Leon Świeżawski
Z Wikipedii
Leon Świeżawski (ur. 19 lutego 1870, zm. 19 stycznia 1936 w Krakowie) - lekarz, działacz społeczny, literat.
Spis treści |
[edytuj] Objawienie
Przyszły bojownik ateizmu ochrzczony został w Baryszu, dobrach jego dziadka. Wcześnie stracił ojca, matka ponownie wyszła za mąż. Wychowywany przez matkę w atmosferze klerykalizmu, w dzieciństwie przeżył osobliwe widzenie, które opisał potem w ,,Bogu Rozsądku" (rozdział ,,Cud"). Ukazała mu się Matka Boża z dzieciątkiem, które uniosło rączkę i rzekło: ,,Żyj szukając prawdy. Cokolwiek po długim namyśle uznasz za prawdę - prawdą będzie". Miał 22 lata, gdy wyrzekł się chrześcijaństwa. Pisał potem: ,, Wyższego procentu dobrych między chrześcijanami nie znalazłem. Chrześcijanizm złych ulepszyć nie umiał. Nie ulepsza!... Już w młodości słowo i czyn uważałem za nierozerwalna jedność, więc pełen pogardy dla obłudy - wyrzekłem się chrześcijanizmu... (...) Rozwijaj ducha, dąż ku wyżynom rozsądku, ulepszysz się! Myśl niezawiśle, stare gorsze prawdy zastępuj nowymi, lepszymi!"¹
[edytuj] Nauka
Edukację autora ,,Otchłani polskiej" rozpoczął nauczyciel domowy, w szkołach gimnazjalnych kształcił się najpierw w Stanisławowie, a następnie w Przemyślu, gdzie przeprowadziła się matka wraz z rodziną. Tu także zdał maturę. Pod naciskiem rodziny nie podjął studiów na kierunku filozofii i obrał w Krakowie medycynę, z której się doktoryzował. Odbywał służbę wojskową początkowo w szpitalu ulokowanym na Wawelu, później przeniesiony został do Salzburga. Pracował jako asystent prof. Kady'ego przy katedrze anatomii Uniwersytetu Jana Kazimierza.
[edytuj] Działalność
We wrześniu 1900 wziął ślub cywilny i przeniósł się, opuszczając asystenturę, jako lekarz do Jodłowej, przy wsparciu działacza ludowego Jana Stapińskiego. Świeżawski, z przekonań żarliwy ludowiec, podejmował oprócz opieki medycznej również działalność oświatową i agitacyjną wśród chłopów, co napotykało na przeciwdziałania dworu i kleru. W 1901 zmuszony był przenieść się z żoną i jej matką do Gładyszowa na Łemkowszczyźnie, gdzie otrzymał posadę lekarza okręgowego. Podjął w nowym miejscu pracę zawodową i społeczną. Zajmował się także naukami przyrodniczymi i twórczością artystyczną.
[edytuj] Twórczość artystyczna
Już od czasów uczniowskich malował i pisał. W okresie studiów powstały utwory ,,Kwiaty", ,,Ćmy nocne" (na deskach teatru lwowskiego 1887-8), ,,Gwiazdy", ,,Samotnik". Kilka obrazów Świeżawskiego przyjęto na wystawę w Pałacu Sztuki w Krakowie. Napisał powieść ,,Otchłań polska" oraz sztuki sceniczne: ,,Polska komedia" i ,,Kusiciele ludu".
[edytuj] Społecznik
Wraz z żoną Lidią postanowił służyć zniewolonej Polsce i sprawie ludowej poprzez szeroko zakrojoną działalność społeczną. Wydawał broszury i artykuły propagujące nowoczesne metody gospodarowania i idee socjalistyczne. We wsi Wiewiórka koło Zasowa założył stację rolniczą ku pouczeniu okolicznej ludności, pomyślaną jako wzorcowy przykład placówki, wykorzystującej zdobycze nowoczesnej agrotechniki². Planowanemu przeobrażeniu gospodarki wiejskiej towarzyszyła działalność polityczna Świeżawskiego na wiecach chłopskich. Doświadczenia gospodarcze tego czasu posłużyły mu do napisania w 1914 r. ,,Powiedz narodzie". Po wojnie w niepodległej Polsce wydał ,,Fachową reformę rolną".
[edytuj] Ateista
W 1918 przeniósł się do Skawiny, gdzie pracował jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej. W 1929 wyszedł w druku ,,Bóg Rozsądek. Zasady religji wiarygodności, godnej rozsądnego człowieka", wykład myśli ateistycznej, nad którym Świeżawski pracował przez całe życie. Druga tego typu publikacja polska po ,,Idei" Edwarda Żukowskiego z 1856 r., powitana przez ,,Wolnomyśliciela Polskiego" entuzjastyczną recenzją, jako książka, ,,w której mieści się cały traktat teorji ogólnej myśli wolnej, etycznej, filozoficznej, społecznej, i to - śmiało rzec można - w skończenie doskonałej postaci"³. Zmarł w 66 roku życia po krótkiej a ciężkiej chorobie (ogniskowe zapalenie płuc). Pogrzeb odbył się bez udziału kleru. Zwłoki złożono do grobowca rodzinnego na cmentarzu Rakowickim.
[edytuj] Publikacje
- Gwiazdy. Ćmy nocne. Samotnik. (1897)
- Jan Śniadecki. Jego życie i działalność naukowa. (1898)
- Kusiciele ludu. (1901)
- Otchłań polska. Romans Narodowy. (1905)
- Polska komedia. (1907)
- Powiedz narodzie. (1914)
- List otwarty do narodu polskiego. (1923)
- Fachowa reforma rolna. (1923)
- Bóg Rozsądek. (1929)
- Tragedia inteligencji. (1932)
- Przyrodzony Ustrój Społeczny. (1936)
[edytuj] Źródła
- Świeżawska Lidia, Leon Świeżawski, [w:] Wczoraj i dzisiaj. Zbiór publikacyj, Kraków 1939, s. 7 -16
- ,,Naprzód". R. XLV: 1936, nr 26 s. 6
¹ Wczoraj i dzisiaj. Zbiór publikacyj, Kraków 1939, s. 17
² Kleszcz Franciszek, Wieś Wiewiórka i klucz wiewiórecki. Zarys monograficzny, Kraków 1996, s.203
³ ,,Wolnomyśliciel Polski". R.III: 1930, nr 14, s.1
