Manuskrypty z jaskiń w Dunhuang
Z Wikipedii
Manuskrypty z jaskiń w Dunhuang – zbiory starożytnych manuskryptów odkryte w kompleksie buddyjskich jaskiń w pustynnym mieście Dunhuang w północno-zachodnich Chinach. Manuskrypty z różnych okresów historii buddyzmu zbierane były do ok. XI w. w jaskiniach umiejscowionych na ówczesnych miejscach postojowych jedwabnego szlaku. Znaczącą rolę w odkryciu tych zbiorów odegrał Marc Aurel Stein (1862-1943), który w 1907 r. napotkał miejsce Dunhuang, znane ówcześnie jako jaskinia-biblioteka. Od tego czasu wiele zbiorów trafiło do muzeów w Londynie, Paryżu, w Chinach, Rosji, Japonii i innych miejscach. Obecnie, w ramach międzynarodowego projektu, opublikowane zostały również w internecie. Projekt ten udostępnia ponad 70.000 pozycji: manuskrypty, malowidła, rzeźby, tekstylia, mapy i inne. Wchodzące w skład zbiorów manuskrypty napisane są głównie w językach: chińskim, tybetańskim, w sanskrycie, języku chotańskim, tocharskim i brahmi; datuje się je na okres od kilku wieków przed naszą erą, aż do ok. 1200 r. naszej ery. Na uwagę zasługuje fakt, że manuskrypty pochodzą z okresów stosowania papieru w Chinach zanim użyto go w innych rejonach, np. Indiach. Spośród wielu archeologicznych zwojów szczególnie wyróżniają się sutry Mahajany oraz tantry i komentarze z bardzo wczesnej historii buddyzmu tybetańskiego. Dopóki nie znano tych tekstów, wielu uczonych uważało, że Dzogczen był tybetańską innowacją pochodzącą z o wiele późniejszego okresu (tzw. odkrywania term) i było przekonanych o jego pochodzeniu z autochtonicznej szamańskiej tradycji tybetańskiej Bon. Jednak odkrycia w Dunhuang udowodniły pochodzenie buddyjskie starożytnej tradycji Dzogczen od początku istnienia buddyzmu w Tybecie. Tłumaczone obecnie przez uczonych manuskrypty zawierają stosowany do dziś podział buddyjskich tantr na Maha Jogę, Anu Jogę i Ati Jogę oraz przytaczają postać mistrza Padmasambhawy. Poza tym wśród manuskryptów odnaleziono najstarszą astronomiczną mapę z VII w.
