Konklawe 1644

Z Wikipedii

Konklawe 9 VIII – 15 IX 1644 – konklawe zakończone wyborem na papieża Innocentego X. W jego trakcie po raz pierwszy doszło do zgłoszenia oficjalnej ekskluzywy wobec konkretnego kandydata ze strony katolickiego mocarstwa.

Spis treści

1 Śmierć Urbana VIII
2 Lista uczestników konklawe
- 2.1 Nieobecni
3 Podziały w kolegium kardynalskim
4 Kandydaci do tiary
5 Początek konklawe – weto Hiszpanii
6 Wybór Innocentego X
7 Źródła

[edytuj] Śmierć Urbana VIII

21-letni pontyfikat Urbana VIII dobiegł końca dnia 29 lipca 1644 roku. Jego polityka, zarówno wewnętrzna, jak i zagraniczna, była mocno krytykowana. Wobec toczącej się w Niemczech wojny 30-letniej dyplomacja papieska pod wodzą papieskiego bratanka Francesco Barberini de facto sprzyjała sprzymierzonej z obozem protestanckim Francji, co wywoływało gniew na dworach w Madrycie i Wiedniu. Również wśród kardynałów polityka ta budziła duże zastrzeżenia.

Drugim mocno krytykowanym aspektem pontyfikatu Urbana VIII był nepotyzm. Obok Francesco mianował kardynałami i obdarzył wieloma godnościami kościelnymi także swojego drugiego bratanka Antonio oraz rodzonego brata Antonio Marcello, swoimi krewnymi obsadził tez świeckie urzędy w państwie kościelnym. Ponieważ jego bratankowie nadużywali swojej władzy, papież i jego ród stali się w Rzymie bardzo niepopularni. Główną troską Francesco i Antonio wobec śmierci wuja było zapewnienie sobie bezkarności za popełnione nadużycia. Pomimo niechęci ze strony Rzymian mieli oni znaczne wpływy wśród kardynałów, w większości mianowanych przez ich wuja.

[edytuj] Lista uczestników konklawe

Spośród 62 kardynałów na konklawe przybyło 57, z czego jeden zmarł w jego trakcie, a dwóch innych musiało opuścić je z powodu choroby:

Marcello Lante della Rovere (nominacja kardynalska 11 września 1606) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Ceremonii

Pier Paolo Crescenzi (17 sierpnia 1611) - kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów

Gaspar Borja y Velasco (17 sierpnia 1611) - kardynał-biskup Albano; arcybiskup Sewilli

Francesco Cennini de' Salamandri (11 stycznia 1621) - kardynał-biskup Sabiny; tytularny patriarcha Jerozolimy

Guido Bentivoglio (11 stycznia 1621) - kardynał-biskup Palestriny (zmarł 7 września)

Giulio Roma (11 stycznia 1621) - kardynał-biskup Frascati; biskup Tivoli

Luigi Capponi (24 listopada 1608) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; arcybiskup Rawenny; ko-legat w Bolonii, Ferrarze i Romanii

Alfonso de la Cueva-Benavides y Mendoza-Carrillo (5 września 1622) - kardynał-prezbiter S. Balbina

Antonio Marcello Barberini (7 października 1624) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; wielki penitencjariusz; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego; protektor zakonu kapucynów

Ernst Adalbert von Harrach (19 stycznia 1626) - kardynał-prezbiter S. Prassede; arcybiskup Pragi i prymas Czech; protektor Austrii

Bernardino Spada (19 stycznia 1626) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli

Federico Baldissera Bartolomeo Cornaro (19 stycznia 1626) – kardynał-prezbiter S. Marco

Giulio Cesare Sacchetti (19 stycznia 1626) - kardynał-prezbiter S. Susanna; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; prefekt Św. Kongregacji ds. Kościelnych Immunitetów; prefekt Św. Kongregacji ds. Obrzędów

Giandomenico Spinola (19 stycznia 1626) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; arcybiskup Mazara del Vallo

Gil Carrillo de Albornoz (30 sierpnia 1627) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Montorio; kamerling Św. Kolegium Kardynałów; protektor Hiszpanii

