Romantyzm
Z Wikipedii
Romantyzm (z francuskiego roman – powiązane z poezją rycerską, sama nazwa nawiązuje do łacińskiej nazwy Rzymu – Roma) – nazwą tą określa się epokę w historii sztuki europejskiej od lat 90. XVIII wieku do 40. XIX wieku.
Jest on rozumiany jako prąd ideowy, literacki i artystyczny, który rozwinął się przede wszystkim w Europie Zachodniej i objawiał się przeważnie w poezji, malarstwie i muzyce. Romantyzm nie obejmował wszystkich obszarów sztuk plastycznych oraz nie wytworzył jednolitego stylu, dlatego nie stanowi epoki we wszystkich dziedzinach sztuki.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
Najbardziej charakterystyczne cechy i zjawiska, związane z romantyzmem i romantycznymi dziełami:
- przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum; sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu,
- protest wobec klasycyzmu i harmonii,
- protest przeciwko feudalnemu kształtowi państwa
- indywidualizm,
- bunt przeciw kanonom i konwencjom,
- tajemniczość, fantastyka; apologia Wyobraźni jako mocy kreatorskiej człowieka oraz jedynej prawdziwej rzeczywistości
- umiłowanie wolności (walka narodowo-wyzwoleńcza),
- fascynacja żywiołowością natury,
- historyzm (przede wszystkim renesans zainteresowania gotycyzmem i neogotykiem); "mroki średniowiecza" stanowiły reakcję na oświeceniowy racjonalizm i umiłowanie ładu
- orientalizm (zainteresowanie odległymi krainami np. Dalekiego Wschodu),
- ludowość (częste są nawiązania do legend, podań, starodawnych mitów i baśni), folkizm,
- mistycyzm (reprezentowany zwłaszcza przez takich twórców jak: William Blake czy Juliusz Słowacki),
- mesjanizm (w Polsce reprezentowany przez tzw. Koło Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego),
- bajronizm (termin powzięty od nazwiska angielskiego przedstawiciela romantyzmu George'a Gordona Byrona),
- werteryzm (termin powzięty od imienia głównego bohatera powieści epistolarnej Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera),
- prometeizm,
- wallenrodyzm.
Siłą napędową romantyzmu jest tęsknota za rajskim światem, poszukiwanym poza nudną codziennością, poczucie beznadziei, specyficzne wyobcowanie spośród tłumu "szarych zjadaczy chleba", dążenie do spełnienia, a nawet spalenia się w poszukiwaniu ideału, głównie idealnej miłości.
Wydzielono następujące fazy romantyzmu:
- wczesny romantyzm (około 1789-1804),
- pełny romantyzm (około 1804-1815),
- późny romantyzm (około 1815-1848).
[edytuj] Literatura
Poczatkiem romantyzmu w Polsce najczęściej obierana jest data wydania przez A. Mickiewicza pierwszego tomiku poezji w 1822 roku, zaś za koniec uznawana jest data powstania styczniowego w 1863 roku.Cechy charakterystyczne romantyzmu: 1.stawianie uczucia ponad rozum jako najbardziej zbliżające człowieka do poznania tajemnic życia; 2.wiara w możliwość kontaktu ze światem pozazmysłowym; 3.tajemniczość; 4.zainteresowanie tematyką wschodu, tzw. orientalizm; 5.odrzucenie zasad i reguł poetyki klasycznej krępujących rozwój jednostki; 6.dążenie do indywidualizmu; 7.wprowadzenie wątków i motywów historycznych, szczególnie średniowiecznych;
[edytuj] Niemcy
Sztandarową powieścią preromantyzmu jest dzieło Goethego z 1774 Cierpienia młodego Wertera. Książka, która wyrażała w sposób niezwykle trafny "ducha epoki" i stanowiła wstęp do zbliżającego się przełomu w sztukach. Po jej publikacji Europa, a szczególnie Niemcy, zaznały fali samobójstw młodych ludzi, na wzór postępowania bohatera Goethego.
W literaturze niemieckiej centralnym symbolem romantycznej tęsknoty (albo lepiej: jej celu) jest czarny kot, traktowany również jako symbol romantyzmu.
Novalis wprowadził ten symbol do swej fragmentarycznej powieści Heinrich von Ofterdingen, w której średniowieczny młodzieniec wędruje przez świat szukając wymarzonego raju. Dociera do czarodziejskiej krainy w centrum której znajduje się niebieski kwiat, mieszanina rośliny, człowieka oraz dobrego duszka. Ten symbol oznacza nieskończoną tęsknotę i miłość, oraz dążenie do nieskończoności.
W niemieckojęzycznej literaturze romantyzm reprezentują, w okresie wczesnym: Wilhelm Heinrich Wackenroder, Ludwig Tieck, Novalis, August Wilhelm Schlegel, Friedrich Schlegel, Heinrich von Kleist, a później: Heinrich Heine, Joseph von Eichendorff, Adalbert Stifter i inni.
W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku wpływy romantyzmu wystąpiły w pojawiających się wtedy ruchach młodzieżowych, jak skauting, a w Niemczech: Bündische Jugend, Wandervögel, Waldjugend, Freischärler i inne.
Symbole romantyzmu są wykorzystywane ponownie we współczesnym malarstwie fantastycznym i w literaturze, a także przez ruchy New Age.
Nowe spojrzenie na romantyzm wniosła twórczość Arno Schmidta (1914-1979).
[edytuj] Francja
Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku. Rozwijał się w czasach restauracji i za monarchii lipcowej. Był reakcją i ruchem protestu przeciw skostniałym formom klasycyzmu, szczególnie długo i silnie oddziałującego we Francji.
