Luís de Camões

Z Wikipedii

Luís de Camões
Prawdziwe nazwisko	Luís Vaz de Camões
Data i miejsce urodzenia	ok. 1524 Lizbona
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 1580 Lizbona
Narodowość	portugalska
Dziedzina sztuki	poezja
Styl	Renesans
Ważne dzieła	Os Lusíadas

Luís Vaz de Camões (ur. ok. 1524 w Lizbonie, zm. 10 czerwca 1580 tamże), portugalski renesansowy poeta nazywany często "Księciem Poetów"^[1], banita, filozof neoplatonizmu oraz prekursor baroku.

Obok Fernanda Pessoa najwybitniejszy twórca literatury portugalskiej. Znany przede wszystkim jako autor narodowego eposu Os Lusíadas oraz liryki refleksyjno-filozoficznej o tematyce miłosnej, również autor sonetów, wierszy wzorowanych na tradycji średniowiecznej (redondilhas) oraz sielanek. Pod względem wpływu i literackiego kunsztu porównywany do Wergiliusza, Dantego, Cervantesa i Szekspira^[2], a nawet Homera^[3]. Do dziś nieznane pozostało ostatnie monumentalne dzieło filozoficzne poety, Parnasum de Luís Vaz, które prawdopodobnie zostało skradzione wraz z ostatnią częścią Os Lusíadas.

Spis treści 1 Życie 2 Twórczość 3 Camões w Polsce 4 Dzieła 4.1 Poematy 4.2 Zbiory wierszy 4.3 Sztuki teatralne 5 Przypisy

[edytuj] Życie

Camões urodził się około roku 1524 (nie jest to pewna data) w Lizbonie jako jedyny syn Simão Vaz de Camõesa i Any de Sá de Macedo. Edukowany przez dominikanów i jezuitów ukończył uniwersytet w Coimbrze, w 1542 wrócił do Lizbony i w stolicy rozpoczął życie dworzanina. Legenda głosi, iż jako młody chłopak stał się rywalem ówczesnego króla o względy pewnej damy dworu, za co skazany został na banicję.

Podczas wojny w Afryce Północnej (Maroko) i w jednej z potyczek Camões stracił jedno oko (zostało ono przebite strzałą). Poeta pożeglował również do Goa we wschodnich Indiach, skąd zesłany został do Makau w Chinach. Na ten okres życia Camõesa przypada napisanie Luzytan.

Do Portugalii wrócił w 1552 (jako jeden z niewielu ocalałych z katastrofy morskiej), jednak już w następnym roku został wygnany do portugalskiej kolonii w Goa i z powodu długów uwięziony na osiem lat. Ponowne pozwolenie na powrót do ojczyzny otrzymał Camões w 1569. Po opublikowaniu Luzjad otrzymał królewską pensję, jednak po śmierci władcy przestała ona obowiązywać. Stało się to przyczyną ubóstwa poety, którego jedynym źródłem zarobku było żebranie. Camõesem opiekował się wówczas służący, który przybył za nim z Indii.

Poeta zmarł w wieku 56 lat w Lizbonie.

[edytuj] Twórczość

Tytuł Os Lusíadas można przetłumaczyć jako Synowie Luza (Luzjady). Nawiązuje on do mitycznego Luza i plemienia Luzytanów, od których to rzekomo mają wywodzić się Portugalczycy. Epopeja składa się z 10 pieśni i jest oparta na wzorach klasycznych. Opowiada o podróży Vasco da Gamy do Indii, na tym tle ukazuje historię (od czasów mitycznych i rzymskich, po epokę odkryć na Dalekim Wschodzie) i tradycje Portugalczyków. Dzieło wyraża tęsknotę i miłość poety do utraconej ojczyzny.

Camões pisywał także dramaty, sonety, ody, elegie. W swojej twórczości wzorował się na utworach Homera, Wergiliusza czy Petrarki. Twórczość poety odegrała wielką rolę w kształtowaniu się portugalskiej tożsamości narodowej, stała się także – już w XX wieku – swoistą podstawą dyktatury Salazara i jego nacjonalistycznej doktryny.

Klasyczne w formie wiersze Camõesa często przesączone są nastrojem rezygnacji i egzystencjalnego lęku, co zbliża poetę do poetyki mającego zrodzić się niebawem baroku. Ludzka egzystencja w ujęciu Camõesa oparta jest na paradoksie; w sonetach miłosnych przełamany zostaje tradycyjny wizerunek humanisty (poety doctusa) oraz wizja odkrytego przez niego harmonijnego świata. Terencjuszowy ideał Homo sum, humani nil a me alienum puto (człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce) wbrew renesansowym przekonaniom nabiera u Camõesa pesymistycznego wymiaru, jak we fragmencie:

Mimo iż w większości krótkie utwory Camõesa wyrażają panteistyczny zachwyt nad światem przyrody oraz pochwałę zmysłowych dróg poznania świata, zdarzają się również sonety w dość sugestywny sposób określające życie jako piekło i niekończący się koszmar, którego poeta nie chciałby powtórzyć. Często powracają przy tym motywy wędrówki, poczucia obcości i samotności.

Liryka miłosna Camõesa stale oscyluje między introwertycznym wyrazem cierpień miłosnych kochanka a pochwałą metafizycznego sensu tego cierpienia. Poeta przybiera przy tym ton refleksyjno-filozoficzny, głównym celem tej liryki jest uchwycenie uniwersalnych sensów oraz ontologiczne dociekania istoty miłości. Uczucie miłości przedstawione jest tu dość platonicznie, choć nie wolne jest również od barokowej zmysłowości ciała.

[edytuj] Camões w Polsce

Twórczość Luisa de Camõesa jest w Polsce stosunkowo mało znana; doczekała się bowiem zaledwie dwóch dość późnych wydań książkowych:

• Luzytanie, 1890 (1995)
• Liryki najpiękniejsze, 2000

Pierwszego (niepełnego) polskiego tłumaczenia Luzytan dokonała Zofia Trzeszczkowska pod swoim artystycznym pseudonimem Adam M-ski. Przekład ten, pomimo walorów artystycznych, wzbudzał jednak wiele zastrzeżeń, dlatego w 1995 Ireneusz Kania na nowo przetłumaczył i wydał portugalski epos. Z kolei przekładami liryki Camõesa zajęli się: Józef Waczków oraz Krystyna Rodowska.

Poeta nie doczekał się również żadnej rzetelnej rozprawy, ani choćby omówienia. Jedynym w Polsce źródłem wiedzy na temat Camõesa jest posłowie Józefa Waczkowa do wydania Luzytan z 1995.

[edytuj] Dzieła

Za życia poety publikacji doczekała się jedynie epopeja Os Lusíadas. Wiersze w dość dużych ilościach oraz trzy sztuki teatralne krążyły w odpisach oraz prywatnych drukach.

[edytuj] Poematy

• Os Lusíadas (1572)

[edytuj] Zbiory wierszy

• Amor é fogo que arde sem se ver (1595)
• Eu cantarei o amor tão docemente (1595)
• Verdes são os campos (1595)
• Que me quereis, perpétuas saudades? (1595)
• Sobolos rios que vão (1595)
• Transforma-se o amador na cousa amada (1595)
• Mudam-se os tempos, mudam-se as vontades (1595)
• Quem diz que Amor é falso ou enganoso (1595)
• Sete anos de pastor Jacob servia (1595)
• Alma minha gentil, que te partiste (1595)

[edytuj] Sztuki teatralne

• El-Rei Seleuco (1587)
• Auto de Filodemo (1587)
• Anfitriões (1587)

Przypisy