Giovanni Battista Pamphili (30 sierpnia 1627) - kardynał-prezbiter S. Eusebio; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego

Alphonse-Louis Duplessis de Richelieu (19 listopada 1629) - kardynał-prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Lyonu i prymas Galii; dziekan kapituły w Tours

Giovanni Battista Maria Pallotta (19 listopada 1629) – kardynał-prezbiter S. Silvestro in Capite

Ciriaco Rocci (19 listopada 1629) – kardynał-prezbiter S. Salvatore in Lauro

Cesare Monti (19 listopada 1629) - kardynał-prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Mediolanu

Francesco Maria Brancaccio (28 listopada 1633) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; biskup Viterbo e Toscanella

Alessandro Bichi (28 listopada 1633) - kardynał-prezbiter S. Sabina; biskup Carpentras

Ulderico Carpegna (28 listopada 1633) - kardynał-prezbiter S. Anastasia

Stefano Durazzo (28 listopada 1633) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; arcybiskup Genui

Marco Antonio Franciotti (28 listopada 1633) - kardynał-prezbiter S. Maria della Pace; biskup Lukki

Francesco Maria Macchiavelli (16 grudnia 1641) - kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; biskup Ferrary

Ascanio Filomarino (16 grudnia 1641) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; arcybiskup Neapolu

Marco Antonio Bragadin (16 grudnia 1641) - kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo; biskup Vicenzy

Pier Donato Cesi (16 grudnia 1641) - kardynał-prezbiter S. Marcello; legat w Perugii

Girolamo Verospi (16 grudnia 1641) - kardynał-prezbiter S. Agnese in Agone; biskup Osimo

Vincenzo Maculani (16 grudnia 1641) - kardynał-prezbiter S. Clemente

Francesco Peretti di Montalto (16 grudnia 1641) – kardynał-prezbiter S. Girolamo degli Schiavoni

Giovanni Giacomo Panciroli (13 lipca 1643) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]

Fausto Poli (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Crisogono; biskup Orvieto; protektor zakonu dominikanów

Lelio Falconieri (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo

Gaspare Mattei (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Pancrazio (10 września opuścił konklawe z powodu choroby)

Cesare Facchinetti (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; arcybiskup Senigallia

Girolamo Grimaldi (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]

Carlo Rosetti (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Faenza

Giambattista Altieri (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; biskup Todi

Mario Theodoli (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Alessio

Francesco Angelo Rapaccioli (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Maria in Via; legat w Viterbo i w prowincji Patrymonium

Francesco Adriano Ceva (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Prisca

Angelo Giori (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter SS. Quirico e Giulitta

Juan de Lugo (13 lipca 1643) - kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio

Carlo de Medici (2 grudnia 1615) - kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; protektor Hiszpanii

Francesco Barberini (2 października 1623) - kardynał-diakon S. Lorenzo in Damaso; superintendent generalny Stolicy Apostolskiej; prefekt Św. Kongregacji Dobrego Rządu; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; sekretarz Najwyższej Św. Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; prefekt Fabryki Św. Piotra; legat w Urbino; opat komendatoryjny Farfa i Grottaferrata; protektor Szwajcarii i Szkocji

Marzio Ginetti (19 stycznia 1626) - kardynał-diakon S. Eustachio; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów i Zakonów; przewodniczący Św. Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich

Antonio Barberini (30 sierpnia 1627) - kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; legat w Awinionie; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; sekretarz Listów Apostolskich; opat komendatoryjny Subiaco, Tre Fontana i Nonantola; protektor Sanktuarium Loreto; legat w Bolonii, Romanii i Ferrarze; protektor Francji; naczelny wódz armii papieskiej

Girolamo Colonna (30 sierpnia 1627) - kardynał-diakon S. Angela in Pescheria; arcybiskup Bolonii; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej

Giangiacomo Teodoro Trivulzio (19 listopada 1629) – kardynał-diakon S. Cesareo in Palatio

Giulio Gabrielli (16 grudnia 1641) - kardynał-diakon S. Agata in Suburra; ko-legat w Urbino; biskup Ascoli Piceno (10 września opuścił konklawe z powodu choroby)

Rinaldo d'Este (16 grudnia 1641) - kardynał-diakon [bez tytułu]

