Lasowiacy
Z Wikipedii
Lasowiacy, Lesioki - jedna z nielicznych grup zamieszkujących ziemie polskie, która wykształciła poczucie własnej nazwy. Lasowiacy, bo takiej nazwy w publikacjach zaczęto używać w XIX w. dla określenia tej grupy etnograficznej, wykształcili się na skutek asymilacji różnych nacji zamieszkujących od XIV w. teren między Wisłą a Sanem i prawy brzeg Sanu zwany Puszczą Sandomierską. Byli wśród nich Mazowszanie i zachodni Małopolanie, grupy ludności tatarskiej, ruskiej, szwedzkiej, litewskiej, wołoskiej i niemieckiej. Wzajemne przenikanie tak różnorodnych kultur doprowadziło do powstania odrębnej, różniącej się od sąsiadów społeczności.
Utrzymywali się przede wszystkim z gospodarki leśnej, którą opanowali w stopniu perfekcyjnym. Zajmowali się łowiectwem, myślistwem, bartnictwem, wytapianiem rudy darniowej, smoły i mazi oraz wypalaniem węgla drzewnego. Byli mistrzami w bednarstwie (okolice Kolbuszowej i Majdan Królewski), ciesielce, stolarstwie, kołodziejstwie (okolice Kolbuszowej) czy nawet zabawkarstwie (Brzóza Stadnicka k. Leżajska). Na tych terenach rozwinęły się również inne rzemiosła, w tym wikliniarstwo, garncarstwo (Medynia Głogowska, Łążek Garncarski) i tkactwo. Karczunek znacznych terenów puszczy, a następnie stosowanie systemu żarowego, czyli wypalanie lasów przez Laskowiaków, stworzył przestrzenie pod uprawy rolne. Najdłużej stosowano trójpolówkę zbożowo-ugorową, polegającą na podziale gruntów ornych na trzy pola, przy czym co roku inna część stawała się ugorem. Szybko jednak okazało się, że gleba w tej części jest mało żyzna i pozwala wyłącznie na uprawę żyta, owsa, tatarki, orkiszu oraz ziemniaków i buraków pastewnych. Znaczna powierzchnia łąk i pastwisk sprzyjała natomiast hodowli bydła.
[edytuj] Zabudowa
Chałupy lasowiackie były drewniane, konstrukcji zrębowej, węgłowane na obłap. W wewnętrznym układzie przeważał schemat jednotraktowy z sienią na osi wyraźnie rozdzielającą izbę od pomieszczeń gospodarczych. Do stajni wchodziło się przez sień, rzadziej bezpośrednio z pola. Bardziej zamożni Lasowiacy budowali chałupy dwutraktowe z olbrzymią sienią na osi, w której zazwyczaj znajdował się komin i wydzielona z niego wędzarnia. Po jednej stronie sieni mieściła się izba z alkierzem bądź komorą lub izba i kuchnia, po drugiej zaś dwie izby lub izba z komorą. Część sieni za kominem spełniała funkcję kuchni. Budynki z dachem czterospadowym kryto słomą i wzmacniano na szczycie koźliną, czyli krótkimi żerdziami zbitymi na krzyż. Z czasem zamieniono dach czterospadowy na dwuspadowy, kryty cementową dachówką. Przyczółki okapowe w ścianach szczytowych wzbogacono ornamentyką wyciętą w deskach. Z sieni wyraźnie wydzielono kuchnię.
Zagroda lasowiacka przeważnie liczyła dwa, rzadziej trzy czy cztery budynki. Chałupę sytuowano ścianą szczytową do gościńca i tuż w jego pobliżu. Wchodziło się do niej, jak i do pozostałych budynków, od strony podwórza. Stodoła budowana na linii prostopadłej do położenia chałupy zamykała podwórze od strony pól. Zdarzało się, że w zagrodzie był jeszcze spichlerz, stajnia i gruba, czyli schowana w ziemi wolno stojąca piwnica.
[edytuj] Ubiór
W zakresie tradycyjnego stroju ludowego istniały lokalne różnice. Niemniej Lasowiak na co dzień wdziewał sukmanę i zakładał magierkę z brązowego samodziału, ubierał łapcie z łyka lipowego lub skórzane chodaki uszyte z jednego płótna skóry, a na głowie nosił wyplatany z żytniej słomy kapelusz. Zimą bogatsi zakładali kożuchy wyprawiane u miejscowych kuśnierzy. Kobieta lasowiacka nosiła błękitne żupany i aksamitne gorsety z fabrycznych materiałów. W niektórych okolicach sukmanki Lasowiaczka przyozdabiała granatowymi kołnierzami i wyłogami rękawów. Nosiła także wełnianą w kolorach tęczy krajkę, a koszule i fartuchy haftowała we wzory w kolorze czerwonym lub czarnym.
W Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej zgromadzono wiele cennych obiektów i przedmiotów kultury lasowiackiej.
