Krzywa zapominania
Z Wikipedii
Krzywa zapominania albo krzywa Ebbinghausa – linia krzywa przedstawiająca zależność między ilością przechowywanej informacji w pamięci a upływem czasu, jaki nastąpił od momentu ich zapamiętania. Przedstawiona została w 1885 w pracy "Über das Gedächtnis" (O pamięci)[1] przez niemieckiego psychologa Hermanna Ebbinghausa.
Spis treści |
[edytuj] Badania Ebbinghausa
Ebbinghaus wychodził z założenia, że badania nad zapamiętywaniem materiału bezsensownego (nonsensownych sylab typu: RAD, FOK, KAN itd.) dostarczą wiedzy na temat "czystego" funkcjonowania ludzkiej pamięci. Uważał, że w ten sposób inne procesy poznawcze (np. myślenie, kojarzenie) nie wpłyną na proces zapamiętywania. Sensowne treści mogłyby być bowiem lepiej lub gorzej zapamiętane na przykład ze względu na swoje szczególne znaczenie dla badanego. Przykładowo, gdyby badany był zapalonym amatorem truskawek to z pewnością zwróciłby uwagę na słowo "truskawka" na liście słów do zapamiętania i w związku z tym zapamiętałby je lepiej. Z kolei gdyby na liście słów pojawiło się słowo, którego badany by nie znał, to prawdopodobieństwo jego zapamiętania zmniejszyło by się. Oba te uwarunkowania miałyby niekontrolowany - wg Ebbinghausa - wpływ na wynik badań (zob. zmienna zakłócająca).
W wyniku przeprowadzonych badań, Ebbinghaus skonstruował krzywą, która pokazuje, że zdecydowana większość zapamiętanych informacji ulega zapomnieniu w ciągu pierwszych kilku dni od momentu zapamiętania, osiągając poziom ok. 25% w piątym dniu (jest to faza szybkiego zapominania). Jednocześnie dalszy spadek ilości zapamiętanych informacji nie jest już tak gwałtowny - w 30 dniu od momentu zapamiętania osiąga wartość nieco ponad 20% (faza plateau - rys.1).
Krzywa zapominania Ebbinghausa jest przedmiotem badań i analiz matematycznych[2]. Z pewnym przybliżeniem można ją odwzorować za pomocą funkcji wykładniczej m = (a - c)e-bt + c (gdzie m - ilość zapamiętanej informacji, a - współczynnik zapamiętywania, b - współczynnik zapominania, c - asymptota, t - czas) , jak i potęgowej o postaci m = λ(1 + βt)-ψ (gdzie m - ilość zapamiętanej informacji, λ - poziom pamięci trwałej, ψ - współczynnik zapominania, t - czas)[3]. Ostatnie badania wskazują, że funkcja potęgowa jest bliższym odwzorowaniem. Krzywa zapominania odwzorowana jako 
jest podstawą metody nauki SuperMemo.
[edytuj] Wpływ nauki na kształt krzywej zapominania
Kolejne przypomnienia w procesie nauki w kolejnych dniach powodują zmiane kształtu krzywej zapominania. Spadek ilości zapamietanej informacji po kolejnych powtórzeniach jest coraz mniejszy (rys.2).
[edytuj] Kontrowersje
Badaniom Ebbinghausa zarzucono, że mają odniesienie jedynie do materiału bezsensownego, z którym człowiek nie ma do czynienia w życiu codziennym oraz że z najważniejszego aspektu zapamiętywania - sensowności zapamiętywanych informacji - uczynił zmienną zakłócającą. Wyniki te posiadają także inne ograniczenia: zapamiętywany materiał dotyczył tylko danych z mechanicznej pamięci deklaratywnej (nie zaś innych rodzajów pamięci np. pamięci proceduralnej czy pamięci epizodycznej), miarą zapomnienia była ilość niezbędnych powtórzeń do ponownego bezbłędnego recytowania zgłosek bezsensownych z pamięci (nie zaś rozpoznawanie materiału lub rozumienie go; zapamiętywane dane byly natury werbalnej (a nie np. obrazowej i in.); osoba badana była tylko jedna i był nią sam eksperymentator.
W związku z tym wyniki uzyskane przez niemieckiego badacza nie mogą być generalizowane na zapamiętywanie każdego rodzaju materiału[4]. Badania nad pamięcią codziennych zdarzeń życiowych kwestionują przydatność stosowania materiału bezsensownego jako podstawowego materiału pamięciowego. Sprawia to, że klasyczne wyniki uzyskane przez Ebbinghausa, choć eleganckie, są mało trafne i nie oddają tego, co cechuje procesy pamięciowe w naturalnych warunkach.
