Konklawe 1740

Z Wikipedii

Konklawe 18 II – 17 VIII 1740 – najdłuższe konklawe czasów nowożytnych (trwało pół roku). Zakończyło się wyborem papieża Benedykta XIV.

Spis treści

1 Pontyfikat Klemensa XII
2 Lista uczestników konklawe
- 2.1 Nieobecni
3 Frakcje w kolegium kardynalskim. Kandydaci do tiary
4 Przebieg konklawe
5 Wybór Benedykta XIV
6 Przypisy
7 Źródła

[edytuj] Pontyfikat Klemensa XII

Papież Klemens XII zmarł 6 lutego 1740 roku. W chwili wyboru w 1730 miał on już 78 lat i nie cieszył się dobrym zdrowiem. Jego pontyfikat z założenia miał być zatem przejściowy, trwał jednak prawie 10 lat. Zły stan zdrowia papieża (m. in. 2 lata po wyborze stracił wzrok, przez ostatnie kilkanaście miesięcy życia leżał w łóżku) powodował, że faktyczną władzę w Kościele i na terytoriach papieskich sprawowała wąska grupa jego krewnych i współpracowników, zwł. bratanek papieża Neri Maria Corsini. Jednym z najważniejszych wydarzeń pontyfikatu Klemensa XII było potępienie masonerii.

[edytuj] Lista uczestników konklawe

W chwili śmierci papieża było 68 kardynałów. W konklawe brało udział 53 (w tym 45 Włochów, 4 Francuzów, 3 Niemców i 1 Hiszpan), jednak dwóch z nich (Ottoboni i G. B. Altieri) zmarło w jego trakcie:

Pietro Ottoboni (nominacja kardynalska 7 listopada 1689) – kardynał-biskup Ostia e Velletri; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; prefekt Św. Kongregacji ds. Ceremonii; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; protektor Francji (opuścił konklawe 25 lutego, zmarł 29 lutego)

Tommaso Ruffo (17 maja 1706) – kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów

Ludovico Pico della Mirandola (18 maja 1712) – kardynał-biskup Albano; prefekt Św. Kongregacji ds. Odpustów i Świętych Relikwii; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej

Annibale Albani (23 grudnia 1711) – kardynał-biskup Sabiny; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Clemente; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; prefekt Fabryki Św. Piotra; ambasador Austrii wobec Stolicy Apostolskiej

Pier Marcellino Corradini (18 maja 1712) – kardynał-biskup Frascati

Giovanni Battista Altieri (11 września 1724) – kardynał-biskup Palestriny (zmarł 12 marca)

Armand-Gaston de Rohan-Soubise (18 maja 1712) – kardynał-prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; biskup Strasbourga

Thomas Philip Wallrad d'Hénin-Liétard d'Alsace-Boussu de Chimay (29 listopada 1719) – kardynał-prezbiter S. Balbina; arcybiskup Mechelen

Luis Antonio Belluga y Moncada (29 listopada 1719) – kardynał-prezbiter S. Prassede; protektor Hiszpanii

Vincenzo Petra (20 listopada 1724) – kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; wielki penitencjariusz

Niccolo Coscia (11 czerwca 1725) – kardynał-prezbiter S. Maria in Domnica

Angelo Maria Quirini (9 grudnia 1726) – kardynał-prezbiter S. Marco; arcybiskup Brescii; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego

Nicolò Maria Lercari (9 grudnia 1726) – kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; pro-legat w Awinionie

Prospero Lorenzo Lambertini (9 grudnia 1726) – kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme; arcybiskup Bolonii

Francesco Antonio Finy (9 grudnia 1726) – kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere

Sigismund von Kollonitsch (26 listopada 1727) – kardynał-prezbiter SS. Pietro e Marcellino; arcybiskup Wiednia

Philipp Ludwig von Sinzendorf (26 listopada 1727) – kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; biskup Wrocławia

Vincenzo Ludvico Gotti (30 kwietnia 1728) – kardynał-prezbiter S. Sisto

Pierluigi Carafa (20 września 1728) – kardynał-prezbiter S. Prisca

Giuseppe Accoramboni (20 września 1728) – kardynał-prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Imoli

Camillo Cibo (23 marca 1729) – kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo

Francesco Scipione Maria Borghese (6 lipca 1729) – kardynał-prezbiter S. Silvestro in Capite; protektor zakonu franciszkanów

