedstawicielem czeskiego romantyzmu.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
[edytuj] Rodzina
Urodził się 16 listopada 1810 roku w Pradze na Maléj Stranie. Matka pochodziła z muzykalnej rodziny, ojciec po przybyciu ze wsi do Pragi, pracował jako pomocnik młynarza.
[edytuj] Studia
W latach 1824 – 1830 uczył się w miejskim gimnazjum (niemieckim), w domu mówiono po czesku. Po maturze zaczął studiować filozofię w Pradze, ukończył studia prawnicze (1836) i rozpoczął praktykę w kancelarii adwokackiej w Litoměřicach.
[edytuj] Życie
Miał stosunkowo częste problemy z policją, ponieważ spotykał się i pomagał polskim powstańcom. Był zachwycony Rewolucją Francuską. Jego wielką pasją było podróżowanie i zwiedzanie miast. Już w czasie swoich studiów podejmował Macha liczne podróże do północnych Czech, w Karkonosze i do Wenecji. Zakochał się w Marince Štichové, która niebawem zmarła. Po jej śmierci Macha napisał tragedię Márinka . Grał w Teatrze Kajetańskim (Kajetánské Divadlo), w grupie teatralnej skupionej wokół aktora, reżysera i autora sztuk teatralnych Josefa Kajetána Tyla (1808 – 1856) (z jego sztuki Fidlovačka pochodzi czeski hymn narodowy Kde domov můj (Gdzie mój dom)). Później w Teatrze Kajetańskim poznał córkę księgarza Eleonorę Šomkovą. Ze związku narodził się nieślubny syn. Macha postanowił szybko przygotować się do ślubu. Nie zdążył zrealizować tego zamiaru, zmarł przedwcześnie 6 listopada 1836 roku. Pogrzeb odbył się dwa dni po planowanym ślubie. Umarł w następstwie wyziębienia organizmu spowodowanego gaszeniem pożaru. W akcie zgonu napisano, że przyczyną śmierci było zapalenie płuc, jednak możliwe, że Mácha w rzeczywistości zmarł na tyfus albo cukrzycę.
[edytuj] Inspiracje
Mácha już jako student czytał wszystko co znalazło się w zasięgu jego ręki, od rycerskich romansów po dzieła Szekspira. Inspirowały go przede wszystkim dzieła takich autorów jak:
Ważnym elementem występującym w jego dziełach jest przyroda. Macha jako awanturnik chętnie podróżował po kraju. W Máju inspiracją stała się dla niego kraina wokół zamku Bezděz.
[edytuj] Twórczość
Pierwsze wiersze pisał po niemiecku, później zaczął pisać w obydwu językach, u schyłku życia tworzył jedynie po czesku.
[edytuj] Niemieckie wiersze
- Versuche des Ignac Macha ( Próby Ignacego Macha )
- Hoffnung ( Nadzieja )
[edytuj] Czeskie wiersze
- Svatý Ivan ( Święty Jan )
- Na hřbitově ( Na cmentarzu )
- Hrobka králů a knížat českých ( Grobowiec królów i książąt czeskich )
[edytuj] Proza
- Krkonošská pouť ( Karkonoska podróż )
- Obrazy ze života mého ( Obrazy z mojego życia ) – zespół opowieści składających się z elementów autobiograficznych.
- Kat – miała to być tetralogia o zamkach (Křivoklad, Valdek, Karlův Týn, Vyšehrad), zostało jedynie pierwsze dzieło. Powieść. Akcja rozgrywa się w czasach panowania Wacława IV. Kat jest przyjacielem i przyszywanym bratem Wacława IV. Czuje urazę, ponieważ nie został królem.
- Klášter Sázavský ( Klasztor Sazawski ) – próba powieści – niedokończona
- Večer na Bezdězu ( Wieczór na Bezdiezu ) – liryczna proza, akcja mało znacząca, ale ujmuje wewnętrzne stany autora.
- Márinka ( Marynka ) – liryczne opowiadanie o bardzo pięknej dziewczynie, która żyje ze swoim ojcem – ślepym skrzypkiem, żebrakiem. Marynka jest dla poety ideałem piękna – niebawem umiera. Opowiadanie o jego miłości.
[edytuj] Dramat
- Bratři ( Bracia )
- Král Fridrich ( Król Fryderyk )
- Bratrovrah ( Bratobójca )
- Boleslav ( Bolesław )
[edytuj] Liryczne opowiadania
- Mnich
- Návrat ( Powrót )
- Cikáni ( Cyganie )– proza, nie ma samodzielnej akcji, autor chciał tutaj wyrazić smutek i rozczarowanie życiem.
- Máj ( Maj )– (1836) najbardziej znany utwór Macha, przełożony na wiele języków. Pierwsze wydanie "Máj" ukazało się w kwietniu 1836. Początkowo Máj nie został dobrze przyjęty. Dzieło odrzuciła krytyka, utwór był uważany za mało patriotyczny. Dopiero przy następnych wydaniach poezja została zrozumiana. Zwolennicy dzieła Máj uważali je za przełomowe. Od drugiej połowy XIX wieku zaczęto uważać Macha za najważniejszego przedstawiciela czeskiego romantyzmu.
- Liryczno - epickie dzieło z nierozwiniętą akcją, obejmuje 4 pieśni i 2 intermezza. Głównym bohaterem jest Wilhelm. Podstępnie morduje swojego przyjaciela, który jest zarazem jego ojcem, o czym Wilhelm nie wie. Zostaje skazany jako morderca ojca na karę śmierci. Jaromiła oczekuje Wilhelma (wódz rozbójników), kiedy dowiaduje się o jego skazaniu popełnia samobójstwo skacząc do jeziora. Mácha starał się pokazać uczucia oskarżonego, jego naturę. Oskarża społeczeństwo o to, że doprowadziło go do morderstwa. Máj jest bardzo bogaty językowo, autor używa w swoim dziele nietypowych słów, zwrotów, porównań, onomatopei i wolnych asocjacji myślowych.