[edytuj] Inne krzywe zapominania
Dalsze badania nad procesami pamięci dowiodły, że pomijane przez Ebbinghausa zmienne znacząco wpływają na stopień trwałości zapamiętania informacji: sens (znaczenie, treść) materiału, jego odniesienie lub rola w życiu badanego, ładunek emocjonalny, sposób zapamiętywania itd.). Krzywa Ebbinghausa adekwatnie przedstawia tylko proces zapominania danych bezsensownych, z jakimi nie mamy do czynienia w życiu codziennym.
Choć wiele badań potwierdza ogólną właściwość procesu zapominania udowodnioną przez Ebbinghausa: zapominanie zależy od upływu czasu, to szybkość zapominania jest bardzo zróżnicowana i zależy od rodzaju informacji. Bahrick badał zapominanie języka obcego (hiszpański), którego badani uczyli się w szkole i nigdy potem nie używali (materiał o wyższym stopniu sensowności). Krzywa przybrała inny kształt (następowała stała utrata informacji przez pierwsze trzy lata życia, po czym krzywa osiągała stan plateau (okresowo natomiast ilość przypominanych informacji nawet rosła)[5]. Bahrick wykorzystywał jako miarę zapamiętywania rozpoznawanie, rozumienie i przypominanie. Dla każdej z tych form pamiętania krzywa przybierała odmienne kształty - badani byli w stanie rozpoznać ok 80% informacji nawet po 50 latach (stopień rozumienia informacji spadał systematycznie).
Jeszcze inaczej zapominane są informacje związane z życiem osobistym (pamięć autobiograficzna). Linton badała pamięć mimowolną (sprawdzała, co udało się jej zapamiętać z własnych wydarzeń życiowych)[6]. Zapamiętywanie informacji było bardzo dobre, nie występowała także faza ostrego początkowego spadku ilości pamiętanych informacji, jak to ma miejsce w krzywej Ebbinghausa.
Paradoksalny efekt pamięci uzyskał Willem Wagenaar. Odkrył, że pamięć zdarzeń nieprzyjemnych jest gorsza niż zdarzeń przyjemnych lub obojętnych, ale zdolność do ich przypominania sobie rosła w ciągu pierwszych trzech lat, dopiero po tym okresie wskaźniki przypominania obiżały się tak jak w normalnym procesie zapominania[7]. Podobne zjawisko dotyczy zdarzeń traumatycznych, które są bardzo źle pamiętane, a zdolność do ich przypominania sobie rośnie z czasem (przypominanie odroczone).
[edytuj] Podsumowanie
Ze względu na różne, często rozbieżne wyniki badań "krzywa zapominania" przybiera rózne formy. Używane jest pojęcie "krzywej zapominania Bahricka" lub "krzywej zapominania Linton"[8].
Bardzo podobnie do krzywej zapominania skonstruowana jest krzywą zapamiętywania, na której przedstawia się zwykle efekt świeżości i efekt pierwszeństwa.
Przypisy
- ↑ http://psychclassics.yorku.ca/Ebbinghaus/
- ↑ Anderson R.B., Tweney R.D., Artifactual power curves in forgeting, Memory & Cognition, 1997, 25(5), 724-730, dostępne w Internecie, dostęp 2007-06-13, 11:59
- ↑ Wixted J.T., Carpenter S.K., The Wickelgren Power Law and the Ebbinghaus Saving Function, Psychological Science, unknown year and number, dostępne w Internecie, dostęp 2007-06-13, 11:59
- ↑ Fiske S.T., Taylor S.E. (1991) Social Cognition. New YorkLMcGraw-Hill.
- ↑ Bahrick H. (1984). Semantic memory content in permastore: Fifty years of memory for Spanish learned in school. Journal of Experimental Psychology:General, 113, 1-29.
- ↑ Linton M. (1975). Memory for real-world evenst. W: d.A. Norman, D. E. Rumelhart (red.) Explorations in cognition. (s. 376-404). San Francisco: Freeman.
- ↑ Wagenaar W.A., (1986). My memory: A study ofa autobiographical memory over six years. Cognitive Psychology, 18, 225-252.
- ↑ Maruszewski T. (2001). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
[edytuj] Zobacz też
- zapominanie
- SuperMemo
- torowanie,
- krzywa uczenia się
- pamięć człowieka
- krzywa zapamiętywania
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Proces zapominania
- en:Über das Gedächtnis Hermann Ebbinghaus