Carlo Vincenzo Maria Ferreri (6 lipca 1729) – kardynał-prezbiter S. Maria in Via; biskup Vercelli

Bartolomeo Massei (2 października 1730) – kardynał-prezbiter S. Agostino; arcybiskup Ankony

Vincenzo Bichi (24 września 1731) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Giuseppe Firrao (24 września 1731) – kardynał-prezbiter S. Tommaso in Parione; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów i Zakonów; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski; prefekt Św. Kongregacji ds. Awinionu; prefekt Św. Kongregacji ds. Sanktuarium Loreto

Antonio Saverio Gentili (24 września 1731) – kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego; pro-datariusz Jego Świątobliwości

Giovanni Antonio Guadagni (24 września 1731) – kardynał-prezbiter S. Martino ai Monti; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; przewodniczący Św. Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich; opat komendatoryjny Grottaferrata

Troiano Acquaviva d'Aragona (1 października 1732) – kardynał-prezbiter S. Cecilia; arcybiskup Monreale; archidiakon Toledo; protektor Królestwa Sycylii i Neapolu; ambasador Hiszpanii wobec Stolicy Apostolskiej

Domenico Riviera (2 marca 1733) – kardynał-prezbiter SS. Quirico e Giulitta; prefekt Św. Kongregacji Dobrego Rządu; protektor Polski

Marcello Passari (28 września 1733) – kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli

Pompeio Aldrovandi (24 marca 1734) – kardynał-prezbiter S. Eusebio; arcybiskup Montefiascone e Corneto

Pietro Maria Pieri (24 marca 1734) – kardynał-prezbiter S. Giovanni a Porta Latina

Giuseppe Spinelli (17 stycznia 1735) – kardynał-prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Neapolu

Henri-Osvald de la Tour d'Auvergne de Bouillon (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Vienne

Joseph Dominicus von Lamberg (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Pasawy

Rainiero D'Elci (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter S. Sabina; arcybiskup Ferrary

Domenico Passionei (23 czerwca 1738) – kardynał-prezbiter S. Bernardo alla Terme; opat komendatoryjny Farfa; sekretarz Listów Apostolskich

Silvio Valenti Gonzaga (19 grudnia 1738) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; legat w Bolonii

Gaetano Stampa (23 lutego 1739) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Mediolanu

Pierre Guérin de Tencin (23 lutego 1739) – kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo; arcybiskup Embrun; ambasador i protektor Francji wobec Stolicy Apostolskiej

Carlo Maria Marini (6 maja 1715) – kardynał-diakon S. Agata in Suburra; legat w Romanii; prefekt Św. Kongregacji ds. Obrzędów

Alessandro Albani (16 lipca 1721) – kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin; opat komendatoryjny Nonantola; protektor królestwa Sardynii

Nicolò del Giudice (11 czerwca 1725) – kardynał-diakon S. Maria ad Martyres

Neri Maria Corsini (14 sierpnia 1730) – kardynał-diakon S. Eustachio; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; protektor Portugalii

Bartolomeo Ruspoli (2 października 1730) – kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; wielki przeor rzymskiego przeoratu zakonu joannitów

Agapito Mosca (1 października 1732) – kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro; legat w Ferrarze

Giovanni Battista Spinola (28 września 1733) – kardynał-diakon S. Cesareo in Palatio; opat komendatoryjny Subiaco

Giacomo de Lanfredini (24 marca 1734) – kardynał-diakon S. Maria in Portico; prefekt Św. Kongregacji ds. Kościelnych Immunitetów; biskup Osimo e Cingoli

Carlo Rezzonico (20 grudnia 1737) – kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano

Marcellino Corio (15 lipca 1739) – kardynał-diakon S. Adriano

Prospero Colonna (30 września 1739) – kardynał-diakon S. Angelo in Pescheria

Carlo Maria Sacripante (30 września 1739) – kardynał-diakon S. Maria in Aquiro

1 elektor (Ottoboni) został mianowany jeszcze przez Aleksandra VIII, 8 przez Klemensa XI, 1 (Alessandro Albani) przez Innocentego XIII, 16 przez Benedykta XIII, a 27 przez Klemensa XII.