Vincenzo Costaguti (13 lipca 1643) - kardynał-diakon S. Maria in Portico

Giovanni Stefano Dongi (13 lipca 1643) - kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro; prefekt „Annonae”; legat w Ferrarze

Paolo Emilio Rondinini (13 lipca 1643) - kardynał-diakon S. Maria in Aquiro

Achille d'Estampes de Valençay (13 lipca 1643) - kardynał-diakon S. Adriano

50 elektorów było Włochami, 4 Hiszpanami, 2 Francuzami a 1 Niemcem. Aż 48 z nich otrzymało kapelusz kardynalski od Urbana VIII, 8 od Pawła V, a tylko 1 od Grzegorza XV.

[edytuj] Nieobecni

Czterech kardynałów było nieobecnych, w tym Francuz, Hiszpan i dwóch Włochów (z czego jeden w służbie francuskiej):

François de la Rochefoucald (10 grudnia 1607) - kardynał-prezbiter S. Callisto

Baltasar Moscoso y Sandoval (2 grudnia 1615) - kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme; biskup Jaén

Giulio Mazzarini (16 grudnia 1641) - kardynał prezbiter [bez tytułu]; pierwszy minister Królestwa Francji

Virginio Orsini (16 grudnia 1641) - kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin; protektor Polski i Indii Portugalskich

Dwóch z nich mianował Paweł V, dwóch Urban VIII.

[edytuj] Podziały w kolegium kardynalskim

Św. Kolegium podzielone było na 4 partie:

„Starzy” – nazywana tak, gdyż grupowała większość spośród 9 kardynałów mianowanych jeszcze przez Grzegorza XV i Pawła V. Przewodził im jednak stosunkowo młody, 46-letni i mianowany zaledwie rok wcześniej kardynał Mattei.

”Barberinianie” – kardynałowie mianowani przez Urbana VIII i skupieni wokół jego bratanka Francesco Barberini

”Partia Hiszpańska” – reprezentująca interesy Madrytu. Przewodził jej hiszpański kardynał Gil Carillo de Albornoz.

”Partia Francuska” – broniła interesów Paryża. Na jej czele stał kardynał Alphonse Richelieu, brat słynnego pierwszego ministra króla Francji Ludwika XIII.

Powyższy podział nie był jednak zbyt ścisły, a ówcześni obserwatorzy mieli duże problemy z precyzyjnym określeniem przynależności frakcyjnej poszczególnych kardynałów. Liczebność stronnictwa francuskiego oceniano na 4-6 osób, a hiszpańskiego – od 8 aż do 24. Nominatów Urbana VIII było aż 48, było jednak oczywiste, że nie wszyscy sprzyjają Barberinim. Antonio Barberini z racji pełnionej funkcji protektora Francji był zaliczany do liderów stronnictwa francuskiego, choć niewątpliwie dbał głównie o interes własny i swojej rodziny. Francesco Barberini dla równowagi szukał porozumienia z Hiszpanią, mimo że to on był głównym architektem profrancuskiej polityki Urbana VIII.

[edytuj] Kandydaci do tiary

Kandydatem Francji i Barberinich, a tym samym zdecydowanym faworytem konklawe, był 58-letni Giulio Cesare Sacchetti. Kontrkandydatem ze strony zwolenników Madrytu był Giovanni Battista Pamphili, były nuncjusz w Hiszpanii. Francuscy kardynałowie mieli zakaz głosowania na Pamphiliego, a hiszpańscy na Sacchettiego.

Za papabile uważano jeszcze kilkunastu innych kardynałów m. in. Cennini, Lante della Rovere, Rocci, Roma, Capponi, Bentivoglio i kilku innych.

[edytuj] Początek konklawe – weto Hiszpanii

Konklawe rozpoczęło się 9 lipca, jednak przez pierwsze 3 tygodnie nie odbyło się ani jedno głosowanie. W tym czasie trwały intensywne targi i negocjacje. Okazało się, że popierana przez Barberinich kandydatura Sacchetiego napotyka na duże opory. 58-letniemu Sacchettiemu przeciwni byli „starzy”. Uważali oni, że po długim pontyfikacie Urbana VIII należy wybrać papieża w starszym wieku, którego pontyfikat trwałby krócej. 70-letni kandydat Hiszpanów Pamphili znacznie bardziej niż Sacchetti odpowiadał temu wymogowi.

