M-1 Wołna
Z Wikipedii
M-1 Wołna - radziecki morski kompleks kierowanych pocisków rakietowych klasy woda-powietrze, średniego zasięgu (oznaczenie w kodzie NATO: SA-N-1 Goa). Był to pierwszy seryjny radziecki morski rakietowy system przeciwlotniczy, używany na licznych okrętach marynarki ZSRR i niektórych innych flot od lat 60. aż do początku XXI wieku.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Prace nad kompleksem rakietowym M-1 rozpoczęły się w 1956 w instytucie badawczym NII-10 (późniejszy Altair). Podstawowym elementem był dwustopniowy pocisk rakietowy W-600 (4K90), naprowadzany komendami radiowymi. Próby pocisku rozpoczęto w 1957 i okazały się one na tyle udane, że następnie zdecydowano wykorzystać ten pocisk także w lądowym systemie S-125 Newa. Równolegle z pociskiem opracowano dwuprowadnicową wyrzutnię ZIF-101 oraz radar śledzenia celów i naprowadzania pocisków 4R90 Jatagan. Spotyka się też oznaczenie pocisków RZ-61.
Jako pierwszy, kompleks M-1 został zainstalowany doświadczalnie na przebudowanym niszczycielu "Brawyj" projektu 56K, na którym przechodził próby morskie na Morzu Czarnym w 1962. Na skutek udanych prób, system przyjęto na uzbrojenie 24 sierpnia 1962 pod nazwą Wołna (Волна, pol. "fala").
Następnie, system zainstalowano na 9 przebudowanych niszczycielach proj. 56A i 56AE oraz 25 nowych niszczycielach proj. 61 i 4 krążownikach rakietowych proj. 58.
W 1963 opracowano ulepszoną wyrzutnię dwuprowadnicową ZIF-102, którą zainstalowano na 9 przebudowanych niszczycielach proj. 57A i 4 krążownikach rakietowych proj. 1134.
W 1964 opracowano pociski W-601 (4K91) o lepszych parametrach, zunifikowane z pociskami systemu lądowego S-125. Zwiększeniu uległ zasięg i pułap. Zmodyfikowany kompleks przeciwlotniczy z zastosowaniem pocisków W-601 oznaczono jako Wołna-M. Od 1967 zaczęto na dotychczasowych okrętach modernizować systemy Wołna do Wołna-M, co wymagało niewielkich modyfikacji wyrzutni i stacji kierowania. Od połowy lat 60. wdrożono metodę zwalczania przez zestaw M-1 w razie potrzeby także celów morskich (mimo, że siła rażenia głowicy nie była duża, lecz zaletą był krótki czas reakcji).
W latach 1974-76 część systemów zmodernizowano do standardu Wołna-P, z dodatkowym pasywnym telewizyjnym kanałem śledzenia celu przez stację naprowadzania oraz aparaturą elektroniczną o większej odporności na zakłócenia. Później wprowadzono zmodyfikowane pociski W-601M z ulepszonymi zapalnikami zbliżeniowymi, umożliwiającymi zwalczanie celów nisko lecących bez zakłóceń od powierzchni morza (system Wołna-N).
System Wołna stosowany był m.in. na niszczycielach rakietowych polskiej Marynarki Wojennej OORP "Warszawa" (I) proj. 56AE i "Warszawa" (II) proj. 61MP.
[edytuj] Opis systemu
Pociski dwustopniowe, na paliwo stałe, kierowane komendami radiowymi. Pierwszym pociskiem był W-600 (4K90) o zasięgu maksymalnym 15 km, minimalnym 4 km, pułapie maks. 10 km, min. 0,1 km. Zapalnik działający w trybie kontaktowym lub zbliżeniowym - wybuch w promieniu 35 m od celu. Głowica bojowa odłamkowa o masie 60 kg, w tym 33 kg trotylu, dzieląca się na ok. 3500 odłamków. Silnik startowy: 280 kg paliwa stałego (laski prochu), silnik marszowy: 125 kg paliwa.
Drugim typem pocisku jest W-601 (4K91) o zasięgu maksymalnym 22 km, minimalnym 4 km, pułapie maksymalnym 14 km, minimalnym 0,1 km. Głowica bojowa odłamkowa o masie 72 kg, dzieląca się na ok. 4500 odłamków. Silnik startowy: 280 kg paliwa stałego, silnik marszowy: 150 kg paliwa. Pociski następnie były jeszcze ulepszane, m.in. zmniejszono minimalny pułap pocisków. Istniały ponadto pociski W-611 (system Wołna-11).
Pociski wystrzeliwane są z dwuprowadnicowej stabilizowanej wyrzutni. Pierwszym typem wyrzutni była ZIF-101. Pod wyrzutnią znajdują się dwa pionowe bębny z 8 pociskami, przeładowanie odbywa się automatycznie, po doprowadzeniu ramienia wyrzutni do pozycji pionowej i trwa 60 sekund (czas między odpaleniami). Drugim typem wyrzutni jest ZIF-102, różniąca się sposobem magazynowania pocisków - posiada dwa podajniki taśmowe po 16 pocisków.
Trzecim elementem systemu była stacja radiolokacyjna śledzenia celów i naprowadzania pocisków 4R90 Jatagan. Posiadała 5 parabolicznych anten na wspólnej podstawie - 2 małe do wstępnego naprowadzania, 2 duże do śledzenia celu i końcowego naprowadzania pocisków i 1 do przekazywania komend. Zasięg śledzenia wynosił 36 km. Stacja współpracowała z radarami wykrywania celów różnych typów, głównie MR-300 Angara, MR-310 Angara-U, MR-500 Kliwer. System jest jednokanałowy - jednocześnie może być atakowany jeden cel (lub dwa, jeśli na okręcie są dwa kompleksy). W późniejszym czasie stacja Jatagan była ulepszana i jej charakterystyki ulegały polepszeniu, między innymi zwiększano zasięg śledzenia celów i obniżano minimalną wysokość przechwytywania.
[edytuj] Dane taktyczno-techniczne
- Zasięg: od 4 do 15 km (Wołna), od 4 do 22 km (Wołna-M)
- Pułap: od 100 do 10 000 m (Wołna), od 100 do 14 000 m (Wołna-M)
- Prędkość: 600 m/s (Wołna), 720 m/s (Wołna-M)
- Długość: 588,5 cm (Wołna), 594,8 cm (Wołna-M)
- Rozpiętość: cm
- Średnica kadłuba: 55,2 cm
- Masa: 923 kg (Wołna), 980 kg (Wołna-M)
- Masa głowicy bojowej: 60 kg (Wołna), 72 kg (Wołna-M)
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Opis systemu (ros.)
[edytuj] Źródła
- Tomasz Szulc "Okrętowe, przeciwlotnicze kompleksy rakietowe Rosji" w: nowa Technika Wojskowa kwiecień 2002