[edytuj] Nieobecni

15 kardynałów (w tym jeden Polak), z czego dwóch zmarło w trakcie sediswakancji:

Nuno da Cunha de Attaíde (18 maja 1712) – kardynał-prezbiter S. Anastasia; inkwizytor generalny Portugalskiej Inkwizycji

Melchior de Polignac (18 maja 1712) – kardynał-prezbiter S. Maria degli Angeli; arcybiskup Auch

Benedetto Odescalchi Erba (30 stycznia 1713) – kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli

Damian Hugo Philipp von Schönborn Bushein (30 stycznia 1713) – kardynał-prezbiter S. Pancrazio; biskup Spiry i Konstancji

Giulio Alberoni (12 lipca 1717) – kardynał-prezbiter S. Crisogono

Léon Potier de Gesvres (29 listopada 1719) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]

André-Hercule de Fleury (11 września 1726) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; pierwszy minister króla Francji i generalny superintendent Poczty

João da Motta e Silva (26 listopada 1727) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; pierwszy sekretarz stanu Królestwa Portugalii

Leandro di Porzia (30 kwietnia 1728) – kardynał-prezbiter S. Callisto; prefekt Św. Kongregacji Indeksu (zmarł 2 czerwca w Rzymie)

Serafino Cenci (24 marca 1734) – kardynał-prezbiter S. Agnese fuori le mura; arcybiskup Benewentu (zmarł 24 czerwca w Rzymie)

Thomas de Almeida (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Lizbony Okcydentalnej^[1]

Gaspar de Molina y Oviedo (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Malagi; przewodniczący Rady Kastylii

Jan Aleksander Lipski (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Krakowa

Lorenzo Altieri (13 listopada 1690) – kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów

Luis Antonio Jaime de Borbón y Farnesio (19 grudnia 1735) – kardynał-diakon S. Maria della Scala; administrator archidiecezji Toledo

5 mianował Klemens XII, 3 Benedykt XIII, 6 Klemens XI, a 1 jeszcze Aleksander VIII.

[edytuj] Frakcje w kolegium kardynalskim. Kandydaci do tiary

Podstawowa linia podziału w Św. Kolegium przebiegała wg kryterium powiązań z katolickimi monarchami. Byli więc tzw. kardynałowie koron z jednej strony i kardynałowie kurialni, nie mający takich powiązań. Wśród kardynałów koron wyróżniano frakcję francusko-austriacką (liderem Francuzów był kardynał Tencin, Austriaków – kardynał Giudice) oraz hiszpańsko-toskańsko-neapolitańską (lider Troiano Acquaviva d'Aragona). Było to pierwsze konklawe na którym Austria i Francja były sprzymierzeńcami. Z kolei kurialni kardynałowie dzielili się na „starych”, skupionych wokół kardynała Annibale Albani, oraz „młodych”, pod przywództwem kardynała Corsini. Partia Albaniego obejmowała większość kardynałów nominowanych przez poprzedników Klemensa XII (stąd nazwa „starzy”) oraz stronnictwo Gorliwych, sprzeciwiające się świeckim ingerencjom na konklawe. Kardynał Corsini przewodził natomiast grupie nominatów swojego wuja. Na konklawe frakcje te uformowały się w dwa bloki po przywództwem Corsiniego i Albaniego. Corsini sprzymierzył się z obozem francusko-austriackim, a Albani z partią hiszpańską.

Za papabile uważano około 30 kardynałów. Największe szanse wydawali się mieć Ottoboni, Corradini, Ruffo, Aldovrandi, Zondadari, Gotti, Lercari i Firrao.

[edytuj] Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 18 lutego z udziałem zaledwie 32 purpuratów. Na samym początku wysunięto kandydatury dziekana Św. Kolegium Ottoboniego oraz subdziekana Ruffo, forsowanego przez lidera partii hiszpańskiej kardynała Acquaviva. Kardynał Ottoboni jednak zachorował i 25 lutego opuścił konklawe, a cztery dni później zmarł. Kandydatura Ruffo upadła natomiast z powodu sprzeciwu partii austriacko-francuskiej, mimo że początkowo kardynał Giudice był do niej przychylnie nastawiony.

Kardynał Ruffo, subdziekan Św. Kolegium Kardynałów, objął przewodnictwo obradom po śmierci Ottoboniego. W ciągu marca do Rzymu przybywali kolejni kardynałowie, w tym Francuzi de la Tour i Rohan oraz Niemcy Sinzendorf i Kollonitsch, wyposażeni w bardziej szczegółowe instrukcje Wersalu i Wiednia. 12 marca zmarł kardynał-biskup Palestriny Giovanni Battista Altieri.

