Križari

Z Wikipedii

Križari (pol. Krzyżowcy) – chorwacki antykomunistyczny ruch oporu w Jugosławii w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, nazywani też potocznie Škripari (od ukrywania się w jaskiniach – škripine).

[edytuj] Geneza

Pojawienie się Križari było związane z losem Chorwatów po upadku Niepodległego Państwa Chorwackiego (NDH) i poddaniu się wojskom brytyjskim na terytorium Austrii w poł. maja 1945 r. Brytyjczycy zdecydowali się przekazać ich komunistycznym partyzantom Josipa Broz Tity, którzy większość osób w brutalny sposób wymordowali (zazwyczaj z pominięciem wszelkich procedur sądowych). Reszta ofiar została sprowadzona do Jugosławii w tzw. marszach śmierci (wiele osób zmarło w drodze na skutek wycieńczenia i brutalnego traktowania) Patrz: Masakra w Bleiburgu.

[edytuj] Dzieje

Na terytorium dawnego NDH (Chorwacja, Dalmacja oraz Bośnia i Hercegowina) pozostały jednak drobne grupy ukrywających się ustaszy, żołnierzy (tzw. domobrańców), policjantów, żandarmów, czy członków władz rządowych. Powstawały spośród nich spontanicznie oddziałki partyzanckie, które walczyły z komunistami. Ponadto części dygnitarzy i wojskowych udało się uniknąć masakry lub niewoli i zbiec na Zachód. Należeli do nich m.in. gen. Vjekoslav "Maks" Luburić, gen. Ante Moškov, mjr ustaszy Ljubo Miloš, być może też gen. Rafael Boban. Przedostali się oni wkrótce do komunistycznej Jugosławii, włączając się w zbrojną działalność Križari. Politycznymi przywódcami byli Mimo Rosandić, Lovro Sušić, Božidar Kavran, Mate Frković.

Antykomunistyczni partyzanci przeprowadzali najczęściej nieduże akcje sabotażowo-dywersyjne, jak wysadzanie mostów, podkładanie ładunków wybuchowych przy drogach i liniach kolejowych, czy zastawianie zasadzek na niewielkie oddziały bądź pojedynczych żołnierzy jugosłowiańskiej armii. Zbierali również informacje wywiadowcze dla państw zachodnich, które ze swojej strony wspomagały Chorwatów finansami, wyposażeniem, czy uzbrojeniem. Ich bazy wypadowe mieściły się w Austrii i we Włoszech. Križari działali aż do 1948 r., kiedy zostali ostatecznie rozbici przez jugosłowiańską tajną policję polityczną UDBA.