Ludwik Gumplowicz
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby artykuł Darwinizm spoleczny Ludwika Gumplowicza zintegrować z tym artykułem lub sekcją. (dyskusja) |
Ludwik Gumplowicz (ur. 9 marca 1838 w Krakowie, zm. 19 sierpnia 1909 w Grazu) - polski socjolog i prawnik pochodzenia żydowskiego.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Był synem Abrahama Gimplowicza. Sam przeszedł na kalwinizm by uniknąć dyskryminacji i antysemityzmu w pracy naukowej i zawodowej
Ukończył wyższe studia prawnicze w Krakowie. W 1882 roku został profesorem uniwersytetu w Grazu (Austria). Podczas pracy naukowej bardzo często zarzucano mu rasizm (ze względu na jego teorię walki i rasy). Jako pierwszy polski socjolog zajął się badaniem problematyki mniejszości etnicznych.
Jego żoną była Franciszka z Goldmanów, z którą razem popełnił samobójstwo w 1909 roku, gdy zachorował na raka. Jego synami byli Władysław Gumplowicz oraz Maksymilian Ernest Gumplowicz, historyk, pierwszy lektor języka polskiego na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz działacz polonijny w Austrii.
[edytuj] Poglądy
Zajmował się konfliktem między rasami (żywiołami). W jego koncepcji stanem naturalnym społeczeństwa jest wojna - nieustanny konflikt między grupami etnicznymi. Grupy etniczne walczą, bo konkurują ze sobą o realizację wspólnych celów.
Grupy różnią się:
- siłą
- środkami, jakimi dysponują
- spójnością
- trwałością
Celem walki jest wyzysk (walczymy, wygraliśmy i wykorzystujemy).
Był przedstawicielem socjologizmu. Uwydatniał swoistość nauk społecznych i praw rządzących społeczeństwami. Uważał (w przeciwieństwie do Herberta Spencera), że nie da się wyodrębnić praw społecznych z innych dziedzin nauki (np. na podstawie praw fizjologicznych). Jego zdaniem rzeczywistości społeczna to rzeczywistość sui generis.
Dominujący w jego koncepcji był również naturalizm. Uważał, że zadaniem socjologii jest wykrywanie przyrodniczych praw życia społecznego. Podstawą metodologii powinna być indukcja poszczególnych faktów do ogólników (stąd w jego socjologii podstawą jest przejście od faktu społecznego do skomplikowanych procesów zachodzących w społeczeństwach). Twierdził, że podczas badań socjologicznych należy odrzucić abstrakcję, a ujmować naukowo tylko to, co rzeczywiste.
Zdaniem Gumplowicza istnieje zasadnicza różnica pomiędzy filozofią historii a socjologią. Pierwsza z nauk próbuje ogarnąć dzieje ludzkie jako całość. Druga skupia się na wybranym okresie, badając zachodzące wówczas zjawiska społeczne. Socjologia nie bada jednostek. Zadaniem socjologii jest poznawanie praw społecznych - czyli praw naturalnych w społeczeństwie.
Istotą praw społecznych według Gumplowicza jest ich powtarzalność bez względu na czas i miejsce. Istotą procesów społecznych jest wzajemne oddziaływanie grup poprzez wpływ społeczny. Wpływ społeczny to wpływ jednej grupy na drugą i kontradziałanie (czyli wprawianie w ruch stosunków pomiędzy grupami).
Podmiotem badań socjologii są żywioły społeczne (rasy, grupy). Jednostki podejmują działania tylko jako członkowie konkretnych grup społecznych - wynika to z tzw. egoizmu społecznego, czyli ze świadomego i podświadomego działania jednostki na rzecz całej grupy. Aby takie zjawisko zaistniało jednostka musi się utożsamić z grupą (jak mówi Gumplowicz, jednostka musi umiłować grupę). Ma tutaj zastosowanie zasada, że im silniejsza jest więź emocjonalna jednostki z daną grupą, tym bardziej ta jednostka będzie odczuwać wrogość i ksenofobię wobec innych grup i jednostek do nich należących.
Gumplowicz wyznaczył również podstawowe błędy popełniane w socjologii:
- błąd jednoplemienności (przekreślenie istnienia wieloplemienności w świecie społecznym)
- uznanie, że nie ma siły napędowej społeczeństwa (grupy są bezwładne)
[edytuj] Podział zjawisk wg Gumplowicza
Gumplowicz dzielił zjawiska występujące w rzeczywistości na:
- zjawiska fizyczne (chemiczne, fizyczne, itp.
- zjawiska psychiczne (duchowe, dotyczące wyłącznie jednostki)
- zjawiska społeczne (dotyczą grupy osób)
Jego zdaniem zjawiska społeczne to stosunek między ludźmi i grupami ludzkimi, który powstaje w wyniku współdziałania grup i zbiorowości ludzkich.
Gumplowicz zauważył także istnienie zjawisk społeczno-duchowych - czyli takich, które powstają pod wpływem żywiołów społecznych i zbiorowości społecznych. Obejmują one sfery:
Gumplowicz wyróżniał cztery rodzaje procesów naturalnych:
- planetarne (siły przyciągania, oddziaływanie na siebie ciał niebieskich)
- chemiczne (występują w przyrodzie nieorganicznej)
- roślinne (występują w przyrodzie organicznej)
- animaliczne (dotyczą żywych organizmów - zwierząt, człowieka)
[edytuj] Teoria powstania państwa u Gumplowicza
Gumplowicz próbuje także wyjaśniać powstawanie państw. Służy mu do tego zjawisko amalgamacji - łączenia się (najczęściej na zasadzie wchłaniania podbitych ludów) grup o różnej genezie w nową całość. Nowa grupa wytwarza prawo, które chce narzucić grupom podbitym. Dopiero po powstaniu państwa, ukonsytuowuje się naród.
W koncepcji Gumplowicza w państwie istnieje:
- panowanie jednych nad drugimi
- panowanie mniejszości nad większością
- dominacja jednoplemiennej mniejszości nad innoplemienną większością
Podział pracy w państwie pozwala na zajęcie się potrzebami wyższymi. Państwo ma też swoje wyższe cele:
- rozwój cywilizacyjny
- moralność
- porządek prawny
- rozwój kultury
Obywateli państwa spaja wspólny interes (zwany u Gumplowicza węzłem społecznym), który wynika ze wspólnego pochodzenia. Wyznacza go również wspólnie zamieszkiwane terytorium państwa (węzeł społeczny materialny), posiadany majątek i zawód (węzeł społeczny gospodarczy) i czynniki moralne, np. narodowość (węzeł społeczny moralny). Im więcej istnieje węzłów społecznych, tym silniejsza jest więź i sama grupa.
Wynikiem rozwoju ustroju państwowego jest kultura. U Gumplowicza kultura jest odrębna od innych kultur (nawet tożsama z narodowością). Jego zdaniem narodowość jest kulturą właściwą pewnemu ogółowi ludności, który przez dłuższy czas żył pod wpływem tych samych warunków, przeszedł wspólny rozwój państwowy oraz ukształtował wspólną umysłowość. Kultura opiera się na podziale pracy (podział pracy jest tu warunkiem powstania kultury). Kultura jest także warunkowana wyzyskiem ekonomicznym. I to jest czynnik, który łączy kulturę i podział pracy.
