Karl Kautsky
Z Wikipedii
Karl Kautsky (ur. 16 października 1854 r., Praga, Czechy – zm. 17 października 1938 r., Amsterdam, Holandia) – działacz robotniczy, teoretyk demokratycznego socjalizmu, uzasadnianego z pozycji marksowskich.
Do austriackiej partii socjalistycznej wstąpił w 1875 r. w czasie studiów w Wiedniu. Rozpoczął wówczas ożywioną działalność publicystyczną. Od początku lat 80. związany z niemiecką socjaldemokracją związał się wówczas z niemiecką socjaldemokracją. W 1883 r. założył i aż do 1917 r. redagował czasopismo "Die Neue Zeit", które pełniło nieformalnie rolę organu teoretycznego II Międzynarodówki. W latach 1885-1889 w czasie pobytu w Londynie znacznie pogłębił pod bezpośrednim wpływem Fryderyka Engelsa znajomość marksizmu i zyskał sławę jako autor książki Nauki ekonomiczne Karola Marksa (1887; przez wiele dziesięcioleci była to najbardziej poczytna popularyzacja 1 tomu Kapitału, przetłumaczona na 18 języków). Był głównym twórcą Programu Erfurckiego SPD, przez długi okres uznanego wzoru programów partii socjaldemokratycznych.
Kautsky był głównym ideologiem tzw. centryzmu - nurtu, który dystansował się zarówno od prawicy socjaldemokratycznej, jak i skrzydła radykalnie rewolucyjnego. Tematyka jego prac była niezmiernie rozległa. Szczególnie wiele uwagi poświęcił uzasadnieniu tezy o historyczności kapitalizmu i wewnętrznych sprzecznościach tego systemu, które w długiej perspektywie doprowadzą do jego upadku. Kautsky dowodził, że w nowoczesnym kapitalizmie następuje koncentracja produkcji i centralizacja kapitału, względne zubożenie proletariatu i zaostrzenie sprzeczności klasowych oraz przybierają na sile tendencje do uwstecznienia demokratycznych form ustroju państwowego. W polemice z leninowską koncepcją imperializmu, zwrócił uwagę na możliwość zaistnienia pokojowej polityki imperialistycznej w formule bliskiej współczesnej neoliberalnej globalizacji (tzw. ultraimperializm). Kautsky odrzucał koncepcję koalicji partii socjaldemokratycznej z liberałami. Dowodził, że warunkiem rozpoczęcia przeobrażeń socjalistycznych jest zdobycie władzy przez proletariat. Kautsky opowiadał się konsekwentnie za demokratyczną drogą walki o władzę. Przeciwstawiał się wzrastającej w socjaldemokracji tendencji do usprawiedliwiania polityki ekspansji kolonialnej.
Po wybuchu wojny Kautsky początkowo przystał na głosowanie za kredytami wojennymi. Za najważniejsze zadanie socjaldemokracji uważał działanie na rzecz jak najszybszego zawarcia pokoju. Krytykował głównie szowinistyczne, proimperialistyczne poglądy prawicy SPD, ale - w przeciwieństwie do Róży Luksemburg - uważał za nierealistyczne liczenie na wykorzystanie wojny w celu przeprowadzenia rewolucji. Walka o socjalizm miała być podjęta metodami demokratycznymi po zakończeniu wojny. Wiosną 1917 r., po rozłamie w socjaldemokracji na tle stosunku do wojny, wstąpił do antywojennej USPD (Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), w której znalazł się wspólnie m.in. z Różą Luksemburg i Eduardem Bernsteinem.
Do Rewolucji Październikowej Kautsky (Dyktatura Proletariatu 1918) odniósł się od razu krytycznie, atakując politykę bolszewików za dyktatorskie metody i wskazując, że próba budowy socjalizmu w zacofanym kraju, w którym nie rozwinęły się kapitalistyczne stosunki produkcji, jest utopijna i skazana na degenerację. Wskazywał, że rewolucja rosyjska jest w istocie rewolucją przeciwko literze i duchowi materializmu historycznego. Kautsky stawiał na legalną drogę proletariatu do władzy i za jedynie dopuszczalną formę jego panowania politycznego uważał republikę parlamentarną gwarantującą wszystkim pełnię praw i wolności politycznych. Ostra krytyka bolszewickiej dyktatury wywołała zjadliwą polemikę ze strony Lenina, który zarzucał Kautsky'emu niezrozumienie dialektycznego charakteru procesu rewolucyjnego oraz wypaczenie poglądów Marksa i Engelsa na państwo.
Po ponownym zjednoczeniu USPD i SPD Kautsky przedstawił swoje koncepcje polityczne i teoretyczne w pracy Rewolucja proletariacka i jej program (1922, wyd. polskie 1924). SPD została jednak szybko zdominowana przez dawną prawicę partyjną, a wpływ Kautskiego na politykę partii był nieporównywalnie słabszy niż przed wojną. W 1924 Kautsky przeniósł się do Wiednia. Ostatnich kilkanaście lat życia poświęcił pracy teoretycznej. W 1927 r. ukazała się duża praca Kautsky'ego Materialistyczne pojmowanie dziejów (wyd. polskie 1963). Kautsky przepowiadał m.in. dalszą degerację i nupadek władzy bolszewików w Rosji. Liczył, że otworzy to ponownie drogę do odbudowy silnego, demokratycznego ruchu socjalistycznego. Był przeciwny tworzeniu przez partie socjaldemokratyczne jednolitego frontu z partiami komunistycznymi. Po wkroczeniu armii hitlerowskiej do Wiednia zdołał wyjechać do Amsterdamu, gdzie po kilku miesiącach zmarł.