Przez cały marzec nie pojawiła się ani jedna poważna kandydatura. W początkach kwietnia spore poparcie uzyskał zaproponowany przez Corsiniego nieobecny z powodu choroby kardynał Porzia, prefekt Św. Kongregacji Indeksu. W jednym głosowaniu oddano na niego aż 30 głosów, ostatecznie jednak nie uzbierał wymaganych 2/3.

W maju i czerwcu w dalszym ciągu trwały bezowocne spory. Corsini proponował Spinolę, ale sprzeciwił mu się jego sprzymierzeniec Acquaviva. Następnie Albani forsował Gottiego, ale jego z kolei odrzucili Francuzi. Również kandydatura D'Elci, proponowana przez Corsiniego, nie uzyskała większości. 25 czerwca wydawało się, że osiągnięto porozumienie co do kardynała Firrao i że zostanie on papieżem. Konklawe trwało już ponad 4 miesiące i wszystko przemawiało za jego zakończeniem. Mimo to kandydatura Firrao również upadła.

Na początku lipca nieoczekiwanie trzy główne mocarstwa katolickie (Francja, Austria i Hiszpania) zawarły porozumienie między sobą i z kardynałem Corsinim co do wyboru 72-letniego kardynała Aldovrandi. Jego wybór wydawał się niemal pewny, jednak zdecydowanie przeciwny tej kandydaturze był Albani, który był osobistym wrogiem Aldovrandiego i zdołał uzbierać wystarczającą ilość głosów do blokowania elekcji. Przez blisko 40 dni trwał impas: Aldovrandi regularnie otrzymywał 31 głosów (o trzy mniej niż wymagane 2/3), a pozostałe 20 na ogół oddawano na Lanfrediniego. W pewnym momencie grupa kardynałów związanych z Albanim próbowała forsować jako kompromisowego, „przejściowego” papieża 82-letniego Pier Marcellino Corradini. W kilku głosowaniach otrzymał on 15 głosów, jednak kardynał Troiano Acquaviva d'Aragona w imieniu króla Hiszpanii zgłosił oficjalne weto wobec tej kandydatury. Sam Corradini oświadczył wówczas, że nawet gdyby został wybrany, ze względu na podeszły wiek nie przyjąłby tiary.

Impas został przełamany dopiero w połowie sierpnia, gdy Corsini uznał w końcu bezowocność swych wysiłków na rzecz Aldovrandiego, a kardynałowie Cibo i Acquaviva zaproponowali 65-letniego arcybiskupa Bolonii Prospero Lambertiniego, który, choć od czasu do czasu otrzymywał niewielką liczbę głosów, nie był dotąd na serio brany pod uwagę. Podobno sam Lambertini, poproszony o opinię, miał powiedzieć kardynałom: „jeżeli chcecie świętego, wybierzcie Gottiego; jeżeli chcecie polityka – wybierzcie Aldovrandiego; a jeżeli chcecie po prostu dobrego człowieka – wybierzcie mnie”. Kardynałowie koron oraz Albani poparli Lambertiniego; Corsini początkowo się wahał, ale i on ostatecznie dał się przekonać.

[edytuj] Wybór Benedykta XIV

17 sierpnia 1740, po blisko 6 miesiącach obrad, Prospero Lambertini został wybrany na papieża, otrzymując 50 głosów na 51; tylko on sam zagłosował na Aldovrandiego, choć zgodnie z obyczajem, w sytuacji, gdy wszystko jest już jasne, elekt powinien oddać swój głos na dziekana kolegium kardynalskiego (w tym przypadku na Ruffo). Lambertini przyjął wybór, obierając imię Benedykta XIV, dla upamiętnienia Benedykta XIII, który dał mu purpurę kardynalską. Zastępujący ciężko chorego protodiakona Lorenzo Altieri kardynał Carlo Maria Marini wygłosił do Rzymian formułę Habemus Papam, a 22 sierpnia uroczyście koronował nowego papieża.

Przypisy

↑ W 1716 archidiecezja lizbońska została podzielona na dwie części: Lizbonę Orientalną (która zachował status archidiecezji) i Okcydentalną (wyniesioną do rangi patriarchatu). Do ich ponownego połączenia doszło w grudniu 1740 [1]