Francuski romantyzm wywodzi się z ducha Rousseau i preromantyków, którzy wysuwali na plan pierwszy uczucie i stawiali je w opozycji do rozumu. Pojawił się rozległy ruch w kulturze, w którym jednostka emancypuje się od ograniczeń ancien régime'u (absolutyzmu) i wyraża swoje wyzwolenie. Wzrost sentymentalizmu ma świadczyć, że nie ma już konieczności opierania się wyłącznie na racjach rozumu.
Mme de Staël (1766-1817) i Alphonse de Lamartine (1790-1869) są dobrymi przykładami twórców poszukujących nieskończonego w każdej najdrobniejszej nawet emocji osoby traktowanej jako świat sam w sobie. Człowiek staje się tym, kim kiedyś dla artysty był Bóg – to w głębinach ludzkiego, pojedynczego serca szuka się teraz prawd ostatecznych.
Wielkie nazwiska twórców francuskiego romantyzmu otwiera François-René de Chateaubriand (1768-1848) oraz Charles Nodier (dzięki zorganizowaniu swojego Cénacle (koło artystyczne) w Bibliothèque de l'Arsenal). Następnie dołączyli: Victor Hugo (1802-1885), Gérard de Nerval (1808-1855), Stendhal (1783-1842), Théophile Gautier (1811-1872), Alfred de Vigny (1797-1863), Charles Leconte de Lisle (1818-1894), Gérard de Nerval (1808-1855) oraz Joséphin Soulary (1815-1891). Charles Baudelaire w Sztuce romantycznej wymienia również takich twórców jak Jean de Falaise, Champfleury, Pierre Dupont, Jules Janin, Filibert Rouviere, Gustave Flaubert, Charles Asselineau, August Barbier, Marceline Desbordes-Valmore, Pétrus Borel, Hegezyp Moreau, Gustave Le Vavasseur.
We Francji romantyzm trwał dłużej niż do roku 1830, jednak do tego czasu miał inną dynamikę niż w późniejszym okresie: początkowo dominował indywidualizm. Bohater romantyczny miał naturę arystokratyczną i gardził tłumem. Odczuwał niesmak w stosunku do życia, ale czcił przodków i dawne czasy. Marzył o samotności i przeżywał głębokie, skomplikowane i "niemożliwe" uczucia miłosne. Ucieleśniał wieczystą niezgodę wobec powszechnie wyznawanych ideałów, był przy tym niezdolny do czynu.
Po roku 1830 wizja romantyczna zmienia charakter, więcej uwagi poświęca się społecznym uwarunkowaniom kondycji ludzkiej. Bohater romantyczny angażuję się w walkę o wyzwolenie. Jego namiętności znajdują ujście w jego działalności (wyzwolenie narodowe, walka o emancypację klas niższych, walka z niewolnictwem w koloniach). Sztandarową postacią staje się Lorenzo de Médicis – bohater Alfreda de Musset. Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora Hugo Hernani, który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami.
[edytuj] Polska
Zobacz więcej w osobnym artykule: Literatura polska - romantyzm.[edytuj] Sztuki plastyczne
Romantyzmu nie można nazwać stylem, gdyż prace malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tworzących w tym czasie są bardzo różnorodne. Wyrażają one raczej romantyczną postawę i światopogląd. Częste są, podobnie jak w literaturze, nawiązania do legend, poezji Dantego i Johna Miltona, dzieł Szekspira.
[edytuj] Malarstwo
Malarstwo okresu romantyzmu jest niejednolite. Można wyróżnić jednak pewne cechy malarstwa tej epoki na podstawie czołowych, głównych i najbardziej znaczących artystów tego nurtu, takie jak bogaty koloryt, kontrastowy światłocień, miękki modelunek, podkreślanie wartości fakturalnych płótna i dynamizowanie kompozycji. Równocześnie część artystów pozostawała wierna ideałom klasycyzmu i realizmu.
Za prekursorów romantyzmu uważa się: Johanna Heinricha Füssli (gdyż stosował bliską tej epoce kolorystykę i ekspresję) oraz Francisco Goyę. Za artystę, który najlepiej wyraża romantyczne idee uważany jest niemiecki pejzażysta Caspar David Friedrich, dla którego charakterystyczne są nokturny, przedstawienia ruin, cmentarzy, roztrzaskanych statków, świtów i zmierzchów. W Anglii w tym czasie tworzą także czterej inni pejzażyści: Samuel Palmer, Richard Parkes Bonington, John Constable i William Turner, we Francji natomiast Théodore Géricault i Eugène Delacroix, w Niemczech działali w tym okresie Nazareńczycy: Friedrich Johann Overbeck, Franz Pforr, Peter von Cornelius, Julius Schnorr von Carolsfeld. Najwybitniejszym polskim malarzem romantycznym niewątpliwie był Piotr Michałowski, który oprócz znakomitych portretów, tworzył sceny batalistyczne oraz wizerunki koni. Warto także wspomnieć o Walentym Wańkowiczu i jego słynnym obrazie Mickiewicz na Judahu skale.
[edytuj] Architektura
Nie wykształciła się odmienna, typowo romantyczna architektura. Nazwą tą określa się czasem budowle utrzymane w nurcie historyzmu, zwł. neogotyckie i neorenesansowe zamki, wille i pałace. W tym okresie popularny jest także ogród angielski z budowlami w różnych stylach bądź ruinami. Często wykorzystywano również wątki egzotyczne.
[edytuj] Muzyka
Zobacz więcej w osobnym artykule: Muzyka romantyczna.