Najpoważniejszy cios Sacchettiemu zadali jednak Hiszpanie. Ich lider Gil Carillo de Albornoz w imieniu króla Hiszpanii Filipa IV zgłosił oficjalne weto wobec ewentualnego wyboru tego kardynała na papieża. Przedstawiciele Hiszpanii już na konklawe w 1605 roku twierdzili, że król katolicki ma prawo do wykluczenia wskazanego przez siebie kandydata poprzez oficjalną deklarację skierowaną do kolegium kardynalskiego. Wówczas jednak Hiszpanie nie sięgnęli po aż tak drastyczny środek, zadowalając się blokowaniem niewygodnej dla siebie kandydatury Cesare Baronio w tradycyjny sposób. Możliwość weta wobec kandydata określono mianem prawa ekskluzywy. Było ono stosowane aż do początku XX stulecia.

Antonio i Francesco Barberini początkowo zlekceważyli weto i obstawali przy Sacchettim, jednak w pierwszym głosowaniu 30 lipca dostał on zaledwie 12 głosów. Oznaczało to, że nie sposób zignorować wolę Madrytu, tym bardziej, że prohiszpańskie stanowisko prezentowała większość purpuratów, w tym część partii Barberiniego pod wodzą Girolamo Colonny.

Podobnie jak na poprzednim konklawe, upał i ciężkie powietrze sprzyjały chorobom. 7 sierpnia zmarł wysuwany jako kandydat i otrzymujący znaczące poparcie w głosowaniach kardynał Bentivoglio, trzy dni później Mattei i Gabrielli musieli opuścić konklawe ze względu na stan zdrowia. Kłopoty zdrowotne nie ominęły również Francesco Barberiniego, który musiał oddać faktyczne kierownictwo swoją partią bratu Antonio.

Antonio i Francesco Barberini uznali, że wobec upadku kandydatury Sacchettiego i dominacji prohiszpańskich postaw trzeba dogadać się z Hiszpanami. W toku negocjacji z kandydatem Hiszpanów Pamphilim bracia uzyskali gwarancje amnestii oraz patronatu ze strony króla Filipa IV. Wprawdzie jeszcze 13 września najwięcej, bo aż 25 głosów dostał 78-letni Cennini, szala zwycięstwa przechylała się jednak na stronę Pamphiliego. Poparcia udzielili mu bracia Barberini, Colonna, „starzy” i oczywiście Hiszpanie. Francuskie stronnictwo było na tyle słabe liczebnie, że opozycję z jego strony można było pominąć.

[edytuj] Wybór Innocentego X

15 września Pamphili został wybrany na papieża uzyskując 48 głosów na 54. Przeciwko niemu głosowali jedynie Francuzi Valençay i Richelieu, trójka ich włoskich sprzymierzeńców: Bichi, Grimaldi i Maculani, oraz – zgodnie z obyczajem zakazującym głosowania na samego siebie - Pamphili. Elekt przybrał imię Innocentego X.

Gdyby konklawe przeciągnęło się jeszcze przez kilka dni, do wyboru Pamphiliego prawdopodobnie by nie doszło. 19 września do Rzymu przybył kardynał Giulio Mazzarini, przywożąc ze sobą ekskluzywę wobec niego, identyczną z tą zgłoszoną przez Hiszpanów przeciwko Sacchettiemu. Ponieważ konklawe już się zakończyło, nie miała ona już żadnego znaczenia – papież został prawomocnie wybrany. 4 października odbyły się uroczystości koronacyjne, podczas których protodiakon Carlo de Medici nałożył tiarę na głowę papieża.

Mazzarini z oczywistych względów nie był zadowolony z postawy Antonio Barberiniego, który za francuskie pieniądze pełnił oficjalnie urząd protektora Francji przy Stolicy Apsotolskiej, nie zdecydował się jednak na wyciągnięcie konsekwencji wobec kardynała. Karę poniósł natomiast francuski ambasador, który został odwołany do kraju.